Wikipedia:Na današnji dan/decembar
1. decembar
uredi
- 1835 – Danski književnik Hans Christian Andersen (na slici) objavio svoju prvu knjigu bajki.
- 1893 – Rođen njemački književnik Ernst Toller.
- 1903 – Snimljen prvi vestern, Velika pljačka voza (Great Train Robbery), 12-minutni kratki film sa 14 snimaka simultanih događaja u režiji Edwina S. Portera, koji je ujedno bio i kamerman i filmski producent.
- 1906 – U Parizu otvoreno kino Omnia Pathé, prva dvorana u svijetu namjenski izgrađena za prikazivanje filmova.
- 1955 – Rosa Parks, na zahtjev vozača autobusa, odbila ustupiti svoje mjesto bijelom putniku.
Obližnji datumi:
2. decembar
uredi
- 1547 – Umro španski konkvistador, pustolov i istraživač Hernán Cortés (na slici).
- 1804 – Papa Pio VII u Parizu krunisao Napoleona Bonapartu za cara Francuske.
- 1901 – Američki pronalazač King Camp Gillette patentirao prvi nožić za brijanje s dvostrukom oštricom.
- 1944 – Rođen Ibrahim Rugova, kosovski političar, državnik i mirotvorac.
- 1988 – Benazir Bhutto postala premijerka Pakistana kao prva žena na čelu jedne islamske zemlje.
Obližnji datumi:
3. decembar
uredi
Međunarodni dan osoba s invaliditetom
- 1447 – Rođen Bajazid II (na slici), sultan Osmanlijskog carstva od 1481. do 1512.
- 1906 – Formirana Muslimanska narodna organizacija (MNO), prva bošnjačka politička stranka.
- 1967 – Južnoafrički hirurg Christiaan Barnard u Cape Townu prvi put u historiji medicine izvršio transplantaciju srca.
- 1999 – Nakon 81 dana i pređenih 5.486 km, Tori Murden postala prva žena koja je sama preplovila Atlantski okean u čamcu na vesla.
- 2000 – Umrla američka pjesnikinja i esejistica Gwendolyn Brooks, prva Afroamerikanka koja je dobila Pulitzerovu nagradu.
Obližnji datumi:
4. decembar
uredi.jpg)
- 1154 – Nicholas Breakspear postao je papa pod imenom Hadrijan IV, prvi i do danas jedini Englez na tom položaju.
- 1679 – Umro Thomas Hobbes (na slici), engleski filozof, predstavnik klasičnog engleskog empirizma.
- 1829 – Britanci u Indiji zabranili običaj spaljivanja udovica prilikom spaljivanja njihovih muževa na posmrtnoj ceremoniji.
- 1875 – Rođen austrijski pjesnik, romanopisac, esejist i prevodilac Rainer Maria Rilke.
- 1995 – Ministri vanjskih poslova Evropske unije na sastanku u Bruxellesu suspendirali sankcije SR Jugoslaviji, uvedene 1992. zbog umiješanosti Vlade Jugoslavije u rat u Bosni i Hercegovini.
Obližnji datumi:
5. decembar
uredi
- 1484 – Papa Inocentije VIII izdao odredbu koja inkvizitorima, kao najvišim čuvarima rimokatoličke vjere, daje široke ovlasti u proganjanju i osuđivanju navodnih vještica i heretika. Pokrenut je val procesa protiv vještica, odnosno žena koje su smatrane pomagačicama sotone.
- 1791 – Umro Wolfgang Amadeus Mozart (na slici), austrijski kompozitor, jedan od najvećih kompozitora u historiji muzike.
- 1901 – Rođen Werner Heisenberg, njemački fizičar i nobelovac, u kvantnoj mehanici poznat po njegovom principu neodređenosti.
- 1945 – Tokom vježbi, pet američkih bombardera poletjelo iz baze u Floridi i nikad se nisu vratili. Pretpostavlja se da je "Izgubljena eskadrila", kako su nazvani, nestala u Bermudskom trouglu.
- 1995 – Članice NATO-a odobrile upućivanje 60.000 vojnika u Bosnu i Hercegovinu radi očuvanja mira postignutog Dejtonskim sporazumom.
Obližnji datumi:
6. decembar
uredi
- 1240 – Konjica na čelu s Batu Kanom, unukom mongolskog vladara Džingis Kana, zauzela Kijev, potpuno ga razorila i pokorila južnu rusku kneževinu.
- 1507 – Njemački kartograf Martin Waldseemüller objavio prvu geografsku kartu novog kontinenta kojem je dao naziv Amerika, prema imenu italijanskog moreplovca Ameriga Vespuccija.
- 1658 – Umro španski pisac i mislilac Baltasar Gracián y Morales (na slici).
- 1932 – Rođena bosanskohercegovačka pjesnikinja Nasiha Kapidžić-Hadžić.
- 1942 – Za vrijeme Drugog svjetskog rata, u Bosanskom Petrovcu osnovan Antifašistički front žena (AFŽ).
- 2005 – Ratni zločinac porijeklom iz Šipova Nikola Dereta osuđen od strane općinskog suda u Banjoj Luci za počinjene ratne zločine nad civilnim bošnjačkim stanovništvom u mjestu Štrbine u blizini Šipova.
Obližnji datumi:
7. decembar
uredi
- 1906 – Umro Élie Ducommun (na slici), švicarski pravnik, dobitnik Nobelove nagrade za mir 1902.
- 1928 – Rođen Noam Chomsky, američki filozof, lingvist, psiholog, pisac i politički aktivist.
- 1941 – Napad Japanaca na Pearl Harbor uveo SAD u Drugi svjetski rat.
- 1988 – U velikom zemljotresu u Armeniji, jačine 6.9 stepeni Richterove skale, poginulo preko 100.000 ljudi, a oko 5.000.000 ostalo bez svojih domova.
- 1999 – Drama Šehid Zilhada Ključanina premijerno izvedena u "Bosanskom narodnom pozorištu" iz Zenice.
Obližnji datumi:
8. decembar
uredi
- 1941 – Dan nakon napada na Pearl Harbor SAD objavile rat Japanu, kao i Kina.
- 1943 – Rođen američki pjevač Jim Morrison (na slici), frontmen grupe The Doors.
- 1980 – U New Yorku ubijen bivši član grupe Beatles John Lennon.
- 1991 – Lideri Rusije, Bjelorusije i Ukrajine Boris Jeljcin, Leonid Kravčuk i Stanislav Šuškevič u Minsku potpisali sporazum o formiranju Zajednice nezavisnih država, čime je prestao postojati SSSR.
- 2001 – Umro Mirza Delibašić, bosanskohercegovačka košarkaška zvijezda i najbolji bh. sportist svih vremena.
Obližnji datumi:
9. decembar
uredi
- 1608 – Rođen John Milton (na slici), engleski esejist, pjesnik i dramatičar.
- 1824 – U peruanskom ratu za nezavisnost snage južnoameričkog revolucionara Simona Bolivara porazile špansku armiju u bitki kod Ayacucha u Peruu.
- 1905 – Francuska donijela dekret o odvajanju države od crkve.
- 1937 – Umro Gustaf Dalén, švedski fizičar, dobitnik Nobelove nagrade za fiziku 1912.
- 1990 – Druga runda izbora za Skupštinu BiH: od 240 mjesta SDA dobila 86, SDS 72, a HDZ BiH 44.
Obližnji datumi:
10. decembar
uredi
- 1868 – Prvi semafori za reguliranje saobraćaja u svijetu počeli raditi u Londonu, na trgu ispred zgrade Parlamenta Ujedinjenog Kraljevstva.
- 1896 – Umro švedski hemičar i izumitelj Alfred Nobel (na slici), osnivač Nobelove nagrade, jedne od najuglednijih svjetskih nagrada.
- 1946 – Rođen Fadil Redžić, bosanskohercegovački muzičar, basist Indexa.
- 1948 – Generalna skupština UN-a donijela i proglasila Univerzalnu deklaraciju o pravima čovjeka.
- 2003 – Haški tribunal osudio bivšeg oficira Vojske Republike Srpske Dragana Obrenovića, koji je priznao krivicu, na 17 godina zatvora zbog ratnih zločina nad Bošnjacima u Srebrenici u julu 1995.
Obližnji datumi:
11. decembar
uredi
- 1918 – Rođen ruski pisac, dramatičar i historičar Aleksandar Isajevič Solženjicin (na slici), dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1970.
- 1918 – Umro slovenski pisac, dramaturg i pjesnik Ivan Cankar.
- 1936 – Britanski kralj Edvard VIII abdicirao kako bi mogao stupiti u brak s Wallis Simpson.
- 1941 – Njemačka i Italija objavile rat SAD-u, a Kongres SAD-a istog dana objavio rat tim zemljama. Poljska objavila rat Japanu, a Kuba, Kostarika, Nikaragva, Dominikanska Republika i Gvatemala Njemačkoj i Italiji.
- 1946 – Na osnivačkoj skupštini Ujedinjenih naroda osnovan UNICEF, Međunarodni fond Ujedinjenih nacija za pomoć djeci u zemljama razorenim ratom.
Obližnji datumi:
12. decembar
uredi
- 1574 – Umro Selim II, sultan Osmanlijskog carstva od 1566. do 1574.
- 1821 – Rođen francuski književnik Gustave Flaubert (na slici), poznat po svom prvom romanu - Madame Bovary.
- 1901 – Začetnik radiotehnologije Guglielmo Marconi uspijeva poslati prvi radiosignal preko Atlantika.
- 1915 – Poletio Junkers J1, prvi avion načinjen u potpunosti od metala, koji je konstruirao Nijemac Hugo Junkers.
- 1963 – Kenija stekla nezavisnost od Ujedinjenog Kraljevstva.
Obližnji datumi:
13. decembar
uredi
- 1642 – Holandski moreplovac Abel Tasman otkrio Novi Zeland.
- 1754 – Umro Mahmud I (na slici), sultan Osmanlijskog carstva od 1730. do 1754.
- 1797 – Rođen njemački književnik Heinrich Heine, jedan od najvećih liričara njemačkog romantizma.
- 1999 – Premijerno emitiranje FM JAM-a, prvog hip-hop radiošoua u Bosni i Hercegovini.
- 2003 – Nedaleko od iračkog grada Tikrita uhapšen Saddam Hussein, bivši predsjednik Iraka.
Obližnji datumi:
14. decembar
uredi
- 1503 – Rođen francuski astrolog i apotekar Michel de Nostredame, poznatiji kao Nostradamus, čuven po svojim Proročanstvima.
- 1799 – Umro George Washington, američki političar i prvi predsjednik SAD-a.
- 1911 – Norveški istraživač Roald Amundsen (na slici) postao prvi čovjek koji je stigao na geografski Južni pol.
- 1918 – U Velikoj Britaniji prvi put na izborima glasale žene i dobile pravo da se kandidiraju za parlament.
- 1995 – Alija Izetbegović, Slobodan Milošević i Franjo Tuđman u Parizu zvanično potpisali Dejtonski sporazum.
Obližnji datumi:
15. decembar
uredi
- 1840 – Kovčeg s posmrtnim ostacima francuskog cara Napoleona I položen u Dom invalida u Parizu, 19 godina poslije njegove smrti u izgnanstvu na otoku Sveta Helena.
- 1852 – Rođen Henri Becquerel, francuski fizičar, nobelovac i jedan od otkrivača radioaktivnosti.
- 1890 – Umro Bik Koji Sjedi (na slici), indijanski vrač i poglavica Sijuksa, koji je vodio Čejene i Sijukse protiv američke 7. konjičke pukovnije u bici na Little Big Hornu.
- 1970 – Sovjetski svemirski brod Venera-7 spustio se na Veneru i počeo slati signale.
- 2000 – Zatvorena nuklearna centrala u Černobilu u Ukrajini, u kojoj je krajem aprila 1986. eksplodirao jedan blok centrale, izazvavši najtežu nuklearnu katastrofu od početka upotrebe nuklearnih centrala.
Obližnji datumi:
16. decembar
uredi
- 1497 – Vasco da Gama prošao ušće Velike riblje rijeke i krenuo u Evropljanima dotad nepoznate vode.
- 1888 – Rođen Aleksandar I Karađorđević (na slici), kralj Kraljevine Jugoslavije.
- 1899 – U Milanu osnovan nogometni klub AC Milan, jedan od najtrofejnijih klubova u historiji nogometa.
- 1965 – Umro engleski pisac William Somerset Maugham, jedan od najčitanijih prozaista 20. vijeka.
- 2002 – Na Tribunalu u Haagu počela trodnevna rasprava o presudi bivšoj predsjednici Republike Srpske Biljani Plavšić, koja je priznala krivicu za zločine protiv čovječnosti tokom rata u BiH.
Obližnji datumi:
17. decembar
uredi
- 1273 – Umro Mevlana Dželaludin Rumi, turski sufija, perzijski pjesnik, učenik prava, teolog i učitelj tesavufa.
- 1778 – Rođen britanski hemičar Humphry Davy (na slici), poznat po svojim eksperimentima s fiziološkim akcijama plinova, uključujući "rajski plin/ plin smijavac", koji djeluje opojno i podražuje na grčevit smijeh.
- 1903 – Braća Wright uspjela poletjeti svojim avionom Flyer I, preletjevši čitavih 37 metara.
- 1989 – U Rumuniji izbile masovne demonstracije protiv Ceauşescuovog diktatorskog režima, u kojima je poginulo oko 1.000 ljudi.
- 1997 – Minski centar UN-a objavio da u Bosni i Hercegovini ima još 750.000 do milion nagaznih mina i da je tokom 1996. i 1997. od eksplozija mina povrijeđeno oko 1.000 ljudi, među kojima je i veliki broj djece.
Obližnji datumi:
18. decembar
uredi
- 1737 – Umro Antonio Stradivari, italijanski graditelj violina i drugih gudačkih instrumenata.
- 1865 – Ratifikacijom 13. ustavnog amandmana u SAD-u ukinuto ropstvo.
- 1878 – Rođen sovjetski političar i državnik Josif Staljin (na slici).
- 1940 – Vođa nacističke Njemačke Adolf Hitler naredio generalštabu njemačke armije da pripremi invaziju na Rusiju prema tajnom planu pod šifrom Operacija Barbarossa.
- 1970 – U Italiji stupio na snagu zakon o razvodu braka, uprkos protivljenju rimokatoličke crkve.
Obližnji datumi:
19. decembar
uredi
- 1848 – Umrla engleska književnica Emily Brontë, autor romana Orkanski visovi.
- 1863 – Engleski izumitelj Frederick Walton patentirao u Londonu podni prekrivač - linoleum.
- 1974 – Rođena bh. režiserka Jasmila Žbanić (na slici), dobitnica Zlatnog medvjeda na Berlinaleu za film Grbavica.
- 1984 – Velika Britanija i Kina potpisale sporazum o povratu Hong Konga Kini 1997.
- 1991 – Republika Srpska Krajina proglasila Knin za glavni grad, a Milan Babić, dotadašnji predsjednik vlade, preuzeo funkciju predsjednika Republike.
Obližnji datumi:
20. decembar
uredi
- 1552 – Umrla Katharina von Bora, njemačka reformatorka i supruga Martina Luthera.
- 1861 – Rođena Ivana Kobilica (na slici), slovenska slikarka.
- 1917 – Osnovana prva sovjetska tajna policija, pod nazivom Čeka.
- 1990 – Tri vodeće stranke objavile koaliciju: Alija Izetbegović iz SDA izabran za predsjednika republičkog predsjedništva, Jure Pelivan iz HDZ-a izabran za premijera, a Momčilo Krajišnik iz SDS-a izabran za predsjednika Skupštine BiH.
- 1999 – Viši sud u Vermontu donio presudu po kojoj homoseksualni bračni parovi imaju ista prava kao i heteroseksualni bračni parovi.
Obližnji datumi:
21. decembar
uredi
- 1375 – Umro italijanski književnik Giovanni Boccaccio (na slici).
- 1913 – U nedjeljnom izdanju New York Worlda pojavila se prva križaljka.
- 1917 – Rođen njemački književnik Heinrich Böll, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1972.
- 1937 – U Los Angelesu održana premijera filma Walta Disneya Snjeguljica i sedam patuljaka, prvog cjelovečernjeg crtanog filma u historiji filma.
- 1941 – U mjestu Rudo u Bosni i Hercegovini osnovana Prva proleterska brigada kao prva "redovna" jedinica partizanske vojske. Do 1948. taj se dan slavio kao Dan armije.
Obližnji datumi:
22. decembar
uredi
- 1603 – Umro Mehmed III (na slici), sultan Osmanlijskog carstva od 1595. do 1603.
- 1858 – Rođen italijanski kompozitor Giacomo Puccini.
- 1941 – Osnovana Prva proleterska brigada NOP-a u Rudom. Od 1948. taj se datum slavio kao Dan armije.
- 1990 – Lech Wałęsa dao zakletvu kao predsjednik Poljske.
- 2001 – Na Univerzitetu Texas A&M u SAD-u okoćena CC (CopyCat), prva klonirana mačka.
Obližnji datumi:
23. decembar
uredi
- 1777 – Rođen ruski car Aleksandar I Romanov (na slici).
- 1947 – Kompanija AT&T Bell demonstrirala prvi tranzistor.
- 1948 – U Tokiju su pogubljeni bivši japanski premijer Hideki Tōjō i još 6 bivših visokih funkcionera, koje je Međunarodni vojni sud osudio na smrt zbog zločina protiv čovječnosti u Drugom svjetskom ratu.
- 1954 – Dr. Joseph E. Murray u Bostonu izvršio prvu transplantaciju bubrega.
- 1966 – Svjetska premijera Leoneovog filma Dobar, loš, zao.
- 1990 – Slovenija se na plebiscitu izjasnila za izdvajanje iz SFR Jugoslavije.
Obližnji datumi:
24. decembar
uredi.jpg)
- 1524 – Umro portugalski moreplovac i istraživač Vasco da Gama (na slici).
- 1761 – Rođen Selim III, sultan Osmanlijskog carstva od 1789. do 1807.
- 1777 – Engleski moreplovac James Cook otkrio otok Kiritimati u središnjem Pacifiku.
- 1865 – U Pulaskiju (Tennessee, SAD) osnovan Ku Klux Klan.
- 1924 – Albanija postala republika.
- 1951 – Osnovana Libija od prijašnjih italijanskih kolonija Kirenaike, Tripolitanije i Fezana.
Obližnji datumi:
25. decembar
uredi
- 1741 – Švedski fizičar Anders Celsius (na slici) objavio skalu od 100 stepeni za mjerenje temperature.
- 1899 – Rođen Humphrey Bogart, američki filmski i pozorišni glumac.
- 1977 – Umro Charlie Chaplin, američki glumac britanskog porijekla, zvijezda nijemog filma.
- 1991 – Mihail Gorbačov podnio ostavku na mjesto predsjednika SSSR-a i predao dužnost Borisu Jeljcinu.
- 1997 – Na Kubi prvi put poslije tri decenije javno proslavljen Božić. Predsjednik Fidel Castro proglasio taj dan praznikom u čast pape Ivana Pavla II, koji je u januaru 1998. posjetio Kubu.
Obližnji datumi:
26. decembar
uredi
- 1791 – Rođen Charles Babbage (na slici), engleski matematičar i izumitelj.
- 1898 – Marie i Pierre Curie otkrili prvi radioaktivni hemijski element i nazvali ga radij.
- 1977 – Umro američki filmski režiser Howard Hawks.
- 1990 – Skupština Slovenije proglasila samostalnost te republike nakon plebiscita 23. decembra, na kojem se 86% glasača izjasnilo za nezavisnost.
- 2004 – Razorni val, cunami, uzrokovan snažnim podmorskim potresom poharao obale 12 država koje izlaze na Indijski okean. Stradalo je više od 200.000 ljudi.
Obližnji datumi:
27. decembar
uredi
- 537 – U Carigradu završena gradnja Crkve sv. Sofije, najveće crkve u Bizantijskom carstvu.
- 1571 – Rođen njemački astronom, matematičar i astrolog Johannes Kepler (na slici).
- 1895 – U švedsko-norveškom klubu u Parizu Alfred Nobel objavio ideju o osnivanju fonda iz kojeg bi se dodjeljivale nagrade onima koji svojim sposobnostima najviše doprinose čovječanstvu.
- 1923 – Umro Gustave Eiffel, francuski konstruktor.
- 2005 – Osnovana fondacija Arheološki park: Bosanska piramida Sunca.
Obližnji datumi:
28. decembar
uredi
- 1869 – William E. Semple iz Ohija, SAD, patentirao žvakaću gumu.
- 1897 – Charles i Émile Pathé osnovali u Parizu Pathé Records, prvu kompaniju na svijetu za proizvodnju filmova.
- 1908 – U zemljotresu koji je razorio italijanske gradove Messinu i Reggio di Calabria poginulo više od 70.000 ljudi.
- 1925 – Ruski pjesnik Sergej Jesenjin (na slici) počinio samoubistvo objesivši se o cijev centralnog grijanja.
- 1981 – U Norfolku (SAD) rođena Elizabeth Jordan Carr, prva američka beba iz epruvete.
Obližnji datumi:
29. decembar
uredi
- 1912 – Španija ustanovila protektorat nad Marokom.
- 1940 – Rođen Bruce Lee, američko-kineski glumac i majstor borilačkih vještina.
- 1992 – Umro Ivan Generalić, hrvatski slikar.
- 2001 – NASA saopćila da je svemirski teleskop Hubble otkrio atmosferu na jednoj planeti 150 miliona svjetlosnih godina od Zemlje, što je prvo direktno otkriće atmosfere van Sunčevog sistema.
- 2005 – U Amiensu (Francuska) obavljena prva transplantacija lica.
- 2022 – Umro Pele
Obližnji datumi:
30. decembar
uredi
- 1673 – Rođen Ahmed III (na slici), sultan Osmanlijskog carstva od 1703. do 1730.
- 1691 – Umro Robert Boyle, engleski hemičar.
- 1895 – Rođen Hamza Humo, bosanskohercegovački književnik.
- 1922 – Nastanak Saveza sovjetskih socijalističkih republika (SSSR)
- 1950 – Rođen Bjarne Stroustrup, računarski stručnjak i autor programskog jezika C++
- 1993 – Izrael i Vatikan uspostavili diplomatske odnose.
Obližnji datumi:
31. decembar
uredi
- 1491 – Rođen Jacques Cartier, francuski istraživač.
- 1857 – Engleska kraljica Viktorija određuje Ottawu za glavni grad Kanade.
- 1879 – Thomas Edison (na slici) prvi put javnosti predstavio električnu sijalicu.
- 1963 – Centralna afrička federacija podijeljena na tri nove države: Zambiju, Malavi i Rodeziju, odnosno današnji Zimbabve.
- 1991 – Službeno se raspao Sovjetski Savez.
Obližnji datumi:
vidi -
diskusija -
uredi - historija