Transplantacija

Transplantacija predstavlja zamjenu nefunkcionalnog organa putem hiruške intervencije. Ovakve procedure se najčešće izvode kod životno ugroženih osoba (npr. kardiomiopatija) i nešto rjeđe u cilju poboljšanja osnovnog kvaliteta života kod hroničnih bolesti koje se mogu tretirati na ovaj način.

Transplantirani bubreg smješten ispod nefunkcionalnih bubrega

Transplantacija je, dakle, (presađivanje) tkiva i organa (kalema, transplantata) isključivo se realizira u okviru ljudske (medicinske) djelatnosti, izuzimajući prirodno formiranje zigota (kome prethodi unošenje ili implantacija stranog genetičkog materijalaspermatozoida). Uspješnost transplantacijskih zahvata uveliko ovisi o poznavanju imunogenetičke konstitucije donora i recipijenta. Tumori su, također, strana tkiva za svoje nositelje, jer su van kontrole održavanja homeostaze, tj. organizacionofunkcionalnog integriteta organizma.

Kategorizacija

uredi
 
Transplantacija (1968)

U medicinskoj praksi se primjenjuje više oblika i obima presađivanja, koji se svode u četiri osnovne kategorije.

  • Autotransplantacija je presađivanje tkiva sa jednog na drugi dio iste osobe.
  • Izotransplantacija podrazumijeva zahvat pri kojem se transplantat prenosi genetički identičnim organizmima (jednojajnim blizancima).
  • Alotransplantacija se obavlja između genetički (ne)srodnih jedinki iste vrste organizama.
  • Ksenotransplantacija je takva operacija u kojoj se tkivo ili organ individue jedne biološke vrste presađuje pripadniku neke druge vrste.[1]

Uspješna transplantacija je moguća samo u uvjetima pune imunološke tolerantnosti primatelja u odnosu na osobenosti transplantata. Reakcije odbacivanja, koje nastaju zbog inkompatibilnosti (nepodudarnosti) tkiva davatelja i primatelja, počivaju na sistemu ćelijskog imuniteta. Antigeni histokompatibilnosti su genetički determinirani i u genealoškim stablima se ponašaju po generalnim principima Mendelovske genetike. Pojava, intenzitet i brzina odbacivanja ovise o antigenoj aktivnosti transplantata na osnovu čega se diferenciraju jaki i slabi, odnosno glavni i sporedni antigeni. U prvoj kategoriji je glavni kompleks histokompatibinosti (MHC), a u drugoj niz ostalih gena, kao što su Ir, Bf, C itd.

Transplantaciona medicina zahtjeva posebnu edukaciju osoblja, specijalnu opremu i sveobuhvatno preoperativno i postoperativno nadgledanje pacijenta, kako bi se mogućnost odbacivanja organa svela na najmanju moguću mjeru.

Najveći broj presađivanja odnosi se na bubrege zbog zatajivanja bubrežne funkcije.[2]

Donori organa

uredi

Donori organa za transplantaciju mogu biti žive ili preminule osobe (kadaverična transplantacija).

U odnosu na uzrok smrti i okolnosti pod kojim je ona nastupila, postoje tri različita tipa kadaveričnih donora:[3]

Transplantacijska tkiva i organi

uredi
 
Presađena rožnjača nakon godinu dana; dva šava vidljiva sa strana

Organi

uredi
  • Srce (samo od preminule osobe)
  • Pluća (od preminule ili žive osobe)
  • Bubreg (od preminule ili žive osobe)
  • Jetra (od preminule ili žive osobe)
  • Gušterača (samo od preminule osobe)
  • Crijeva (od preminule ili žive osobe)
  • Želudac (samo od preminule osobe)

Tkiva, ćelije i tečnosti

uredi

Vrste transplantata[4]

uredi
  • Autotransplantat je transplantat kojemu je donor ujedno i primatelj (npr. presađivanje kože sa jednog dijela tijela na drugi).
  • Izotransplantat je transplantat čiji su donor i primatelj isti s obzirom na tkivne srodnosti što podrazumijeva transplantaciju između jednojajčanih blizanaca.
  • Alotransplantat je transplantat koji se prenosi s jednog bića na drugo u istoj vrsti (npr. s jednog čovjeka na drugog), ali genetički različitih.
  • Ksenotransplantat je transplantat čiji donor i primatelj pripadaju različitim vrstama (npr. prenošenje sa životinje na čovjeka).

Reference

uredi
  1. ^ Hadžiselimović R., Pojskić N. (2005): Uvod u humanu imunogenetiku. Institut za genetičko inženjerstvo i biotehnologiju (INGEB), Sarajevo, ISBN 9958-9344-3-4.
  2. ^ "Arhivirana kopija". Arhivirano s originala, 30. 5. 2009. Pristupljeno 25. 9. 2009.CS1 održavanje: arhivirana kopija u naslovu (link)
  3. ^ http://www.hdm.hr/tecaj/HTML/DAVATELJ.htm
  4. ^ "Arhivirana kopija". Arhivirano s originala, 12. 6. 2009. Pristupljeno 25. 9. 2009.CS1 održavanje: arhivirana kopija u naslovu (link)