Vojska Republike Srpske

Vojska Republike Srpske
Vojska Republike Srpske
Država / Teritorija	Republika Srpska
Utemeljena	12. maj 1992.
Ukinuta	1. decembar 2005. (OSBiH)
Grane	Kopnena vojska; Ratno zrakoplovstvo i protivzračna odbrana Republike Srpske
Vodstvo
Vrhovni komandant	Radovan Karadžić (1992–1996)
Načelnik štaba	Ratko Mladić (1992–1996)
Vojna statistika
Vojna dob	od 18 god.

Vojska Republike Srpske (VRS) bila je paravojna organizacija Republike Srpske od 1992. do 2005. godine za vrijeme i poslije rata u BiH. Naslijedila je tadašnju JNA na teritoriji BiH, kako u vojnom kadru, tako i u infrastrukturi i naoružanju. Finansirana je iz Beograda, kako za vrijeme rata u BiH, tako i nakon Dejtonskog sporazuma. Tek nakon jačeg angažmana međunarodne zajednice u BiH, finansiranje VRS-a iz Beograda je prestalo.

VRS zajedno sa ostalim srpskim snagama je bila jedna od strana u ratu u Bosni i Hercegovini od 1992. do 1995. godine. Dio ratnog rukovodstva VRS-a je optuženo ili osuđeno pred MKSJ za najteže zločine po međunarodnom pravu, što uključuje etničko čišćenje, zločine protiv čovječnosti, ratne zločine, urbicid, kulturocid i genocid. VRS je jedina vojska u svijetu koja je osuđena za genocid pred Haškim tribunalom.

Od 1. decembra 2005. nakon reforme odbrane u BiH, VRS je integrisana u sastav Oružanih snaga Bosne i Hercegovine i nastavlja tradiciju kroz Srpski puk u OS BiH.

Historija

Protiv-oklopni top ZiS-3 Vojske RS-a

Osnivanje

Krajem 1991. godine bilo je sasvim izgledno da će se Bosna i Hercegovina ocijepiti od tadašnje SFRJ. Ovakva ideja nije bila prihvaćena od strane srpskih političara u BIH, kao i od većine bosanskih Srba. Vojni vrh JNA na čelu s Veljkom Kadijevićem i Blagojem Adžićem je postepeno naoružavao vojna krila srpskih stranaka u BiH. Kako bi odvajanjem BiH od ostatka tadašnje Jugoslavije JNA postala suvišna i strana vojna sila, ona bi se morala povući s teritorije novopriznate i nezavisne države Republike Bosne i Hercegovine. Kako su bosanski Srbi zapravo još vjerovali u ideju SFRJ i JNA kao njene vojne sile, nisu vjerovali u novu državu Bosnu i Hercegovinu na osnovu čega je iz dijelova JNA na području Bosne i Hercegovine 12. maja 1992. formirana nova vojska pod nazivom Vojska Republike Srpske odlukom Narodne skupštine Srpske Republike Bosne i Hercegovine. Štab bivšeg banjalučkog korpusa JNA je preimenovan u štab VRS-a. Sjedište štaba je bilo na Palama.

1992.

Prve vojne operacija VRS je vršila u području Bosanske Posavine s ciljem zaposjedanja koridora i spajanje fizički odvojenih teritorija Republike Srpske. Ova operacija poznata je pod nazivom Operacija Koridor i trajala je od 7. juna do 26. juna 1992. kada su srpske snage zauzele gradove Bosanski Brod, Šamac, Derventu, Brčko, Odžak i Modriču. Daljnje operacije VRS je vršila s ciljem zauzimanja glavnog grada RBIH Sarajeva, što je bilo bezuspješno, ali su grad okružili i vršili iscrpljujuće artiljerijske napade po gradu. Zauzimanjem teritorija i gradova po istočnoj Bosni, srpske snage vrše etnička čišćenja i masovna protjerivanja nesrpskog stanovništva s toga područja.^[1] Tokom 1992. godine snage VRS zaposjedaju veliku teritoriju na području istočne Bosne, istočne Hercegovine, banjalučke regije, Bosanske Posavine i zapadne Bosne, a gradove Sarajevo, Goražde, Srebrenica, Žepa, Bihać stavljaju pod opsadu.

1993.

Početkom 1993. godine VRS vrši intenzivirane napade na području istočne Bosne i Posavine. U martu 1993. VRS pokreće ofenzivu s oklopnim snagama kod mjesta Karuše, s ciljem ovladavanja komunikacije Teslić-Doboj. Ova operacija nosila je kodni naziv "Posljednja šansa", te je urodila velikim porazom. Tokom 1993. dolazi do sukoba između Hrvata i Bošnjaka u Hercegovini, u vrijeme čega srpske snage zauzimaju općinu Trnovo i probijaju linije Armije RBIH na području Igmana tokom operacije Lukavac 93. 15. novembra VRS pokreće ofanzivu prema Olovu što je završilo bezuspješno.^[1]

1994.

1994. VRS je vršile velike i intenzivne napade na enklave Bihać i Goražde. Bihać je VRS napadala tokom februarske ofanzive sa brda Grabež, kasnije zajedno sa snagama AP ZB iz pravca Velike Kladuše. Goražde su srpske snage napadale tokom aprila, te su gotovo napredovale do centra grada, ali je njihov proboj kasnije zaustavljen. Prilikom kršenja zone zabrane leta, srpskim snagama su oborena 4 borbena aviona od strane NATO-a.

1995.

Početak 1995. godine je bio obilježen velikim vojnim operacijama usmjerenim protiv VRS-a. 23. marta Armija RBIH u Operaciji Vlašić zauzima planinu Vlašić. Uslijed vojnih gubitaka VRS vrši artiljerijske napade na zaštićene zone čime strada veliki broj civila, što je izazvalo zračne udare NATO-a. Dana 2. juna 1995. srpska PVO je oborila jedan američki lovac F-16. VRS zajedno sa snagama SVK i Abdićevih pobunjenika 15. juna pokreće operaciju "Pauk" na Bihaćki okrug.^[2] Nakon zauzimanja Srebrenice 11. jula pripadnici VRS i drugih paravojnih formacija počinile su genocid nad stanovništvom i ratnim zarobljenicima ubivši oko 8372 osoba.^[3] Dana 25. jula snage VRS zauzimaju Žepu. Napredovanjem snaga Armije RBIH, HVO i HV, srpske snage gube teritoriju u Bosanskoj krajini i sjeverozapadnoj Hercegovini uključujući gradove Bosansku Krupu, Bosanski Petrovac, Drvar, Bosansko Grahovo, Glamoč, Donji Vakuf, Ključ, Sanski Most, Mrkonjić Grad.

Ratna organizacija

Predsjednik Republike Srpske bio je vrhovni komandant Vojske Republike Srpske

Generalštab Vojske Republike Srpske

Generali i komandanti

General i zapovjednik Vojske RS-a i ratni zločinac Ratko Mladić

Radovan Karadžić vrhovni komandant i prvi predsjednik Republike Srpske
Ratko Mladić komandant Glavnog štaba VRS
Manojlo Milovanović Načelnik Glavnog štaba VRS
Zdravko Tolimir Načelnik za sigurnost Glavnog štaba VRS
Milan Gvero načelnik za moral i informisanje Glavnog štaba VRS
Momir Talić komandant 1.krajiškog korpusa
Grujo Borić komandant 2.krajiškog korpusa
Novica Simić, komandant Istočno-bosanskog korpusa
Radovan Grubač, komandant Hercegovačkog korpusa
Slavko Lisica, komandant 3. operativne grupe 1.krajiškog korpusa
Stanislav Galić, komandant Sarajevsko-romanijskog korpusa

Prištabske jedinice:

Ratno zrakoplovstvo i protuzračna odbrana

Osnivanjem 19. maja 1992. RZ I PZO VRS je od JNA naslijedilo 22 aviona SOKO J-21 Jastreb, 12 aviona SOKO J-22 Orao, 22 helikoptera Gazela, 14 helikoptera Mi-8. Prve letove je zrakoplovstvo izvodilo s ciljem bombardovanja hrvatskih položaja u Bosanskoj Posavini.

Poslijeratni period

Nakon potpisivanja Dejtonskog sporazuma Vojska Republike Srpske je priznata kao jedna od dviju zvaničnih vojnih sila Bosne i Hercegovine i kao zvanična vojna sila entiteta Republika Srpska. U Vojsci Republike Srpske počela postepena reforma. Sa oko 180.000 vojnika i oficira u nekoliko godina, broj osoblja je smanjen na 20.000 ljudi. Paralelno, došlo je do promjene u broju korpusa, sa ratnih šest, smanjeno je na četiri i na kraju na tri. Od 1. decembra 2005. godine, Vojska Republike Srpske je ušla u sastav Oružanih snaga BiH kao Treći pješadijski puk „Republika Srpska“.