Wikipedia

Historija Crne Gore

Historija Crne Gore počinje u ranom srednjem vijeku, kada se u bivšoj rimskoj provinciji Dalmaciji formirala današnja Crna Gora. U 9. stoljeću na teritoriji današnje Crne Gore su se formirale tri kneževine: Duklja na jugu, Travunija na zapadu i Raška na sjeveru. Stefan Vojislav je 1042. godine predvodio pobunu koja je dovela do nezavisnosti Duklje i osnivanja dinastije Vojislavljević. Duklja je dostigla svoj vrhunac tokom vladavine Vojislavovog sina Mihaila (1046. - 1081.) i unuka Bodina (1081. - 1101.). Krajem 12. stoljeća, Duklja je došla pod vlast Raške. Od 13. stoljeća, Duklju je zamijenila Zeta koja je dostigla vrhunac tokom vladavine plemićke porodice Balšić. Veliki dijelovi ove države su pali pod kontrolu Osmanlijskog carstva od 1496. do 1878. godine, dok su primorski dijelovi bili pod vladavinom Mletačke republike od 1515. do 1851. godine. Nakon osamostaljenja od Osmanlijskog carstva, Crnom Gorom je vladala dinastija Petrović-Njegoš do 1918. godine. Od 1918. godine, Crna Gora je ušla u sastav Jugoslavije. Nakon referenduma o nezavisnosti održanog 21. maja 2006. godine, Crna Gora je proglasila nezavisnost 3. juna 2006. godine.

Rana historija

Ilirija

Glavni članci: Ilirija i Prahistorija Balkana

Prije dolaska Slavena na Balkan u 6. stoljeću, područje danas poznato kao Crna Gora su uglavnom naseljavali Iliri. Tokom bronzanog doba, Iliri su živjeli u blizini Skadarskog jezera (na granici Albanije i Crne Gore) i susjednih grčkih plemena na jugu. Uz obalu Jadranskog mora su živjeli kolonisti i trgovci koji su živjeli od trgovine i teritorijalnih osvajanja. Mnoge grčke kolonije osnovane su u 6. i 7. stoljeću p.n.e. Tokom 3. stoljeća p.n.e. autohtono Ilirsko kraljevstvo je proširilo svoju teritoriju do grada Skadra. Rimljani su putem ratova osvojili Ilirsko kraljevstvo u 2. stoljeću p.n.e. i pripojili ovo područje provinciji Ilirikum.

Podjela Rimskog carstva na Zapadno Rimsko carstvo i Bizantijsko carstvo - a zatim na latinsku i grčku crkvu - obilježila je linija koja je vodila iz Skadra prema sjeveru kroz modernu Crnu Goru, simbolizirajući status ove regije kao stalne marginalne zone između ekonomskih, kulturnih i političkih svjetova mediteranskih naroda. Kada je Rimska moć opala, ovaj dio jadranske obale su razarali razni polunomadski osvajači, posebno Goti krajem 5. stoljeća i Avari u 6. stoljeću. Njih su ubrzo potisnuli Slaveni koji su se naselili na prostoru današnje Crne Gore sredinom 7. stoljeća. Budući da je teren bio izuzetno robusan i nije bilo nekih većih izvora bogatstva, područje koje je danas Crna Gora je postalo utočište za grupe ranijih doseljenika, uključujući i neka plemena koja su izbjegla romanizaciju.

Duklja

Glavni članak: Duklja

U drugoj polovini 6. stoljeća, Slaveni su migrirali iz Boke kotorske do rijeke Bojane i zaleđa okružujući Skadarsko jezero. Oni su formirali Kneževinu Duklju. Zahvaljujući Ćirilu i Metodiju, stanovništvo je kristijanizirano. Slavenska plemena od 9. stoljeća su organizirala polunezavisnu Kneževinu Duklju.

Srednji vijek

Ranosrednjovjekovna Duklja, "sklavinija" – kako ju je nazvao bizantski car Konstantin VII Porfirogenet, u djelu De administrando imperio, nastala je početkom 7. vijeka, na teritoriji ranije rimske provincije Prevalitana (Prevalis), u granicama i pod formalnim suverenitetom Bizantijskog carstva. Dolaskom i formiranjem svoje države Slaveni su iz temelja izmijenili zatečeno stanje i demografski sastav provincije Prevalis. Duklja je nastala na geografski i historijski kompaktnoj oblasti koja je obuhvatala širi bazen Skadarskog jezera, uokviren planinskim vijencem. Naziv Duklja po jednima potječe od grada Dokleje (rimski municipij Doklea), kod Podgorice, po drugima, najvjerovatnije od ilirskog plemena Dokleati, dok postoji i viđenje da je Duklja ime dobila po rimskom caru Dioklecijanu.

Razvoj dukljanske države, pod upravom župana-arhonata u ovom periodu karakteriše stalna borba sa Bizantijom za potpunu autonomiju i nezavisnost; primanje kršćanstva kod Slavena; zbližavanje i prožimanje na etničkom, kulturnom i političkom planu sa zatečenim romanskim, ilirskim i drugim stanovništvom neslavenskog porijekla.

Do kneza Jovana Vladimira, krajem 10. vijeka malo je direktnih izvora o Duklji i njenim vladarima. Legenda o knezu Vladimiru i njegovoj mučeničkoj smrti sačuvana je u 36 poglavlju Ljetopisa popa Dukljanina iz 12. vijeka. Jovan Vladimir je proglašen svecem i o njemu su očuvane informacije u narodnom predanju i današnjim vjerskim običajima. Za vrijeme Vladimirovog sinovca kneza Stefana Vojislava, Duklja (u bizantijskim hronikama se od tada naziva i Zeta i taj naziv postepeno zamjenjuje stari) je 1042. godine kod Bara izvojevala veliku pobjedu nad bizantijskom vojskom, nakon čega slijedi njen dalji uspon. To je natjeralo bizantijskog cara da sa Mihailom (1050-1082/1085), sinom kneza Vojislava, sklopi ugovor o savezništvu i prijateljstvu. Time je Duklji (od tada se počinje zvati Zeta), prvoj od balkanskih zemalja, Bizantija priznala državni suverenitet i nezavisnost. Poslije crkvenog raskola 1054. Mihailo je podržao veću samostalnost crkve u Zeti i državnu orijentaciju prema Zapadu. Mihailo je 1077. od pape Grgura VII dobio kraljevske znake (rex Sclavorum) čime je Duklja postala kraljevinom.

Njegov nasljednik, Konstantin Bodin (1082-1099) imao je značajnu ulogu u ustancima protiv Bizantije na Balkanu, pa se u periodu njegove vladavine utjecaj i teritorijalni prostor Duklje širi i na susjedne drzave, Rašku, Bosnu, Bugarsku i druge.

Nakon smrti posljednjeg vladara iz dinastije Vojislavljevića u Zeti nastaje period stalnih političkih borbi i razdora među vlastelom oko naslijeđa trona, što će uzrokovati ponovnu prevlast Bizantije iz vremena cara Manuela Komnena, a 1183. i osvajanje od strane Raške i njenog vladara velikog župana Stefana Nemanje. Kako kazuju hronike srpske dinastije Nemanjića, osim Kotora, svi primorski gradovi u Zeti tada su razoreni.

Uključivši u svoju državu "Kraljevinu Dioklitije i Dalmacije" Nemanjići nisu mijenjali uređenje iz njenog ranijeg samostalnog državnog života koje se bilo razvilo u posebnu tradiciju. Izgradnja puteva od obale prema Srbiji, razvoj trgovine i zanatstva u periodu Nemanjića omogućio je značajan razvoj i prosperitet primorskih gradova. Posebno je Kotor imao važnu ulogu u posredničkoj trgovini između zemalja u unutrašnjosti i južne Italije.

U drugoj polovini 14. vijeka Zeta se osamostaljuje od centralne vlasti srpske države i prvo pod vodstvom dinastija Balšića, a kasnije Crnojevića egzistira kao samostalna feudalna država. Balšići su ostvarili značajna teritorijalna proširenja vodeći stalne borbe sa svojim susjedima: albanskim, bosanskim i srpskim feudalcima, kao i sve moćnijom Venecijom i Osmanlijskim carstvom.

Usponom Crnojevića Zeta, tj. Crna Gora kako se od tada naziva, konstituira se kao država čije je društveno uređenje bilo mješavina feudalnih i rodovskih elemenata, tada i nastaje pojam Crnogorci. U tom periodu turski napadi su sve češći i jači tako da se teritorija crnogorske države smanjuje, a narod povlači prema masivu planine Lovćen. Za novo državno središte Ivan Crnojević odabrao je Cetinje, u kojem gradi dvorac i manastir, i koje 1482. postaje prijestonica sužene Crne Gore i državno i duhovno središte slobodarskog pokreta Crnogoraca tokom narednih pet vjekova.

Na čelo Crne Gore 1490. došao je Đurađ, sin Ivana Crnojevića. Pod njegovim pokroviteljstvom od 1493. na Cetinju je radila prva štamparija kod Južnih Slavena iz koje je izašlo pet ćirilskih knjiga crkvenog sadržaja. Poslije kratkotrajne Đurađeve vladavine, 1496. godine Crnu Goru pada pod tursku vlast.

Osmanlijski period

Crna Gora je potpala pod Osmanlijsku okupaciju i postala je dio Skadarskog sandžaka, a ozbiljni ustanci počinju već u prvoj polovini 17. vijeka. Crna Gora je imala poseban status kao planinsko neplodno područje nastanjeno borbenim crnogorskim i drugim srpskim plemenima. Da bi lakše kontrolirao Crnu Goru, osmanlijski sultan je stvorio posebni Sandžak Crna Gora koga je upravljao najmlađi sin Ivana Crnojevića, Staniša Crnojević koji je primio Islam. On je vladao Crnom Gorom od 1514. do 1528. godine. Timarski sistem poreza se nikako nije mogao uvesti u Crnu Goru, pa je 1513. odlučeno da Crnogorci postanu slobodni seljaci - furlundžije, kao stočarski narod koji plaća umjeren danak sultanu, i učestvuje i Osmanlijskim ratovima, ali samo u granicama Crne Gore. Tako se počela razvijati autonomija Crne Gore još u 16. vijeku. Crna Gora se dijelila na nahije od kojih se svaka dalje dijelila na crnogorska plemena, od kojih je svako imalo glavare koje su birali odrasli muškarci nekog plemena na plemenskim zborovima:

  • Katunska nahija:
  • Cetinjsko pleme
  • Pleme Njeguši
  • Pleme Ćeklići
  • Pleme Bjelice
  • Pleme Cuce
  • Pleme Ozrinići
  • Pleme Pješivci
  • Pleme Zagarač
  • Pleme Komani
  • Lješanska nahija
  • Riječka nahija:
    Pleme Kosjeri
    Pleme Dobrsko selo
    Pleme Ceklin
    Pleme Ljuboten
    Pleme Građani
  • Crmnička nahija:
  • Pleme Podgor
  • Pleme Dupilo
  • Pleme Brčelj
  • Pleme Sotonići
  • Pleme Gluhi Do
  • Pleme Limljani
  • Pleme Boljevići

1516. godine se posljednji vladar dinastije Crnojevića odriče vlasti u korist arhiepiskopa Vavila, od kada Crna Gora postaje vjerski crkveni entitet kojim vladaju Mitropoliti - Vladike.

Postojao je i opći crnogorski zbor koji je riješavao sva bitna pitanja između osmanlijske vlasti i crnogorskog naroda.

Početkom 18. vijeka, osmanlijski sandžak-begovi narušavaju autonomiju Crne Gore, tražeći da Crna Gora ratuje izvan njenih granica u ime Sultana. To dovodi do opće borbe Crnogoraca protiv Osmanlija. Jedan dobar primjer je pokušaj skadarskog sandžak-bega Ali-beg Memibegovića, koji pokušava ugušiti sav crnogorski otpor 1604. godine. Crnogorci su odbili da plate danak, pa je sandžak-beg okupio 3.000 boraca i došao u Podgoricu da ga sam pokupi. Aga je prešao rijeku Moraču i stigao u Lješko polje, krećući se ka utvrđenim zaseocima Stanjevićima i Goricama, kako bi provalio u Crnu Goru. Dok se kretao ka planini, Crnogorci su ga napali i opljačkali. Izgubio je oko 100 ljudi, a da noć nije sakrila njegovo bjekstvo, i ostatak bi poginuo. Aga je sam bio ranjen. Ta borba za nezavisnost se posebno iskazala za vrijeme dugog Kandijskog rata u periodu od 1645. do 1669. godine između Republike Venecije i Osmanlijskog carstva. Crnogorci su pregovarali sa Venecijom o mogućem prelasku Crne Gore iz Osmanlijske u Venecijansku vlast, međutim ti pregovori su propali.

Konačno, Crnogorci koriste Veliki Bečki Morejski rat iz 1683.-1699. i zbacuju svu osmanlijsku vlast u Crnoj Gori.

Period samostalnosti

Episkop Danilo I Njegoš

Ulogu svjetovnog vladara i rukovođenje zemljom preuzimaju cetinjske vladike, Opći crnogorski zbor i zbor glavara, kao vrsta državnog organa, a rukovođenje na nižim nivoima bilo je u rukama plemenskih zborova. Od 1697. godine kada je crnogorski Zbor za vladiku izabrao Danila I (rođen 1670. godine), rodonačelnika dinastije Petrović, počinje organizovana borba za političko i vjersko jedinstvo zemlje, često podijeljene plemenskim sukobima i islamizacijom stanovništva. Danilo je nosio titulu Danil Njegoš, Episkop Cetinjski, gospodar srpske zemlje sve do svoje smrti 1735. godine.

Dolaskom izaslanika ruskog cara Petra I u Crnu Goru 1711. uspostavljene su bliske političke veze između Crne Gore i Rusije koje će uz povremena zahlađenja trajati do početka 20. vijeka. Sljedeće godine odigrala se bitka protiv snaga bosanskog vezira Ahmet-paše na Carevom lazu, događaj koji je u narodno pamćenje ušao kao jedna od najvećih pobjeda u ratnoj historiji Crnogoraca.

Vladika Sava II Njegoš

Titulu Vladike Crne Gore je 1735. naslijedio Sava II (rođen oko 1700.) koji ju je držao sve do svoje smrti 1781. 1766. godine Osmanlije ukidaju Pećku Patrijaršiju. Kako bi očuvao višu religioznu autonomiju u Crnoj Gori, Sava se uzdiže sa Episkopa na Mitropolita cetinjskog. Povodom ovog čina, on zahtjeva rusku pomoć od Moskovskog Mitropolita i Patrijarha i ruske carice da intervenišu i spasu Srpsku Pravoslavnu Crkvu, tvdreći da će platit Ruskoj carevini pomoć krvlju.

Car Šćepan Mali

Prvi ujedinitelj Crne Gore dolazi u Crnu Goru i ujedinjuje crnogorska plemena, predstavljajući se kao ruski car Petar III. To je bio jedan Šćepan poznatiji kao car Šćepan Mali. On je vladao Crnom Gorom od 1767. fo 1773. godine. Njegov dolazak je uzbunio Veneciju koja je vladala Dalmacijom i Bokom, i čak je izazvao pohod Osmanlijske vojske na Crnu Goru. 1773. Osmanlije potplaćuju jednog Šćepanovog slugu koji ga ubija. Nakon njegove smrti, plemenska anarhija ponovo stupa.

Vladika Petar I Njegoš

 
slika Svetog Petra I Njegoša cetinjskoga

Na vladičanski prijesto 1781. dolazi Petar I Njegoš (rođen 1747. godine). Crna Gora se brže kreće ka učvršćavanju svoje nezavisnosti. Pokazao se kao dobar vojskovođa. Izdao je prvi zakonik u Crnoj Gori 1789. godine - Zakonik Petra I. Ujedinio je Crnu Goru tako što je smirio posvađena plemena. On uvodi poreze, škole i započinje trgovinu po prvi put u Crnoj Gori. Dok je 1785. godine bio u posjeti Ruskoj carevini, Crnu Goru napadaju Osmanlije. Kada se Vladika vratio u Crnu Goru, započeo je oštru borbu protiv osmanlijskih snaga. 1786. su izvojevane dvije velike pobjede u Lješanskoj nahiji - na Krusima i Martinićima. 3. oktobra 1796. godine 30.000 osmanlijskih vojnika pod vodstvom Mehmed-Paše Busatlije i sedam francuskih oficira je pobijeđeno od strane 6.000 vladikinih crnogorskih vojnika. Sam Paša je poginuo u boju. Crna Gora je proširena, i sasvim se odvojila od osmanlijske vlasti. 1798. godine, Petar je stvorio Pravuteljstvujušći sud crnogorski i brdski kao vrhovni organ državne vlasti koji je vršio sudsku i upravnu vlast. Petar je uradio mnogo na suzbijanju zaostalog plemenskog separatizma, međutim nije ga uspio iskorijeniti. 1806. francuske imperijalne armije Napoleona Bonaparte pokušavaju da učvrste svoju vlast u Crnoj Gori, napredujući iz Bokokotorskog zaliva. Međutim, vojska Vladike Petra I ojačana ruskim odredima je, u skladu sa ruskom flotom pod vodstvom Admirala Senjavina, istjerala francuske snage skroz iz Dubrovnika. Ruski car Aleksandar I je pokušao ubijediti Vladiku Petra da preda Boku Austrijskom carstvu, međutim Vladika nije htio da posustane, pa su se crnogorske snage učvrstile u Herceg-Novom. Car Rusa Aleksandar I mijenja stav i pomaže Crnogorcima osvojiti Korčulu i Brač. Dalja napredovanja su prekinuta dolaskom francuske velike flote, jer se ruska flota morala povući da brani Jonska ostrva. Po ugovoru u Tilsiitu iz 1807. godine kojim su završeni sukobi između Francuskog i Ruskog carstva, Boka kotorska je predata Francuskoj. Tako su i počeli da se raspadaju vladikini planovi iz 1807. godine o stvaranju novog srpskog carstva iz Crne Gore sa Bokom, Brda, Hercegovine, Bosne i Srbije sa prijestolnicom u Dubrovniku, tvrdeći da je na Crnoj Gori da vrati slavu srpskog carstva. Vodio je pregovore sa ruskim generalom Dunavske Armije. Priznao je ruskog cara za cara Srba i proglasio da će Mitropoliti crnogorski biti carevi savladari. U ratu iz 1807.-1812., osmanlijske snage ojačane francuskim odredima napadaju Brda i Crnu Goru, ali ih ne uspijevaju zauzeti. 1813. godine, Crnogorci najzad zauzimaju Boku kotorsku od Francuza uz rusku i britansku pomoć. Bečki kongres koji je uslijedio iste godine je, međutim, vratio Boku kotorsku Austrijskom carstvu, a Crna Gora nije priznata za nezavisnu državu. Nakon ovog razočarenja, Crna Gora je zašla u teška vremena. Hiljade Crnogoraca je umrlo od gladi, a stotine emigriralo u Kneževinu Srbiju i Carevinu Rusiju. Brđani iz Morače sjeverno od Crne Gore 1820. godine pod vodstvom Serdara Mrkoja Mijuskovića pobjeđuju veliku osmanlijsku vojsku iz Bosne. Brda su pripojena Crnoj Gori do kraja vladavine Vladike Petra II. On je umro 1830. godine. Nakon smrti ga je njegov nasljednik, Petar II kanonizirao 31. oktobra po gregorijanskom kalendaru, tj. 18. oktobra po julijanskom kalendaru. On je postao Sveti Petar Cetinjski Srpske Pravoslavne Crkve.

Vladika Petar II Petrović Njegoš

 
Slika Vladike Petra II Petrovića Njegoša

Napore na sređivanju i okupljanju unutrašnjih crnogorskih snaga je produžio od 1830. godine vladika Petar II Petrović Njegoš (1. novembra 1813. – 10. oktobra 1851. iz Njeguša), poznatiji samo kao Njegoš odgojen u manastiru u Cetinju, koji je stupio na vlast sa samo 17 godina navršenog života. Njegoš je nastavio izgradnju centralne crnogorske vlasti. 1831. godine stvara Senat koji čini 12 najistaknutijih crnogorskih starešina kao vrhovnu zakonodavnu sudsku i upravnu vlast koji je trebao da zada posljednji udarac plemenskom separatizmu. Započeo je i izgradnju sudova i puteva u Crnoj Gori, prvih škola, kao i prve štamparije. Izmirio je posvađena crnogorska plemena. Obrazovana je i Gvardija, koja je riješavala manje sudske sporove i održavala red i bezbednost po plemenima. Također je stvorena i perjanička garda, kao lični tjelohranitelji Vladike. Energično se suprotstavio Gubernantu Crne Gore Radonjiću koji je radio isključivo za austrijske interese. Petar II ga je uhapsio i protjerao iz Crne Gore. Gubernantstvo je i ukinuo 1832. godine. Njegoš je bio i istaknuti pisac, a i doprinjeo je kulturnom jačanju Crne Gore. Jedno od njegovih prvih djela je Pustenjak cetinjski iz 1834. Njegoš je prvi oformirao srpski jezik u Crnoj Gori, 1836. godine izdajući Azbuku, a 1838. i Gramatiku. 11. juna 1842. Njegoša izabire Srpsko književno društvo po preporuci kneza Srbije Mihaila Obrenovića za počasnog člana kao nagradu za njegove dotadašnje uspjehe u odgoju naroda. 1841. godine postigao je jedan veliki diplomatski uspjeh kada je Crna Gora riješila probleme razgraničenja sa Austrijskim carstvom. Austrija se tada prema Crnoj Gori ponašala kao prema nezavisnoj državi. Petar II je uvijek bio spreman da pomogne svaku akciju protiv Osmanlijskog carstva, što je dovelo do redovnih crnogorsko-turskih sukoba. Davao je čak i podršku pobunjenicima protiv centralne osmanlijske vlasti. U vanjskoj politici je bio okrenut ka Ruskoj carevini, međutim Rusija je održavala mirne odnose sa Osmanlijama, pa se mnogo nije moglo postići. 1845. godine je pokazao duhovnost i umijeće u filozofiji tadašnje Crne Gore u svojoj Luči mikrokozmi. Međutim, njegovo najpoznatije djelo je Gorski vijenac iz 1847, gdje je opisao volju naroda za slobodu. Kao vladar i istaknuti pisac, Njegoš je propagirao ideju o oslobođenju i ujedinjenju svih Srba i Južnih Slavena i to pogotovo u revolucionarnim 1848. i 1849. godinama, kada je održavao prijateljske odnose sa Kneževinom Srbijom i nudio pomoć hrvatskom banu Josipu Jelačiću za vrijeme njegovih borbi. 1848. godine odbio je ponudu kneza Srbije za ujedinjenje Srba, Hrvata i Bugara, tvrdeći da se Srbi moraju prvo ujediniti. Tom prilikom je obećao srpskom vladaru da će mu pomoći da dođe na vlast u Prizren, a sam Njegoš je sebe vidio kao budućeg patrijarha obnovljene Srpske Pravoslavne Crkve u Peću. 1851. godine Njegoš je napisao Šćepan mali, djelo koje opisuje prvog ujedinjenog vladara moderne Crne Gore. Drugo njegovo značajno djelo je Ogledalo srpsko. Vladika Petar II je kanonizirao svog prethodnika Vladiku Petra I za sveca Srpske Pravoslavne Crkve 31. oktobra po gregorijanskom kalendaru ili 18. oktobra po julijanskom kalendaru. 1851. godine, Njegoš umire od tuberkuloze u Cetinju. Sahranjen je u maloj kapelici na vrhu planine Lovćen, gdje mu je i grobnica sagrađena. Njegoš je prilično doprinjeo međunarodnom ugledu Crne Gore brojnim putovanjima koje je učinio za vrijeme svoje vladavine.

Vladika/Knez Danilo II Petrović Njegoš

 
Slika vladara crnogorskog Danile II Petrovića Njegoša

Dalja jačanja crnogorske vlasti je nastavio sinovac Vladike Petra II, Danilo II Petrović Njegoš (rodio se 25. maja 1826. godine, a umro 13. augusta 1860. godine) od 1851. godine. Narod se teško mirio sa autokratskom vlašću, a plemenski poglavari su htjeli više samostalnosti. On je vodio aktivnu vanjsku politiku. Sve ove otpore Danilo II je surovo gušio. Kako bi se lakše borio protiv plemenskog sepratizma, Danilo II je reorganizirao narodnu vojsku, vršeći popis svih plemena u Crnoj Gori i određujući starešine plemenskih vojnih odreda. Stvorio je i vlastitu gardu. Iz Senata je izbacivao nepoželjne članove, a uvodio svoje pristalice. 1852. godine postaje prvi knez Kneževine Crne Gore kao svetovne države, umjesto pređašnjeg crkvenog entiteta. Iste godine je došao u sukob sa Osmanlijskim carstvom zbog te odluke. Crnogorske snage su uspjele zauzeti Žabljak, ali samo na kratko vrijeme. Sljedeće, 1853., Knez Danilo II je podržao ustanke hercegovačkih plemena u Hercegovini. To je izazvalo navalu Omer-Paše Latasa na Crnu Goru. Uprkos herojskom crnogorskom otporu, Osmanlijske snage stežu obruč oko Crne Gore. Taj teški period za Crnu Goru bi poznat kao Omer-Pašina godina. Knez Danilo II se obratio Ruskim i Austrijskim carstvima za pomoć, koji su ubijedili Osmanlije da odustanu. 1855. godine knez Danilo II donosi Zakonik koji je garantirao privatnost, privatnu svojinu i ravnopravnost svih Crnogoraca i Brđana. Time su određene smrtne kazne za čedomorstvo, izdaju domovine i krađu po treći put, a ostale kazne su uglavnom bile tjelesne. Najoštrije kazne su bile za neispunu poreskih obaveznica. Također je i zabranjeno četovanje po susjednom austrijskom primorju u Boki kotorskoj. Zakonik Kneza Danila II je zaveo patrijarhalno društvo u Crnoj Gori. Ubrzo, 1857. Knez Danilo II podržava daljne hercegovačke ustanke pod vođstvom Luke Vukalovića, što je izazvalo nove Osmanlijske pohode na Crnu Goru. Crnogorci su izvojevali značajnu pobjedu na Grahovu 1858., ali su velike sile ponovno natjerale obje zaraćene strane na mir. Te godine je konflikt sa osmanlijskom Portom započet stvaranjem Crne Gore kao svjetovne države završen. Evropska komisija je 1859. godine utvrdila razgraničenje Kneževine Crne Gore i Osmanlijske teritorije. Ovom prilikom Crna Gora je tretirana kao nezavisna država. Crna Gora je proširena na neke pogranične teritorije za vrijeme vladavine Kneza Danila II. Knez Danilo II je pregovarao sa Kneževima Srbije Aleksandrom Karađorđevićem i Mihailom Obrenovićem o ujedinjenju Srba, Danilo II je obećao da će svi Crnogorci učestvovati, i obećao je da će on sam služiti budućem kralju "Srpstva" kao običan vojnik. je predložio ujedinjenje 1860. godine ga ubija jedan lični protivnik, dezerter kod Kotora.

Njegov brat, proslavljeni crnogorski ratnik, vojvoda Mirko Petrović odriče se tvrdnje za prijesto u korist njegovog sina, Nikole.

Knez/Kralj Nikola I Petrović Njegoš

 
Knez, kasnije Kralj Crne Gore Nikola I Petrović Njegoš

Knez Nikola I Petrović Njegoš (živio 7. oktobra 1842. - 2. marta 1921.) koji je stupio na kneževsko prijestolje 1860. godine je rođen u Njegušima, kući dinastije Petrović. Od malih nogu je naučio borbene vještine i atletiku. Proveo je dio svog detinjstva kod svoje ujne Darinke Petrović Kustić u Trsti. Francuska kulura je bila njena struka, pa je poslala mladog nasljednika crnogorskih vladika i kneževa u Pariz, zajedno sa kraljem Srbije Milanom Obrenovićem. Nasljednik crnogorskog prijestola, kao patriotski Brđanin, nije bio zainteresiran za francusku kulturu i umjetnost i jedva je čekao da se vrati u svoj domovinu, Kneževinu Crnu Goru. 13. augusta 1860. godine je naslijedio kneza Danila II Petrovića dok je još bio u Parizu nakon što je atentat izvršen na Danilu II.

U novembru 1860. godine, oženio je Milenu, kćerku vojvode Petra Vukotića.

Vodio je politiku okrenutu prema Evropi i strogo protiv Osmanlijskog carstva, sa kojim je često ratovao u periodu od 1862. do 1878. 1867. godine je posjetio francuskog imperatora Napoleona III u Parizu, a 1868. posjetio Rusiju, gdje ga je ruski car Aleksandar II primio sa širokim rukama. Poslije je boravio na dvorovima po Berlinu i Beču. Znatno se zbližio sa ruskom carskom porodicom. Car i carica su investirali u odgojni sistem Crne Gore, kao i poslali velike isporuke opreme i municije za Cetinje.

Knez Ninola sklapa tajni savez sa svojim prijateljem, knezom Srbije Mihailom Obrenovićem 1866. godine. 1867. godine Knez Nikola piše tekst za himnu Kneževine Crne Gore - Onamo, 'namo koju je komponovao jedan poznati slovenski kompozitor po uzoru na pjesmu boraca Garibaldija za vrijeme njegovih borbi za ujedinjenje Italije - Siscopron le tombe, Si levani i morti. Onamo, onamo je predstavljala borbu crnogorskog naroda za staru slavu carstva protiv Osmanlijskog carstva i povratak kosovskih svetilišta kao Dečani.

Himna nije postala himna Kneževine Crne Gore zbog svojih isuviše radikalnih riječi i nekih drugih razloga, pa je postala himna crnogorskog naroda. Knez Nikola 17. oktobra 1870. proglasio "Ubavoj nam Crnoj Gori" za zvaničnu himnu Kneževine, a kasnije i Kraljevine Crne Gore. Pjesmu je napisao Nikolin sekretar, svećenik Jovan Sundečić još 1865. godine, a komponovao Jovo Ivanišević po uzoru na himnu svetom Savi - Uskliknimo s' ljubavlju. Kasnije ju je prekomponovao Anton Šulc.

1869. godine, nakon što je učvrstio vlast u Kneževini Crnoj Gori uspješno zaustavlja Brđane da pomognu ustanak Krivošana protiv austrijske vlasti, kako bi izbjegao sukobe sa Austro-Ugarskom Monarhijom. Ruski car 1871. godine šalje princa Dolgorukija koji je razdijelio velike količine novca narodu Crne Gore. Podržao je nekadašnju politiku rodonačelnika Petrovića za stvaranje novog srpskog carstva, ali vidio je sebe kao legitimnog carskog nasljednika. 1876. godine je podržao pripremajući Hercegovački ustanak i prepričao hercegovačkim ustanicima kako je srpsko carstvo nestalo za vrijeme Sultana Murata I i da treba da nastane sada, za vrijeme Sultana Murata V. Za vrijeme srpsko-turskih ratova 1876.-1878., Nikola otvara rat 1876. godine Osmanlijskom carstvu zajedno sa Srbijom, u kome je pokazao vojnički talenat i spremnost Crne Gore. Nakon kratkog mira u 1877. godini, stupa u novi rat 1877.-1878. u kojima su crnogorske snage, podržane trupama iz Srbije uspjele zauzeti Nikšić, Bar i Ulcinj. Teritorija Kneževine Crne Gore je znatno proširena, a i dobila je izlaz na Jadransko more. Ratove je Knez Nikola opravdao kao osvetu za Kosovsku bitku iz 1389. godine.

 
zlatni novčić od 100 perpera

Na Berlinskom kongresu iz 1878. godine, Kneževina Crna Gora je priznata za 27. nezavisnu državu svijeta. Uslijedio je period zlatnog doba u kneževini koji je trajao decenijama. Odgoj i 1883. godine, Knez Nikola posjećuje Osmanlijskog sultana u cilju izmirenja Kneževine Crne Gore i Osmanlijskog carstva. Od tada su crnogorsko-osmanlijski odnosi mirni. 1896. održava svečano obilježavanje 200-godišnjice vladavine dinastije Petrović. Godine 1897. je izbio Grčko-turski rat. Knez Nikola ostaje po strani i mudro posmatra zbivanje događaja na sceni. Maja 1898. Nikola posjećuje britansku kraljicu Viktoriju u Winsdorskom zamku. Ovim diplomatskim uspjesima knez Nikola znatno diže međunarodni ugled Kneževine Crne Gore. Od 1900. godine Nikola se naziva kraljem. Uslijedili su brojni pritisci naroda koji je htio veću slobodu, pa je Nikola Petrović Njegoš stvorio prvi ustav Crne Gore 1905. godine. Po ugledu na uređenja Zapadne Evrope, Ustav je odredio i osigurao slobodu štampe i kriminalne zakone. Sljedeće, 1906. godine, Nikola uvodi crnogorsku valutu - "perper". Nikola Petrović Njegoš je modelirao ekonomiju Crne Gore po uzoru na tadašnju Latinsku Monetarnu Uniju. Perper je bio iste vrijednosti kao i francuski franak i dijelio se na 100 para. Novčići od 100, 20 i 10 perpera su bili kovani u zlatu, 5, 2 i 1 perper i srebru; dok su novčići od 20 i 10 para bili od nikla, a 2 i 1 para od legure bakra i cinka.

Kneževina Crna Gora je obavila svoj prvi popis stanovništva 1909. godine. Tada je bilo 317.856, po religiji:

maternjem jeziku:

 
Proklamacija Kraljevine Crne Gore

Broj stanovnika je precijenjen. Tadašnje stanovništvo Crne Gore nije brojalo više od oko 220.000 stanovnika.

28. augusta 1910. godine Nikola Petrović Njegoš označava jubilarnu 50-godišnjicu njegove vladavine nad Crnom Gorom. Tom prilikom ga Skupština Crne Gore izabire za kralja sada već Kraljevine Crne Gore. Do tada je i postao feldmaršal Ruske carske vojske, titula koju skoro niko izvan Ruske carevine nije dobio.

Nikola Petrović Njegoš je doprinjeo znatno razvoju odgoja u Crnoj Gori. Pisao je mnoge teme vezane za slavensku historiju. Balkanska Carica i Knjaz Arvanit su bile drame, a Hajdana i Pesnik i Vila pjesme. Poznate su i grupe pjesama kao naprimjer Skupljene Pesme i Nova Kola.

Nikola Petrović Njegoš je imao šest kćerki i sve ih je udao u poznate evropske dinastije. Njegovo najstarije dijete, Zorka se udala za kralja Srbije Petra Karađorđevića. Princeze Anastazija i Milica su se udale za ruske nadvojvode Nikolu Nikolajeviča i Petra Nikolajeviča iz dinastije Romanov. Princeza Stana se udala za vojvodu Johana od Lojhtenberga. Princeza Jelena je postala kraljica Italije Jelena, žena kralja Emanuela Viktorija III. Jedan od trojice njegovih sinova, princ Danilo se oženio 27. jula 1899. vojvotkinjom Milicom od Meklenbur-Štrelica. Ovi brakovi su mnogo doprinijeli poboljšanju međunarodnog položaja Crne Gore, a kralj Nikola bi zapamćen kao Zet Evrope.

Balkanski rat

 
Kraljevina Crna Gora 1913. godine

Kralj Nikola I se ubrzo okreće protiv Osmanlijskog carstva za vremena Istočnog problema, kako bi zadao posljednji udarac Osmanlijama u Evropi. 1912. godine stupa u savez sa ostalim pravoslavnim kršćanskim monarhijama Balkana - Srbijom, Grčkom i Bugarskom i do 1913. godine. znatno proširuje svoje teritorije. Spojila se sa vojskom Srbije i podijelila Sandžak, prodrla ka Kosovu zauzevši Metohiju i napredovala u Skadarski sandžak. 10.000 crnogorskih boraca je poginulo osvajajući Skadar od osmanlijskih snaga pod vodstvom Esad Paše, osmanlijskog činovnika albanskog porijekla. Daljnja učešća u Balkanskim ratovima, crnogorska vojska je prošla kao dio vojske Srbije. Iste godine je mirom u Bukureštu uspostavljen novi poredak na Balkanu. Uprkos crnogorskim vojnim uspjesima, morala je dati veliki broj teritorija, uključujući i sam grad Skadar, novostvorenoj Albaniji zbog zalaganja Austro-Ugarske carevine i drugih velikih sila.

Prvi svjetski rat

Crna Gora je u Prvi svjetski rat ušla odmah po objavljivanju rata Austro-Ugarske na Kraljevinu Srbiju, nagovijestivši rat Austro-Ugarskoj monarhiji 1914. Iako je crnogorska vojska bila malobrojna, svih 50.000 ljudi je odmah bilo mobilirano. Crnogorske snage su sa srpskim vojskama uspjele odbiti više napada Centralnih sila. Sa utvrđenog vrha planine Lovćen, crnogorska artiljerija je bombardirala Kotor, obližnju austro-ugarsku vojnu bazu Centralnih sila. 10. augusta 1914. godine crnogorske trupe napadaju austrijske vojne garnizone, ali ne uspijevaju iskoristiti dobijenu prednost i ne napreduju duže. Za vrijeme druge invazije Austro-Ugarskih trupa 1914.-1915. godina, crnogorske trupe zauzimaju Istočnu Hercegovinu, i sa vojskom Srbije stižu do Sarajeva. Centralne sile su bile znatno brojnije, pa su se savezničke vojske morale povući. Zbog učestvovanja i podrške srpskim snagama od strane brojnih Bosanaca i Hercegovaca, Austro-Ugarski oficiri su se žestoko svetili civilnom stanovništvu. Nakon treće invazije na Srbiju snaga Centralnih sila 1915., srpska vojska, vlast i dobar dio naroda se povlači preko Crne Gore u Albaniju. Crnogorska vojska preprečuje put vojsci Austro-Ugarske i njenog njemačkog saveznika dovoljno dugo da se Srbi povuku preko Crne Gore. Nakon kapitulacije pred Austro-Ugarskom Januara 1916. kada Cetinje pada, kralj Nikola I Petrović i njegova vlada idu u izbjeglištvo u Italiju kod Nikoline kćerke Jelene, kraljice Italije, a zatim u Francusku, gdje Bordo postaje de facto glavni grad Kraljevine Crne Gore, odakle se ne uspijevaju nametnuti niti kao partner u pregovorima i mirovnim konferencijama 1918. nakon rata. Preostali dio rata crnogorski vojnici provode u srpskoj vojsci na Balkanskom frontu. Okupacija je dovela do mrtvih crnogorskih civila. Nakon proboja Solunskog fronta, srpske vojske oslobađaju Crnu Goru i u Podgorici postavljaju prelaznu Skupštinu na vlast u oslobođenoj Crnoj Gori. 26. novembra 1918 Podgorička Skupština optužuje Nikolu za izdaju, zbacuje ga sa prijestola Kraljevine Crne Gore i ubrzo mu zabranjuje povratak u Crnu Goru. 26. novembra 1918. ista Skupština izglasava prisajedinjenje Kraljevini Srbiji. Odluka je izvršena nekoliko dana kasnije, 29., ali je to dovelo to brojnih nereda u kojima se i Srbija umiješala 1919. godine, jer su pristalice kralja Nikole htjele nezavisnu Crnu Goru, ili bar po prijedlogu kralja, autonomiju unutar Srbije. Govori se i o 3.000 mrtvih i 3.000 ranjenih Crnogoraca u pobuni. Seperatističke tendencije će biti nastavljene sve do 1924. kada potpuno izumiru. Kralj Nikola umire 1921. godine u Francuskoj, sahranjen je u Italiji.

Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca/Kraljevina Jugoslavija

Crna Gora je postala jedan od teritorijalnih entiteta Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca. Kralj Nikola i njegovi nasljednici su zadržali samo titularnu vlast nad Crnom Gorom. Vidovdanskim ustavom iz 1921., teritorijalni entiteti se ukidaju, i Crna Gora postaje dio unitarističke države.

Popis stanovništva Crne Gore iz 1921. je organiziran po nacionalnosti i religiji:

Za okruge Andrijevica, Bar, Kolašin, Nikšić, Podgorica i Cetinje je ustanovljeno da je bilo 199.227 stanovnika:
Za okruge Stare Srbije (Berane i Bijelo Polje) je ustanovljeno:
  • Berane imalo je 23.864 stanovnika:
  • Srbi: 23.561 (98.73%)
  • Srbi: 26.136 (99,96%)
Ukupan iznos je bio 249.238 stanovnika:
  • Srbi: 231.686 (92,96%)
  • ostali (uglavnom Albanci)

1929., Kraljevina SHS je preimenovana u Kraljevinu Jugoslaviju pod diktaturom Kralja Aleksandra I Karađorđevića. Crna Gora postaje Banovina Zeta nazvana po istoimenoj rijeci Zeti i dostiže svoj najveći teritorij, obuhvatajući današnju Crnu Goru sa ostatkom Sandžaka, dijelom istočne Hercegovine, Dubrovnikom sa okolinom, Metohijom i dijelon Srbije. Etničke tendencije u Jugoslaviji rastu do kulminirajućeg momenta 1924., kada jedan Crnogorski član Srpske Radikalne Narodne Stranke izvršava atentat na predsjednika Hrvatske Seljačke Stranke, Stjepana Radića.

1931. godine je Kraljevina Jugoslavija izvršila popis stanovništva Banovine Zete po religiji i maternjem jeziku. Bilo je 360,044 stanovnika:

1934. je izvrsen atentat na kralja Aleksandra u Marseju, što dovodi do brojnij promjena i nereda u državi koji su je doveli skoro do građanskoga rata. Vladu zamijenjuje koalicija Cvetković[potrebna odrednica]-Maček čije se ideologije baziraju na srpskoj i hrvatskoj hegemoniji i saradnji sa Silama Osovine iz Drugoga svjetskoga rata. 1939. je konstituisana nacionalna Hrvatska Banovina koja uzima najzapadnije Zetine teritorije, a 1941. Jugoslavija se priključuje Silama Osovine u takozvanom "Željeznom paktu".

Drugi svjetski rat

 
Crna Gora (1941-1944.)

Nepuni dan nakon sklapanja Željeznoga pakta, mladi kralj Petar Karađorđević izvršava udar na državu, zauzima presto i napušta Sile Osovine. Vojske nacističke Njemačke i fašističke Italije, podržane fašističkim albanskim trupama vrše invaziju na Jugoslaviju. Po osvajanju Jugoslavije, stvorena je fašistička marionetska državica pod Italijanskom okupacijom koja obuhvatala, pored današnjih granica Crne Gora, i cijeli Sandžak. Boku kotorsku je uzela Italija, i Skadarske oblasti ona dodijelila novostvorenoj Velikoj Albaniji pod Italijanskom upravom. Separatistički političar Sekula Drljević je dijelovao kao Italijanski guverner. Za vrijeme okupacije 1941 izbio je pokret Dražinih Četnika za slobodu, ali je taj pokret vrlo brzo ugušen. Četnički pokret je ubrzo zamijenio svoje ideologije obnove Kraljevine, pokretom za stvaranje Velike Srbije, koja bi obuhvatala današnju Crnu Goru. Italijanci i Sekulini ljudi su se žestoko borili protiv Četnicizma i nakon propasti pokreta; nemilosrdno bi ih ubijali i svetili se njihovim porodicama i rodbini.

Slobodarska tradicija naroda ispoljila se i partizanskim narodnim ustankom protiv italijanskog okupatora 13. jula 1941. koji po masovnosti i oslobodilačkoj energiji predstavlja jedinstven primjer u Evropi, i koji je dao ogroman doprinos antifašističkoj borbi u Jugoslaviji.

Nakon propasti fašističkog režima Benita Musolinija u Kraljevini Italiji 1943. godine, Njemačke naoružane snage okupiraju Crnu Goru. Italijani su odnijeli sa sobom veliki dio privatne svojine i blaga Crne Gore, ali se zna da je nešto blaga ostalo izgubljeno

Antifašistički pokret obnavlja državno-pravni status Crne Gore 1944. godine. Skoro 10% stanovništva Crne Gore strada od okupacionih vojski Sila Osovine, od nacionalističkih i fašističkih formacija iznjedrenih unutar zemlje, kao i revolucionarnih i ideoloških sukoba tokom oslobodilačkog rata. One postaje jedna od šest narodnih republika Demokratske Federativne Jugoslavije pod jakim režimom Josipa Broza Tita.

1948. je bilo 377,189 stanovnika po popisu stanovništva:

Moderno doba

 
Zastava Narodne/Socijalističke Republike Crne Gore

Narodna Republika Crna Gora mijenja naziv 1953. godine u Socijalističa Republika Crna Gora, paralelno sa mijenjanjem naziva cijele države ("Federativna Narodna Republika Jugoslavija" u "Socijalističa Federativna Republika Jugoslavija"). Nakon Titove smrti, nesposobnost i nespremnost republičkih rukovodstava da otvore put političkim reformama – i da pitanje očuvanja ili nestanka jugoslavenske federacije riješe na demokratski način – učiniće da se SFR Jugoslavija raspadne u krvavom ratnom raspletu početkom devedesetih godina.

1953. je bilo 419,873 stanovnika po popisu stanovništva:

1961. je bilo 471,894 stanovnika po popisu stanovništva:

Federalni ustavi iz 1968. i 1974. su znatno povećali autonomiju Socijalističke Republike Crne Gore.

1971. je bilo 529,604 stanovnika po popisu stanovništva:

Nakon smrti Tita, etničke tenzije rastu u Federaciji i započinje proces raspadanja Jugoslavije. Međutim, u Socijalističkoj Republici Crnoj Gori jak centralistički režim ostaje.

1981. je bilo 584,310 stanovnika po popisu stanovništva od kojih su bili:

1989. su prebačena tijela Kralja Nikole I Petrovića Njegoša, njegove kraljice Milene Vukotić i dvoje od njohovih djece u Socijalističku Republiku Crnu Goru iz Italije.

1991., pred rat je održan popis stanovništva po nacionalnosti. Bilo je tada 615,035 stanovnika:

Nakon raspada SFRJ

 
Zastava Crne Gore od 1992. do 12. Juna 2004.

Za vrijeme rata koji je izbio u Socijalističkoj Republici Jugoslaviji crnogorski odredi Jugoslovenske Narodne Armije su napali Hrvatsku nakon njenog napuštanja SFRJ-a pokušavši da zauzmu Dubrovnik i okolne teritorije u periodu od 1991. do 1992. Iako su vojni uspjesi bili dobri, Dubrovnik nije mogao biti zauzet, pa je došlo do dugotrajnog bombardovanja tog grada. Učešće Crne Gore u genocid i agresiju na nezavisnu Republiku Bosnu i Hercegovinu od 1992. do 1995. Zbog učešća u genocid i agresiju na nezavisnu Republiku Bosnu i Hercegovinu zajedno sa Srbijom, Crna Gora kao i Srbija odgovara pred Haškim Tribunalom za počinjene zločine nad stanovništvom (većinom Bošnjacima) Bosne.

1992. se desio referendum koji je odlučio budućnost Socijalističke Republike Crne Gore. 92,96% je glasalo za formiranje zajednice sa Socijalističkom Republikom Srbijom a 7,04% protiv. Socijalistička Republika Crna Gora je postala jedna od dvije socijalističke republike Federativne Republike Jugoslavije. Međutim, samo dvije trećine građane je glasalo, jer je ostatak stanovništva, pretežno islamska i katolička nacionalna manjina a i separatistički Crnogorci, bojkotovao glasanje. Novi ustav iz 1992. je također preimenovao zvanični jezik Crne Gore iz srpskohrvatskog koji je bio do tada u srpski jezik ijekavskog nariječja. Zna se da je centralistička opresija i propaganda umiješala svoje prste u referendum. Zastava je promijenjena 1992. godine zajedno sa Socijalističkom Republikom Srbijom, tako što je izbačena komunistička zvijezda. 1993. godine je zastava opet promijenjena tako što je plava nijansa posvijetljena da bi se razlikovala od zastave Socijalističke Republike Srbije.

Pokret za stvaranje Velike Srbije iz 1990ih započet Vojislavom Šešeljom i njegovom Srpskom Radikalnom Strankom nije našao mnogo odjeka u Crnoj Gori.

1996. je riješen problem spornih teritorija sa Hrvatskom oko Prevlake, ali konačni status tek treba biti određen.

 
Današnja Crna Gora

1996. de facto vlada Mileta Đukanovića se distancira od unitarističkog režima Slobodana Miloševića. Crna Gora je bombardovana samo prvih par puta; kasnije je pošteđena zahvaljujući otporu saradnji Miloševiću režimu.

Pokret za stvaranje Velike Albanije koja bi pripojila oblasti držane za vrijeme Drugog svjetskog rata Albaniji predstavlja prepreku odnosa Albanije i Republike Crne Gore.

2002., dosta nakon pada Miloševićeva režima, doveden je ustavna povelja koja je transformisala Jugoslaviju u slabije povezanu državnu zajednicu Srbija i Crna Gora sa Republikom Crnom Gorom kao jedna od dvije republike članice. 2004. godine je usvojina nova državna simbolika. Nakon smrti Slobodana Miloševića 2006 godine pojavljuje se pokret za vraćanje njegovog tijela u domovinu među crnogorske Miloševiće, ali se javno mnjenje tome javno protivi.

Referendum za nezavisnost Crne Gore koji je odlagan više puta, održan je maja 2006. Vlast je računala da je 45% dovoljno za neovisnost, dok je koalicija za državu zahtjevala da se poštuju politički i evropski standardi sa dvo-trećinskom manjinom. Koncenzus od 55% je donijela evropska unija. Referendum je tijesno prošao sa 55,5% glasova za raščlanjenje državotvorne zajednice s Srbijom. Crna Gora je počela pregovore za priključenje Evropskoj uniji.

Također pogledajte

Vanjski linkovi

 Portal Crna Gora


Preuzeto iz "https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Historija_Crne_Gore&oldid=3546711"