Wikipedia

Berlin

glavni i najveći grad Njemačke

Berlin je glavni i najveći grad Savezne Republike Njemačke, posebna savezna država i najveći grad Evropske unije.[5][6]

Berlin
Glavni grad i savezna pokrajina
Berlin
Panorama Berlina
Panorama Berlina
Zastava Berlin
Zastava
Službeni grb Berlin
Grb
Berlin nalazi se u Njemačka
Berlin
Berlin
Lokacija u Njemačkoj
Koordinate: 52°31′12″N 13°24′36″E / 52.52000°N 13.41000°E / 52.52000; 13.41000Koordinate: 52°31′12″N 13°24′36″E / 52.52000°N 13.41000°E / 52.52000; 13.41000
Država Njemačka
PokrajinaBerlin
Vlada
 • GradonačelnikFranziska Giffey (SPD)
Površina[1]
 • Glavni grad i savezna pokrajina891,3 km2
 • Urbano područje3.743 km2
 • Metropolitansko područje30.546 km2
Nadmorska visina34 m
Stanovništvo (31. 12. 2020)[4]
 • Glavni grad i savezna pokrajina3.769.495
 • Gustoća4.229,21 /km2
 • Urbano područje4.473.101[3]
 • Metropolitansko područje6.144.600[2]
Vremenska zonaCET (UTC+1)
 • Ljeti (DST)CEST (UTC+2)
Poštanski broj10001–14199
Pozivni broj030
ISO 3166 kodDE-BE
Registracija vozilaB
Veb-sajtwww.berlin.de

Berlin je kroz burnu njemačku historiju bio glavni grad različitih njemačkih država, kao što su Grofovija Brandenburg, Kraljevina Pruska, Njemačko carstvo ili Njemačka Demokratska Republika (DDR). Od 3. oktobra 1990. i njemačkog ujedinjenja, Berlin je ponovo njemački glavni grad, a od 1999. grad je i sjedište Parlamenta (Bundestag) i Vlade Njemačke (Bundesregierung).

Grad je važno prometno čvorište u ovom dijelu Evrope, kao i značajan privredni, kulturni i obrazovni centar sa brojnim univerzitetima, visokim školama, naučnim ustanovama, teatarskim kućama, muzejima i kulturnim spomenicima.

Historija uredi

Prvi doseljenici uredi

Oko 720. godine dva slavenska plemena su se naselila na području Berlina. Porodica Havel se naselila uz rijeku Havel sa glavnim naseljem Brenabor, kasnije nazvanim Brandenburg. Bliže rijeci Spree u današnjoj četvrti Köpenick, naselili su se Šprevani.

Oko 750. godine Havelovci su osnovali još jedno mjesto pored rijeke Havel, bliže današnjem Berlinu, pod imenom Spandou (današnji Spandau). Spandau i Köpenick, zaštićeni zidinama oko 825. godine, ostala su glavna naselja na području današnjeg Berlina sve do 11. vijeka.

Berlin je jedan od najmlađih evropskih gradova, osnovan u 12. vijeku. Grad se prvobitno sastojao od dva naselja, Berlina i Cöllna, s obje strane rijeke Spree u današnjem okrugu Mitte. Cölln se prvi put spominje u dokumentima 28. oktobra 1237. godine, a Berlin 1244. godine. Centar grada je izgorio 1830. godine, kada je uništen veliki broj dokumenata iz tog vremena.

Pruska uredi

Uz krunisanje princa Fridrika III. za pruskog kralja pod imenom Fridrih I. Berlin je dobio status glavnog grada Pruske. Značaj Berlina je rastao jačanjem Pruske, koja je postala evropska sila.

Hobrehtov plan iz 1862. godine bio je prvi značajniji plan razvoja grada Berlina, odnosno njegove urbane strukture. Plan se smatra začetnikom modernog Berlina, a u vrijeme nastanka bio je u velikoj mjeri negativno kritikovan od strane brojnih arhitekata, a kasnije i urbanista, jer se ova naučna disciplina u to vrijeme tek razvijala.

Prije njega, svaki gradski kvart je planirao svoj razvoj i taj plan predao caru, a ovaj plan je prvi jedinstveni urbanistički plan u kojem se Berlin vidi kao cjelina.

Geografija uredi

 
Zgrada Reichstaga u Berlinu
 
Brandenburger Tor

Berlin se nalazi na istoku Savezne Republike Njemačke, 70 km zapadno od granice sa Poljskom, a u potpunosti ga okružuje savezna država Brandenburg i graniči sa Potsdamom, glavnim gradom Brandenburga. Jedna je od najvećih njemačkih metropola. Urbano područje Berlina, koje ima oko 4,5 miliona stanovnika, drugo je najnaseljenije urbano područje u Njemačkoj nakon Ruhra.[3] Regija glavnog grada Berlin-Brandenburg ima oko 6,2 miliona stanovnika i treća je po veličini metropolitanska regija Njemačke nakon regija Rajna-Ruhr i Rajna-Majna.[7]

Berlin se prostire na obalama rijeke Spree, koja se ulijeva u Havel (pritoku Elbe) u zapadnoj četvrti Spandau. Među glavnim topografskim karakteristikama grada su mnoga jezera u zapadnim i jugoistočnim opštinama koje formiraju Spree, Havel i Dahme, od kojih je najveće jezero Müggelsee. Zbog svog položaja u Evropskoj ravnici, Berlin je pod utjecajem umjerene sezonske klime. Otprilike jednu trećinu gradske površine čine šume, parkovi, bašte, rijeke, kanali i jezera.[8]

Organizacija grada uredi

Prema Reformi područja od 10. juna 1998. broj je gradskih općina u Berlinu smanjen sa 23 na 12. Od tada se Berlin upravno dijeli na sljedeće općine:[9]

Klima uredi

Grad se nalazi u području umjerene kontinentalne klime. Prosječna godišnja temperatura iznosi 9,2 stepena Celzijusa, a srednja godišnja količina padavina 578 mm.

Najtopliji mjeseci su juni, juli i august, sa prosječnim temepraturama između 16,6 i 18,4 stepeni Celzijusa, a najhladniji mjeseci decembar, januar i februar sa prosječnim temepraturama između 0,5 i 1,8 stepeni Celzijusa.

 
Allianz ekonomski centar u Berlinu
 
Buddy Bär (berlinski medvjed)

Stanovništvo uredi

Prema podacima iz 2015. godine, čak 14,1% stanovnika Berlina nije imalo njemačko državljanstvo. Glavna manjina je tursko stanovništvo sa skoro 100.000 stanovnika, dok su određene društvene grupe prostorno raspoređene u pojedinim dijelovima grada. Kreuzberg se ističe kao dio grada s najviše stranaca.

Jezik uredi

U Berlinu se prvobitno govorilo istočno-niskonjemački. Izumro je u gradu kao pisani jezik u 16. vijeku, a kasnije i kao govorni jezik. Sadašnji berlinski njemački dio je grupe Berlin-Brandenburg u okviru srednjogermanskih jezika.

Poznate osobe uredi

 
Konrad Zuse

Nagrade uredi

 
Prix Europa (fotografija 360°).
  • Verdienstorden der Bundesrepublik Deutschland
  • European Film Award
  • Verdienstorden des Landes Berlin
  • Leo-Baeck-Preis
  • Bambi
  • Prix Europa

Također pogledajte uredi

Reference uredi

  1. ^ "Amt für Statistik Berlin Brandenburg – Statistiken". Amt für Statistik Berlin-Brandenburg (jezik: njemački). Arhivirano s originala, 8. 3. 2021. Pristupljeno 2. 5. 2019.
  2. ^ "Bevölkerungsanstieg in Berlin und Brandenburg mit nachlassender Dynamik" (PDF). statistik-berlin-brandenburg.de. Amt für Statistik Berlin-Brandenburg. 8. 2. 2019. Arhivirano s originala (PDF), 27. 8. 2021. Pristupljeno 24. 11. 2019.
  3. ^ a b citypopulation.de quoting Federal Statistics Office. "Germany: Urban Areas". Arhivirano s originala, 3. 6. 2020. Pristupljeno 28. 1. 2021. Greška kod citiranja: Neispravna oznaka <ref>; naziv "citypopulation_urban" definiran je nekoliko puta s različitim sadržajem
  4. ^ "Statistischer Bericht: Einwohnerinnen und Einwohner im Land Berlin am 31. Dezember 2019" [Statistical Report: Residents in the state of Berlin on 31 December 2019] (PDF). Amt für Statistik Berlin-Brandenburg (jezik: njemački). str. 4, 10, 13, 18–22. Arhivirano (PDF) s originala, 23. 2. 2020. Pristupljeno 8. 4. 2020.
  5. ^ Zahlen und Fakten Arhivirano 8. 1. 2013. na Wayback Machine berlin.de pristupljeno 20.6.2014 (de)
  6. ^ Klaus Wowereit Arhivirano 22. 6. 2014. na Wayback Machine berlin.de pristupljeno 20.6.2014 (de)
  7. ^ "Daten und Fakten zur Hauptstadtregion". www.berlin-brandenburg.de. 4. 10. 2016. Arhivirano s originala, 21. 3. 2019. Pristupljeno 13. 4. 2022.
  8. ^ Senatsverwaltung für Umwelt, Verkehr und Klimaschutz Berlin, Referat Freiraumplanung und Stadtgrün. "Anteil öffentlicher Grünflächen in Berlin" (PDF). Arhivirano (PDF) s originala, 25. 2. 2021. Pristupljeno 10. 1. 2020.CS1 održavanje: više imena: authors list (link)
  9. ^ Bezirke berlin.de pristupljeno 20.6.2014 (de)

Vanjski linkovi uredi

Preuzeto iz "https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Berlin&oldid=3540942"