Wikipedia

Srbija

država u jugoistočnoj Evropi

Srbija, službeno Republika Srbija, jest suverena kontinentalna država parlamentarnog uređenja u jugoistočnoj Evropi. Graniči s Mađarskom na sjeveru, Rumunijom i Bugarskom na istoku, Makedonijom i Kosovom na jugu, Crnom Gorom na jugozapadu i Bosnom i Hercegovinom i Hrvatskom na zapadu. Srbija zvanično ne priznaje otcjepljenje Kosova te ga i dalje smatra svojom teritorijom.[a] Novija historija Srbije vezana je za raspad SFR Jugoslavije. Nakon otcjepljenja bivših republika SFRJ 1992. Srbija se smatra zakonskom nasljednicom Savezne Republike Jugoslavije.[2] Glavni grad Srbije je Beograd.

Republika Srbija
Република Србија
Zastava Srbije Grb Srbije
Zastava Grb
Himna: "Bože pravde"
Položaj Srbije na karti
Položaj Srbije
Glavni grad Beograd
Službeni jezik srpski1)
Državno uređenje  
Aleksandar Vučić
Miloš Vučević
Zakonodavstvo
Nezavisnost 5. juni 2006 iz saveza Srbije i Crne Gore 
Površina
• Ukupno
 88.361 (sa Kosovom)
77.474 (bez Kosova) km2 (111.)
• Vode (%)
 0.13
Stanovništvo
• Ukupno
Gubitak 6.647.003 (procjena 2022)[1] (107.)
97/km2 
BDP (PKM) Procjena 2023.
• Ukupno
 ▲$173.075 
▲$26,074 
Gini (2019) ▼33,3 
HDI (2022) ▲0.805 
Valuta Dinar (RSD)
Vremenska zona CET (UTC+1)
- ljeti CEST (UTC+2)
Pozivni broj +381
Internetska domena .rs
1)u Vojvodini mađarski, hrvatski, slovački, rumunski i rusinski

Srbija je članica Vijeća Evrope, Organizacije za evropsku sigurnost i saradnju, Partnerstva za mir, Organizacije za crnomorsku saradnju (BSEC), CEFTA-e i Ujedinjenih nacija od 2000. i kandidat za članstvo u Evropskoj uniji.

Historija

Glavni članak: Historija Srbije

Prahistorija

 
Lepenski Vir, 7000 PH.
 
Figurina iz Vinčanske kulture, 4000–4500 PH.

Krajem ledenog doba, tokom holocena, velike promjene klime, ali i flore i faune, dovele su do stvaranja ljudskih zajednica koje će stvoriti jednu od najkompleksnijih prahistorijskih kultura, kulturu Lepenskog Vira. Karakteriziraju je naseobine građene po utvrđenom pravilu, sa sprovodima unutar njih i karakterističnim kućama trapezaste osnove, usavršena izrada alata i oružja, a smatra se da je u njoj postojala društvena hijerarhija i privatna svojina, kao i razvijena religija (sa kultnim mjestima i sakralnim objektima) i umjetnost (javljaju se prve skulpture ribolikih ljudi, riba i jelena).

Antičko doba

U starom vijeku teritorija Srbije je bila rimska provincija Mezija. Srbi su naselili oblast u 7. vijeku, u 8. su osnovali prvu državu, te u 9. primili kršćanstvo. Prvi srpski poznati knez zvao se Višeslav, rodonačelnik dinastije Vlastimirovići, koja je vladala Srbijom 750-959. Prve sukobe Srbi su imali s Bizantincima i kasnije, Bugarima. 1085-1106 Srbijom upravlja dinastija Vukanovića, čiji je rodonačelnik veliki župan Vukan.

Srednji vijek

 
Srpske teritorije na Balkanu, IX stoljeće

Stefan Nemanja

1168. godine na vlast dolazi veliki župan Stefan Nemanja. Nemanjina država je obuhvaćala područja: Zahumlje, Neretvanska Krajina, Makarsko primorje, Travunja, Duklja, Kosovo, Metohija bez Prizrena, Južno i Veliko Pomoravlje, oblast između Drine i Velike Morave, te gornje i srednje Podrinje. 1217. papa Honorije III daje dozvolu da se Srbija proglasi kraljevinom (Stefan Prvovenčani). Dvije godine kasnije Rastko Nemanjić tj. Sveti Sava postaje prvim srpskim arhiepiskopom.

Na najvećem vrhuncu moći Srbija je bila za vrijeme cara Stefana Dušana, kada je obuhvaćala teritoriju današnje Srbije (bez Vojvodine), Crne Gore, južne Dalmacije (bez Dubrovnika), Albanije, Makedonije, Tesalije i Epira. Smrću Dušanovog sina, cara Stefana Uroša 1371, rasulo se Srpsko carstvo i ugasila loza Nemanjića.

 
Boj na Kosovu

1371.-1427. Srbijom je vladala dinastija Lazarevića tj. knjaz Lazar i njegov sin despot Stefan. 28. juna 1389. dogodila se Kosovska bitka između Srbije i Osmanlijskog carstva. U bitki je poginuo sveti knez Lazar i osmanlijski sultan Murat. 1402. Lazarev sin, Stefan, postaje despotom. 1427.-1459. Srbijom vlada dinastija Brankovića.

Pad pod Osmanlijsko carstvo

Srbija je konačno pala pod Osmanlijsko carstvo 1459. Prva seoba Srba sa Kosova u Austro-Ugarsko carstvo se dešava pod patrijarhom Arsenijem III Čarnojevićem 1690. Do Druge seobe Srba je došlo nakon Požarevačkog mira 1739. pod patrijarhom Arsenijem IV Jovanovićem Šakabendom. Dok su se Srbi iseljavali iz Stare Srbije (Sandžaka i Kosova), ta područja su naseljavali Albanci. Posljedice ovakvog premještaja stanovništva bit će dugotrajne.

Ustanci

Zbog turskih zuluma nad srpskim stanovništvom, 1804. godine, u Topoli je podignut Prvi srpski ustanak pod vodstvom Karađorđa Petrovića. U tom periodu osnovan je Univerzitet u Beogradu (1808). Ustanak je ugušen 1813. U Orašcu je 1815. podignut Drugi srpski ustanak na čelu sa knezom Milošem Obrenovićem. Rezultati ovog ustanka su vidljivi 1830. kada Porta proglašava Srbiju vazalnom kneževinom. Prvi ustav Srbija je dobila 1835. Godine 1867. je donijet ferman o povlačenju turskih garnizona iz srpskih gradova. Nezavisnost Srbije je priznata na Berlinskom kongresu 1878. Knez Milan Obrenović postaje srpskim kraljem 1882. Obrenovići i Karađorđevići su naizmjence vladali u 19. vijeku. Posljedni Obrenović, kralj Aleksandar, ubijen je zajedno sa kraljicom Dragom 1903. Tad na vlast dolazi kralj Petar I Karađorđević.

Novi vijek

Balkanski ratovi

 
Teritorijalna proširenja Srbije 1817—1913

Srbija, Bugarska, Crna Gora i Grčka krenule su 1912. u Prvom balkanskom ratu u konačno oslobađanje od osmanlijske vlasti. Nakon rata Srbiji je uskraćen izlazak na Jadransko more, preko sjeverne Albanije, a Bugarska je bila nezadovljna podjelom Makedonije. To je prouzrokovalo Drugi balkanski rat 1913. kada su Srbija, Grčka, Osmanlijsko carstvo i Rumunija brzo pobijedile Bugarsku.

Prvi svjetski rat

Austro-Ugarska je bila uplašena jačanjem Srbije, koja joj je remetila planove za prodor na istok. Iskoristila je Sarajevski atentat za objavu rata Srbiji 28. jula 1914. Tada je počeo Prvi svjetski rat. Cerska i Kolubarska bitka su bile prve savezničke pobjede u Prvom svjetskom ratu. Povlačenje preko Albanije je počelo 1915. Tri godine kasnije probijena je Solunska fronta. Srbija je iz rata, kao i iz prethodnih dva, izašla kao pobjednik. Država Slovenaca, Hrvata i Srba, koja se plašila italijanskog napada, se ujedinila sa proširenom Srbijom odlukom Narodnog vijeća u Zagrebu 25. novembra 1918.

Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca

Dana 1. decembra 1918 je stvorena Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca, koja je 1929. promijenila ime u Kraljevina Jugoslavija. Kralj Aleksandar Karađorđević je ubijen od strane makedonskog VMRO i hrvatskih ustaša 1934.

Drugi svjetski rat

 
Partizani i ravnogorci sprovode njemačke zarobljenike u Užicu. Srbi su činili natpolovičnu većinu partizanskog i većinu ravnogorskog pokreta.

U Drugom svjetskom ratu, Jugoslavija je okupirana od strane Hitlerovske koalicije. Bosna i Hercegovina je ušla u sistem Nezavisne Države Hrvatske. Baranja i Bačka su pripojena Mađarskoj. Crna Gora je bila pod italijanskom okupacijom. Kosovo i zapadna Makedonija su postale dijelom tzv. Velike Albanije. Sjeverna Makedonija je ušla u sastav Bugarske. Sužena Srbija i Banat su bile pod njemačkom okupacijom. Za vrijeme Drugog svjetskog rata u Srbiji su djelovali: Jugoslovenska vojska u otadžbini – Četnički oslobodilački pokret generala Dragoljuba Mihailovića, Odredi Komunističke Partije Jugoslavije – Partizanski oslobodilački pokret Josipa Broza Tita, te kvislinzi Srpska državna straža generala Milana Nedića i Srpski dobrovoljački korpus Dimitrija Ljotića.

Od 1945.-1992. Srbija je federalna jedinica Socijalističke federalne republike Jugoslavije.

Savezna republika Jugoslavija

27. aprila 1992. zajedno je sa Crnom Gorom formirala Saveznu republiku Jugoslaviju. 1992-95 bila pod općim sankcijama Vijeća sigurnosti UN. Od 1998. na Kosovu počinju sukobi terorističke Oslobodilačke Vojske Kosova i srpske policije. 24.03-10.06.1999. bombardirana od strane Sjevernoatlantskog saveza. 2004. predsjednik Republike je Boris Tadić (Demokratska Stranka), predsjednik vlade je Vojislav Koštunica (Demokratska Stranka Srbije), a predsjednik Narodne Skupštine Predrag Marković (G17+). Od 5. juna 2006. godine, odvajanjem Crne Gore postaje nezavisna država. Otcjepljivanjem Kosova 17. februara 2008. godine Srbija se prostire u AVNOJ-evskim granicama SR Srbije i SAP Vojvodine.

Moderno doba

Teritorija Srbije je predmet međunarodnog neslaganja. Zvanični stav Srbije, koji se poziva na Ustav prihvaćen u novembru 2007. godine kao i Rezoluciju Ujedinjenih naroda broj 1244 je da Srbija u svom sastavu ima Autonomnu pokrajinu Vojvodina, centralnu ili užu Srbiju i Autonomnu pokrajinu Kosovo i Metohija. Kosovo, koje je od 1999. godine po administrativnom kontrolom Ujedinjenih nacija, jednostrano je proglasilo nezavisnost 17. februara 2008. godine.

Simboli

Zastava

 
Srpska trobojka, danas narodna zastava Republike Srbije. Zastava je u kontinuiranoj upotrebi od 1835.

Zastava Srbije je trobojka s panslavenskim bojama. Sastoji se od tri jednaka vodoravna polja crvene (na vrhu), plave (u sredini) i bijele boje (na dnu).

Narodna zastava Srbije nema grb, dok se na državnoj zastavi nalazi grb Srbije. Grb se je pomjeren od centra ka jarbolu za jednu sedminu ukupne dužine zastave.

Omjer širine i dužine zastave je 2:3.

Decembra 1835. godine sultan Mahmud II uputio je ferman o tome da srpski narod ima pravo da razvija trobojku na trgovačkim lađama. Svima je poslao i primjerak te zastave: tkaninu na kojoj se, prvi put tim redosledom, pojavljuju vodoravno raspoređene crvena, plava i bijela boja, koja je i danas važeća. Ovo je ujedno jedna od najstarijih trikolora na Balkanu i Istočnoj Evropi.

Grb

Grb Srbije, jedan od simbola suvereniteta Republike Srbije, usvojen je 17. augusta 2004. godine, zajedno sa drugim državnim znamenjima, kada je zamijenio grb SR Srbije. Na njemu su prikazani dvoglavi orao Nemanjića, crveni štit sa krstom i četiri ognjila, kraljevska kruna, plašt od hermelina i dva ljiljana.

Himna

Bože pravde је himna Srbije. Muziku je napisao Davorin Jenko, a tekst Jovan Đorđević 1872. godine.

Geografija

Glavni članci: Općine i naselja u Srbiji, Klima Srbije i Vode Srbije

Reljef

Srbiju čine tri velike zemljopisne cjeline: Panonska nizija, brdoviti predjeli s nižim planinama i nizinskim proširenjima, te planinsko područje.

Panonska nizina zauzima 29% teritorija, a u njoj prevladavaju nizine s aluvijalnim naplavinama uz vodene tokove i praporne visoravni, te dva brdovita uzvišenja: Fruška gora (538 m) i Vršačke planine (639 m).

 
Topografska karta Srbije

Južno od Save i Dunava prevladava brdovito područje s visinama do 500 m i niže planinsko područje s visinama do 1000 m. To područje zauzima oko dvije trećine površine Srbije. U tom području nizija ima tek uz Posavinu, Pomoravlju i dijelu Timočke krajine.

Vode

Rijeke Srbije najvećim dijelom pripadaju Crnom moru, a sve vode tog toka okuplja Dunav. Vode s većeg dijela metohijskog područja pripadaju Jadranskom slivu, a krajnji jugoistočni dijelovi Egejskom slivu. Tri su plovne rijeke u Srbiji: Dunav (588 km), Sava (206 km), Tisa (168 km), i dijelom Velika Morava. Ostale veće rijeke Srbije su: Zapadna Morava (308 km), Južna Morava (295 km), Ibar (272 km), Drina (220 km) i Timok (202 km). Najveće jezero u Srbiji, Đerdapsko jezero, nalazi se na granici s Rumunijom i ima površinu od 163 km2 (ukupna površina jezera je 253 km 2).

Klima

Klima Srbije pretežno je umjereno-kontinentalnog karaktera sa stepskim osobinama na sjeveru u Vojvodini i istoku u Negotinskoj krajini. Na zaravnjenim dijelovima Staroga Vlaha u jugozapadnoj Srbiji i na najvišim planinama klima ima planinske karakteristike s kratkim svježim ljetima i oštrim dugim zimama. Poznato je da Sjenica, na nadmorskoj visini od 1015 metara, ima prosječnu temperaturu zraka u januaru −5,3 °C, a u julu tek 16,3 °C.

Srednje januarske temperature zraka u najvećem se dijelu kreću između 0 i −2 °C, u višim planinskim krajevima između −2 i −4 °C. Julske srednje temperature zraka veće su od 22 °C u Vojvodini i Pomoravlju te Negotinskoj krajini, a u planinskim krajevima i na visoravnima manje od 18 °C. Srednje godišnje temperaturne amplitude najveće su u Banatu i Negotinskoj krajini vise od 24 °C.

Pojedini dijelovi Srbije ubrajaju se u stepska područja. To su sjeveroistočni dijelovi Vojvodine gdje, naprimjer, u Kikindi padne samo 589 mm padavina, u Senti 569 mm godišnje. Srednje i južno Pomoravlje, čiji je predstavnik Niš, ima 555 mm, a Leskovac 587 mm. Godišnji režim padavina ima dva maksimuma: primarni, u kasno proljeće i sekundarni, u kasnu jesen; zime i ljeta su sušni periodi. U Vojvodini i Pomoravlju snježni se pokrivač zadržava na tlu do 40 dana, u ostalim, višim dijelovima preko 40 dana, a na najvišim planinama preko 120 dana.

Uprava

Ustavno uređenje i politički sistem

Republika Srbija je sekularna država s republikanskim oblikom vladavine .

Teritorijalna organizacija

  Republika Srbija
Autonomne pokrajine:
- Vojvodina
- Kosovo i Metohija (predmet spora)

Po Ustavu iz 2006. godine, Srbija je podijeljena na dvije autonomne pokrajine Vojvodinu, na sjeveru i Kosovo i Metohiju na jugu. Ovim je Ustavom srbijanskim pokrajinama vraćena autonomija koju su te pokrajine imale u periodu od 1974-89, a koja je ukinuta 1989. godine, centraliziranjem Srbije unutar SFRJ. Ostatak Srbije, često kolokvijalno nazvan Centralna Srbija, ili Uža Srbija, ne predstavlja političku jedinicu Srbije, te samim tim nema ni posebno ime. Otcjepljivanjem Kosova i proglašavanjem nezavisnosti 2009. godine, Srbija se de facto sastoji od jedne pokrajine i Centralne Srbije, mada srbijanski zakoni i dalje Kosovo, pod nazivom Kosovo i Metohija (Kosmet) smatraju sastavnim dijelom države. Administrativni centri pokrajina su Novi Sad i Priština. Ustavnim i drugim zakonskim promjenama u Srbiji 2013. godine teži se ka promjeni zakonskih odredaba u Vojvodini, koja se želi pretvoriti u region, bez prava na Skupštinu i drugih institucija, koje bi mogle imati važan politički značaj. Drugi nivo podjela je podjela na okruge. Srbija je podijeljena na 30 okruga, od kojih Beogradski okrug ima poseban status. Osamnaest okruga nalazi se u Centralnoj Srbiji, sedam u Vojvodini, a pet na Kosovu. Okruzi su podijeljeni na gradove i općine, a neki veći gradovi su podijeljeni na gradske općine (Beograd, Novi Sad, Niš, Požarevac, Vranje i Kragujevac). U Srbiji status grada ima ukupno 24 naselja, a status općina ukupno 150 naselja, od kojih su 30 na Kosovu.

Statistički regioni

 
Pet statističkih regiona
Glavni članak: Statistički regioni Srbije

Srbija je regionalno po normama NUTS-a podjeljena na pet statističkih regiona: Vojvodinu, Beograd, Šumadiju i zapadnu Srbiju, Južnu i istočnu Srbiju i Kosovo. Ovi regioni su na NUTS-2 razini po Nomenklaturi statističkih teritorijalnih jedinica - NUTS Evropske unije i grupirani su u dvije više NUTS-1 jedinice.[3]

Okruzi

 
Okruzi Republike Srbije
Glavni članak: Okruzi u Srbiji

Teritorija Srbije je podijeljena na 29 upravnih okruga i teritoriju grada Beograda. upravni okruzi su oblik dekoncentracije vlasti tzv. deataširani centri, na čelu upravnog okruga nalazi se načelnik, koji nema velike nadležnosti, ali je odgovoran Vladi Srbije za provođenje propisa Vlade na području okruga, a praktički on ima položaj emisara, no njegove nadležnosti su znatno veće u slučaju velikih nesreća ili elementarnih nepogoda. Okrug se sastoji od nekoliko jedinica lokalne samouprave: gradova i općina, koje za razliku od okruga predstavljaju vid decentralizacije vlasti, i kao takve imaju svoje originerne prihode i organe lokalne vlasti. Od 29 okruga, pet okruga se nalazi na teritoriji Kosova i Srbija nad njima od proglašavanja nezavisnosti 2009. nema upravu.

Gradovi i općine

Glavni članci: Gradovi u Srbiji i Općine u Srbiji

U Srbiji, status grada ima 25 naselja, od kojih Beograd ima poseban status. Veći gradovi su podijeljeni na gradske općine, dok su ostala naselja definirana kao općine, jedinice lokalne samouprave.

Međunarodne integracije

Glavni članak: Pristupanje Srbije Evropskoj uniji
 
Zgrada Vlade Republike Srbije

Pristupanje Evropskoj uniji

Dana 7. novembra 2007. godine, Srbija potpisala sporazum o stabilizaciji i pridruživanju s Evropskom unijom.Između EU i Srbije je prestala biti potrebna viza 19. decembra 2009. godine.Srbija je službeno podnijela zahtjev za članstvo u Evropskoj uniji 22.decembra 2009. godine, i Evropska komisija preporučila da Srbija postane službeni kandidat 12. oktobra 2011. Nakon preporuke Vijeća od 28. februara 2012. godine, Srbija dobila status kandidata 1. marta 2012. Dana 28. juna 2013. godine Evropsko vijeće prihvatilo Vijeće zaključaka i preporuka za otvaranje pristupnih pregovora sa Srbijom. U decembru 2013. godine Vijeće Evropske unije odobrilo otvaranje pregovora o pristupanju Srbije u januaru 2014. i održana je 21. januara na sastanku Evropskog vijeća u Bruxellesu prva Međuvladina konferencija.

Demografija

Po popisu stanovništva, domaćinstava i stanova 2011. u Srbiji koji je proveden od 1. do 15. oktobra 2011, u Srbiji je živjelo je ukupno 7.186.862 stanovnika.[1] Popis stanovništva provoden je na temelju Zakona o popisu stanovništva, domaćinstava i stanova u 2011. Godini ("Službeni glasnik RS", br. 104/09 i 24/11).[1] Popis je trebalo da se održi od 1. do 15. aprila, ali je zbog nedostataka sredstava odložena za oktobar. Popisivanje je naknadno produženo do 18. oktobra, a u Beogradu, Kragujevcu, Nišu, Novom Sadu i drugim gradovima i općinama gdje je bilo potrebno do 20. oktobra. Rezultati popisa su nepotpuni zbog bojkota dijela albanskog stanovništa u općinama Bujanovo i Preševo, te u manjoj mjeri u općini Medveđa.

Religije u Srbiji 2011
%
Pravoslavlje
  
 84.59
Rimokatoličanstvo
  
 4.97
Islam
  
 3.10
Protestantizam
  
 0.99
Ateizam
  
 1.11
Ostali
  
 3.54

Religija

Najveći broj stanovništva Srbije je pravoslavne vjere. Slijede muslimani, rimokatolici i protestanti.

Ustav i zakoni Srbije dozvoljavaju slobodu vjere. Vlada na svim razinama nastoji zaštiti ovo pravo u cjelini. Srbija nema državnu religiju, pa se ni vjerski blagdani ne slave kao državni praznici. No, građanima je dozvoljeno da za svoje velike vjerske praznike uzmu slobodan dan.

Jezik

U Srbiji je službeni jezik srpski i ćirilično pismo dok je latinica u ravnopravnoj uporabi. Po podacima iz 2014. ćirilicu koristi 36% srpske populacije dok latinicom koja je ipak zastupljenija piše 47%.

U AP Vojvodini su, uz srpski, službeni jezici su> mađarski, slovački, bunjevački, hrvatski, rumunjski i rusinski.


Energetski izvori Srbije

Ekonomija

Srpska ekonomija je bila u kolapsu tokom 1990ih. Godine 1993. zabeležena je druga najveća inflacija u istoriji ekonomije 2,35 · 1023 procenata (64% dnevno).Prosečna plata u decembru 1993. iznosila je 21 marku. U najkritičnijim momentima dolazilo je i do nestašica hrane. Srbiji su uvedene opšte sankcije Saveta bezbednosti UN 1992. Veći deo sankcija je ukinut 1996, 2000, 2001. i 2005. kada je u potpunosti normalizovana trgovina sa SAD.

Poljoprivreda čini 16,6% nacionalnog BDP-a, industrija 25,5% i uslužne delatnosti 57,9%. Ukupni BDP za 2007. je bio oko 44,8 milijardi dolara. Dok je BDP-PPP za 2007. po stanovniku iznosio 10,375 dolara. Srbija se nalazi na površini od ukupno 8.840.000 hektara (vidi još: Poljoprivreda Srbije). Površina poljoprivrednog zemljišta obuhvata 5.734.000 hektara (0,56 ha po stanovniku), a na oko 4.867.000 hektara te površine prostire se obradivo zemljište (0,46 ha po stanovniku). Oko 70% ukupne teritorije Srbije čini poljoprivredno zemljište, dok je 30% pod šumama. Najveći ratarski kraj je Vojvodina. Gaji se žito, kukuruz, suncokret i soja, te u manjoj meri povrtarske kulture. Najpoznatiji krompir je iz Ivanjice, paprika iz Leskovca, a kupus iz Futoga. Šumadija je poznata po voćarstvu; Vršac, obronci Fruške gore, Aleksandrovačka Župa i deo Metohije po vinogradima. Stočarstvo je razvijeno u Raškoj i u istočnoj Srbiji. Metohija je plodna žitnica. Kosovo je najveće nalazište lignita u Evropi. Homoljske planine su nalazište bakra. Severni deo Banata je bogat naftom i zemnim gasom. Prema podacima iz 2021-2022 Srbija je među prvih pet zemalja u svetu po proizvodnji malina, šljiva i višanja, a u Evropi je u vodećih pet država po proizvodnji borovnica, jagoda, kupina, soje i kukuruza, te u prvih 10 izvoznika kukuruza i suncokreta u Evropi.[6]

Srbija raspolaže sa oko 2.961.000 radno-sposobnog stanovništva, sa stopom nezaposlenosti od 21,56% (Kosovo oko 50%). U poljoprivredi radi oko 30%, industriji 46% i uslužnim delatnostima 24% (2002, bez Kosova i Metohije). Stopa inflacionog rasta preko 6,5%.

Ukupna spoljnotrgovinska robna razmjena Republike Srbije za period januar-decembar 2007. godine iznosila je 19.790,9 miliona eura. Izvoz je iznosio 6432,2 miliona, a uvoz 13358,7 miliona. Spoljnotrgovinska robna razmena bila je najveća sa članicama Evropske unije, oko 60%. U izvozu, glavni spoljnotrgovinski partneri, pojedinačno, bili su: Italija (1.094,2 miliona dolara); Bosna i Hercegovina (1.042,1 miliona dolara) i Crna Gora (950,9 miliona dolara). U uvozu, glavni spoljnotrgovinski partneri, pojedinačno, bili su: Ruska Federacija (2.625,9 miliona dolara, uglavnom uvoz energenata); Njemačka (2.169,7 miliona dolara) i Italija (1.777,8 miliona dolara). U izvozu za 2007. godinu najveće učešće imaju: željezo i čelik (1.094 miliona dolara); obojeni metali (694 miliona dolara); povrće i voće (467 miliona dolara); odjeća (445 miliona dolara) i proizvodi od metala (426 miliona dolara). Kod uvoza, najviše su zastupljeni: nafta i naftni derivati (1.962 miliona dolara); drumska vozila (1.503 miliona dolara); gvožđe i čelik (917 miliona dolara); industrijske mašine za opću upotrebu (881 miliona dolara) i električne mašine i aparati (807 miliona dolara).

Po podacima Svjetske banke i MMF Srbija je 1991. godine bila dužna 3.9 milijardi eura, a 2009 godine se taj dug povećao na 30.6 milijardi , dok je istovremeno industrijska proizvodnja pala na 40 % one iz 1989. godine

Saobraćaj

Cestovni saobraćaj je najdominantniji oblik putničkog prijevoza. Danas na njega otpada 70% putničkih kilometara. Poslije Drugog svjetskog rata u Srbiji je bilo svega nekoliko stotina kilometara suvremenih cesta, a danas ih ima 30000 km, od čega je 20% magistralnih puteva. Izgrađeni su ili modernizirani mnogi međugradski i međumjesni putevi. Glavni cestovni pravac je paneuropski koridor X koji ide usporedno sa željezničkom magistralom Horgoš-Subotica-Novi Sad-Beograd-Niš, gdje se račva u dva kraka, jedan prema Sofiji, a drugi prema Skopju.

Telekomunikacije

89% domaćinstava u Srbiji ima fiksnu telefonsku liniju. Istovremeno preko 9,60 miliona ljudi koristi mobilne telefone, što je više od samog broja stanovnika za oko 30%.

Transport

 
Avion nacionalne aviokmpanije Air Serbia poleće sa Aerodroma Nikola Tesla u Beogradu

Cestovni saobraćaj najdominantniji je oblik putničkog prijevoza. Danas na njega otpada 70% putničkih kilometara. Poslije Drugog svjetskog rata u Srbiji je bilo svega nekoliko stotina kilometara suvremenih cesta, a danas ih ima 30000 km, od čega je 20% magistralnih puteva. Izgrađeni su ili modernizirani mnogi međugradski i međumjesni putevi. Glavni cestovni pravac je paneuropski koridor X koji ide usporedno sa željezničkom magistralom Horgoš-Subotica-Novi Sad-Beograd-Niš, gdje se račva u dva kraka, jedan prema Sofiji, a drugi prema Skopju.

Postoje sljedeći međunarodni aerodromi u Srbiji: Aeorodrom Nikola Tesla, Beograd; Konstantin Veliki u Nišu, međunarodni aerodrom u Vršcu.

Vojska

 
MiG-29 Vojske Srbije

Vojska Srbije (skraćeno VS) službeno je proglašena 8. juna 2006. godine uredbom Narodne skupštine Republike Srbije. Nastala je nakon proglašenja nezavisnosti Crne Gore od onih dijelova Vojske Srbije i Crne Gore koji su se nalazili na teritoriju Srbije.

Vojska Srbije su oružane snage Republike Srbije namjenjena za odbranu zemlje od oružanog ugrožavanja izvan teritorija Republike Srbije, kao i za izvršavanje drugih misija i zadataka, u skladu s Ustavom, zakonom i načelima međunarodnog prava koji uređuju upotrebu vojne sile. Vojska Srbije se može upotrijebiti izvan granica Republike Srbije samo po odluci Narodne skupštine Republike Srbije.

Vojska Srbije je organizirana na strategijskom, operativnom i taktičkom nivou i u komandne jedinice i ustanove. Vojska je podjeljena na grane, rodove i službe.

Grane Vojske Srbije su:

Brojno stanje Vojske Srbije je oko 36.000 profesionalne vojske. Precizan broj pripadnika vojske i civila koji sarađuju sa vojskom država Srbija ne iznosi u javnost.[7] Vojska provodi značajne organizacijske promjene i nabavku savremenog naoružanja. Srbija ima velike kapacitete obrazovanja, vojnomedicinske zaštite, istraživanja i razvoja naoružanja i logistike.[7]

 
Manastir Visoki Dečani, svjetska baština Uneska
 
Nadežda Petrović - Kosovski božuri
 
Novak Đoković jedan od najboljih tenisača svijeta.

Kultura

Arhitektura

Na području Srbije postoje ostatci prapovijesnih kultura. Najpoznatija neolitska kultura na tlu Srbije je kultura Lepenskog vira. U Srbiji su se nalazili raskošni carski gradovi i palače u doba kasnog Rimskog Carstva i ranog Bizanta, čiji se ostatci mogu vidjeti u Sirmiumu, Gamzigradu i Caričinom gradu (Justiniana Prima).

Srpski srednjovjekovni spomenici koji su se očuvali do danas uglavnom su crkve i manastiri. Većina ovih spomenika ima freskama ukrašene zidove. Najznačajniji spomenik srpske srednjovjekovne umjetnosti je manastir Studenica (oko 1190.) Ovaj manastir je bio model za kasnije manastire Mileševa, Sopoćani i Visoki Dečani. Vjerojatno najpoznatija srpska srednjovjekovna freska je prikaz „Mironosnice na grobu“ (ili Bijeli anđeo) iz manastira Mileševa. Ikonoslikarstvo je također dio srpskog srednjovjekovnog kulturnog naslijeđa.

Slikarstvo

Mnogi mladi umjetnici srpske države iz 19. vijeka su se školovali u inozemstvu, posebno u Francuskoj i Njemačkoj, i donijeli su sa sobom avangardne stilove. Pored Pariza i Münchena, Beograd je u prvoj polovici 20. vijeka bio jedno od središta impresionizma. Nadežda Petrović je slikala u stilu fovizma, dok je Sava Šumanović bio pod utjecajem kubizma.

Književnost

Početak srpske pismenosti povezan je s djelovanjem braće Ćirila i Metoda na Balkanu. Postoje spomenici rane srpske pismenosti iz 11. vijeka, pisani glagoljicom. Već u 12. vijeku, pojavljuju se tekstovi pisani ćirilicom. Iz ovog razdoblja je i najstarija ćirilična knjiga srpske redakcije, evanđelje zahumskog kneza Miroslava, brata Stefana Nemanje. Miroslavljevo evanđelje je i najstarija i najljepše ilustrirana srpska knjiga srednjeg vijeka.Za vrijeme turske vladavine, u Srbiji se razvijala usmena lirska i epska književnost.

Sport

Iako je površinom Srbija mala zemlja s malim brojem stanovništva, srpski predstavnici u sportu su jako uspješni na međunarodnim natjecanjima. Još za vrijeme SFRJ srpski predstavnici davali su veliki doprinos skoro svim nacionalnim reprezentacijama. Srbija je davala velike predstavnike u košarci, nogometu, rukometu, vaterpolu te u mnogim pojedinačnim sportovima. Srbija je danas jedna od sportskih velesila u vaterpolu (trenutni evropski i bivši svjetski prvaci), košarci (bivši višestruki svjetski i europski prvaci), odbojci (trenutni europski prvaci u muškoj i ženskoj konkurenciji), kao i u tenisu gdje su čak četiri tenisača/tenisačice bili prvi na ATP i WTA listama: Novak Đoković, Jelena Janković i Ana Ivanović u pojedinačnoj konkurenciji, te Nenad Zimonjić u igri parova. Novak Đoković je trenutno najbolji tenisač na svijetu. Jedan od najuspješnijih plivača današnjice je Milorad Čavić, a od atletičara ističu se dugoprugašica Olivera Jevtić i skakač u vis Dragutin Topić. Višestruka osvajačica odličja s velikih natjecanja je i bivša olimpijska prvakinja u streljaštvu Jasna Šekarić.

 
Prva marka Srbije sa likom likom kneza Mihajla III Obrenovića iz 1866. godine, 10 para

Filatelija

Filatelija u Srbiji počinje 13. jula 1866. izdavanjem marke od 10 para sa likom kneza Mihajla III Obrenovića. Marka je naranđaste boje i izdata u 12.000 primjeraka. Srbija izdaje marke sve do 1918. godine, te ujedinjenjem u zajedničku državu, koriste se marke Jugoslavije. 2006. godine Srbija izdaje ponovo marke koje vrijede, na čitavoj teritoriji Srbije, osim Kosova koje ima posebne marke u izdanju misije Ujedinjenih nacija.Prva marka Srbije, nakon otcjepljenja Crne Gore izlazi 30. juna 2006. godine. Na njoj je zastava i grb Srbije. Nominalna vrijednost im je 16,50 dinara sa motivom srpske zastave i 20 dinara sa motivom srpskog grba. Tiraž je 3.000.000 primjeraka u vrijednosti od 16,50 dinara i 500.000 primjeraka u vrijednosti od 20 dinara. Pored serija iz prirode, 2007. godine, prisutni su motivi iz sporta, npr. Svjetsko prvenstvo u vaterpolu 2006., Evropsko prvenstvo u stonom tenisu održano u Beogradu 2007. godine, kao i religiozni motivi povodom Uskrsa, motivi iz Srbije, Kopaonik, Zapadna Morava, Zlatibor, Goč, Pionirski park u Beogradu. Srpska pošta za oznake na poštanskim markama koristi naizmjenično latinicu i ćirilicu.

Praznici

Datum Naziv
1. i 2. januara Nova godina
7. januara Pravoslavni Božić
14. januara Julijanska Nova godina
27. januara Dan Svetog Save
15. i 16. februara Dan državnosti (Sretenje)
Veliki petak
Vaskrs
Vaskrsni ponedjeljak
1. i 2. maja Praznik rada
9. maja Dan pobjede nad fašizmom
21. oktobra Dan sjećanja na srpske žrtve u 2. svjetskom ratu
11. novemrba Dan primirja u 1. svjetskom ratu

Također pogledajte

 Portal Srbija

Napomene

  1. ^ Kosovo je predmet političkog i teritorijalnog spora između Republike Kosovo i Republike Srbije. Republika Kosovo proglasila je nezavisnost 17. februara 2008, ali Srbija je i dalje smatra dijelom svoje suverene teritorije. Dvije vlade počele su normalizirati odnose 2013, kao dio Briselskog sporazuma. Trenutno 94 od 193 države članice Ujedinjenih nacija priznaju Kosovo kao nezavisnu državu. Ukupno 113 država članica UN-a u jednom trenutku priznavalo je Kosovo, od kojih je 19 kasnije povuklo priznanje.
  2. ^ Zakoni Republike Srbije, ne priznaju otcijepljenje Kosova, te Kosovo i dalje vode kao autonomnu pokrajinu i jedan statički region po normama NUTS-a
  3. ^ U sastavu grada Beograda nalaze se 17 gradskih općina
  4. ^ U sastavu grada Novog Sada nalaze se 2 gradske općine
  5. ^ U sastavu grada Niša nalazi se 5 gradskih općina
  6. ^ U sastavu grada Kragujevca nalazi se 5 gradskih općina
  7. ^ U sastavu grada Vranja nalaze se 2 gradske općine
  8. ^ U sastavu grada Požarevca nalaze se 2 gradske općine
  9. ^ U grupu Neizjašnjeni i neopredijeljeni svrstana su lica, koja su iskoristila svoje pravo po Ustavnom članu 47. da se ne izjasne o svojoj nacionalnoj pripadnosti.[4]
  10. ^ U grupu Nepoznato svrstana su lica, za koja nije upisan odgovor o nacionalnoj pripadnosti, ili je upisan nečitak odgovor, ili je upisan odgovor koji ne predstavlja izjašnjavanje o nacionalnoj pripadnosti (Vanzemaljac, Crvena Zvezda, Zemljanin, kosmopolit, itd.).[4]
  11. ^ U grupu Srpski jezik svrstana su lica, koja su se izjasnila za srpski i srpskohrvatski jezik kao svoj maternji jezik.[5]
  12. ^ U grupu Nepoznato svrstana su lica, čiji su odgovori bili nečitki, ili ne predstavljaju izjašnjavanje o maternjem jeziku (domaći, ljudski, bilingvista, poliglota, ćirilica, niški, lalinski i sl.), kao i ukupan broj neupisanih odgovora.[5]
  13. ^ U grupu Popisnika koji se nisu izjasnili svrstana su lica, koja nisu željela da se izjasne.[5]
  14. ^ U grupu Ostali svrstana su lica, koja su se izjasnila za maternji jezik, koji u Srbiji govori manje od 2.000 ljudi (ukrajinski, goranski, kineski, češki i sl.).[5]
  15. ^ U grupu Ne izjašnjavaju se svrstana su lica, koja su iskoristila svoje pravo po Ustavu da se ne izjasne o svojoj religioznoj pripadnosti.[5]
  16. ^ U grupu Nepoznato svrstana su lica, čiji su odgovori bili nečitki ili ne predstavljaju religioznu pripadnost (pacifista, mistik, roker, hedonista, džedaj i sl.), kao i neupisani odgovori.[5]
  17. ^ U grupu Ostale kršćanske religije svrstana su lica, koja su se izjasnila sa religioznom pripadnošću Jehovini svjedoci, orijentalni kršćani i drugi kršćani.[5]

Reference

  1. ^ a b c "Zvanični rezultati popisa na službenoj stranici Republičkog zavoda za statistiku Srbije". Arhivirano s originala, 4. 3. 2022. Pristupljeno 1. 5. 2014.
  2. ^ "EU-Erweiterungsprozess: Länderinformation Serbien". Arhivirano s originala, 29. 2. 2008. Pristupljeno 19. 9. 2011.
  3. ^ [1] Arhivirano 13. 11. 2010. na Wayback Machine, pristupljeno 25. 4. 2013.
  4. ^ a b Knjiga Popisa br.1 – Nacionalna pripadnost, Beograd 2012.
  5. ^ a b c d e f g Knjiga Popisa br.4 – Vjeroispovijest, maternji jezik i nacionalna pripadnost, Beograd 2012.
  6. ^ П.О. "Србија је земља шљива, малина и вишања". Politika Online. Pristupljeno 7. 4. 2022.
  7. ^ a b "Mediji: Vojska Srbije i dalje najbrojnija u regiji bivše SFRJ". Al Jazeera Balkans. Pristupljeno 27. 12. 2023.

Vanjski linkovi

 
Commons logo
Commons ima datoteke na temu: Srbija
 
Logo Wikivijesti
Wikivijesti sadrže vijesti vezane za: Referendum o novom ustavu Srbije
Preuzeto iz "https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Srbija&oldid=3603799"