Kosovo
Kosovo (albanski: Kosova ili Kosovë), službeno Republika Kosovo (albanski: Republika e Kosovës), jest de facto nezavisna država u jugoistočnoj Evropi. Nezavisnost je proglašena 17. februara 2008. usvajanjem deklaracije u Skupštini Kosova u Prištini. Srbija, u čijem je sastavu Kosovo ranije bilo, ne priznaje Kosovo kao nezavisnu i suverenu državu[5] iako je Briselskim sporazumom iz 2013. priznala njegove institucije.
| Republika Kosovo Republika e Kosovës (albanski) |
||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||
| Himna: Evropa |
||||||
 Položaj Kosova
|
||||||
| Glavni grad | Priština |
|||||
| Službeni jezik | albanski srpski Regionalni službeni jezici: bosanski turski romski[1][2] |
|||||
| Državno uređenje | unitarna, parlamentarna republika | |||||
| Vjosa Osmani | ||||||
• Premijer |
Albin Kurti | |||||
| Glauk Konjufca | ||||||
| Zakonodavstvo | ||||||
| Nezavisnost | Od Srbije 17. februar 2008. | |||||
| 1.0 | ||||||
• Gustoća |
159/km2 | |||||
| BDP (PKM) | Procjena 2020. | |||||
• Ukupno |
$23.524 milijarde | |||||
| $13,017 | ||||||
| Gini (2017) |  29.0[3] |
|||||
| HDI (2016) | ▲0.742 (visok) | |||||
| Pozivni broj | +383[4] | |||||
| Internetska domena | .xk (predloženo) | |||||
Od proglašenja nezavisnosti, Kosovo je kao suverenu državu priznalo 98 država članica Ujedinjenih nacija[6] kao i Tajvan, Suvereni malteški vojni red, Cookova Ostrva i Niue (stanje: juni 2021). Rezolucijom 1244 Vijeća sigurnosti Ujedinjenih naroda 1999 Kosovo dolazi pod upravu misije UNMIK. Razvoj nezavisnosti i proces osamostaljenja je u saradnji sa misijom Evropske unije pod nazivom EULEX Kosovo.
Kosovo je kopnena država u centralnom dijelu Balkanskog poluostrva. Flora Kosova predstavlja otprilike 25% balkanske flore i otprilike 18% evropske.[7] Glavni i najveći grad Kosova je Priština dok su veći gradovi Prizren, Peć i Đakovica. Graniči sa Albanijom na jugozapadu, Sjevernom Makedonijom na jugoistoku, Crnom Gorom na zapadu i Srbijom na sjeveru i istoku.
Porijeklo imena
Kosovo kao sinegdoha se prema geografskim kriterijima može podijeliti na dvije cjeline: Kosovo i Metohiju.
Riječ Kosovo dolazi od slavenske riječi kos. Postoje indicije da je postojalo mjesto sa istim imenom, po kojem je i čitava regija dobila ime. Kosovo je inače uobičajen naziv mnogih mjesta u Bosni i Hercegovini, Dalmaciji i sjevernoj Albaniji. Albanski naziv Kosova (ili Kosovë) je albanizirana slavenska riječ Kosovo.
Metohija potiče od bizantijsko-grčke riječi μετόχια, izraza koji označava zemlju u vlasništvu pravoslavne crkve. Razlog za ovo je da su se neka od imanja Srpske pravoslavne crkve (SPC) nalazila upravo na ovom području. Ovo zemljište su crkvi dodijelili srpski srednjovjekovni vladari.
Kosmet je srpska, politički motivirana skraćenica za Kosovo i Metohiju.
Historija
U vjekovima prije nove ere teritorija današnjeg Kosova je bila centar Dardanije, historijskog regiona naseljenog Dardanima, plemenom mješovitog ilirskog i tračkog porijekla. U 28. godini ovaj region su osvojili Rimljani. U sklopu Rimskog Carstva Kosovo je bilo sastavni dio rimske provincije Moesie. Podjelom Rimskog carstva na Zapadno Rimsko carstvo i Istočno Rimsko carstvo (Bizantiju) Kosovo dolazi pod bizantsku vlast.
Početkom 5. vijeka slavenska plemena počinju prelaziti Dunav i vršiti napade na bogate bizantijske gradove na Kosovu. Prvi veći napadi ove vrste zabilježeni su u 547. i 548. godini za vrijeme vladavine bizantskog cara Justiniana. Sredinom 7. vijeka Slaveni počinju biti dominirajuća etnička grupa na Kosovu. Postojeće gradsko, romanizirano, stanovništvo se vremenom stapa sa Slavenima. Romanizirano stanovništvo koje živi van gradova uspijeva sačuvati svoju historiju i kulturu, te postaju poznati pod imenom Vlasi. Porijeklo Albanaca na prostorima Kosova je nepoznato. Neki historičari tvrde da su Albanci narod tračkog porijekla, dok drugi pak tvrde da su Albanci ilirskog porijekla. Danas među historičarima preovladava mišljenje da su Albanci ilirski narod, koji su nastanjivali planine sjeveroistočne Albanije i zapadnog Kosova za vrijeme Rimskog carstva.
U toku 850-ih slavenizirano pleme turskog porijekla - Bugari počinju širiti svoju državu i ubrzo osvajaju Kosovo, zajedno sa Sjevernom Makedonijom, gdje u Ohridu stvaraju sjedište biskupije. Smrću bugarskog cara Samuela u 1014. godini bugarska imperija upada u duboku krizu. Bizantijsko carstvo pod vodstvom cara Bazila (poznatog i pod imenom "ubica Bugara") uviđa svoju šansu i do kraja 1018. preuzima čitavu teritoriju nekadašnjeg bugarskog carstva.
U ovom periodu dvije nove slavenske države počinju dobijati svoju formu. Raška, sjeverno od Kosova, na teritoriji današnjeg Sandžaka i njen prvobitno moćniji susjed Duklja na teritoriji današnje Crne Gore. Vladari Raške koji su prvobitno bili u vazalskom odnosu prema Duklji počinju agresivno širiti svoje posjede i sredinom 11. vijeka Raška postaje dominirajuća slavenska državna tvorevina u ovom dijelu Balkana. Kao i svaka država u regionu Raška ima uzor u bogatim bizantinsko-grčkim gradovima na jugu. Tokom 1180-ih godina, za vrijeme rata između Mađarske i Bizantijskog carstva, Raška napada Bizantiju i uspjeva pod svoju vlast staviti istočno Kosovo.
1204. godina označava početak kraja Bizantijskog carstva. Te godine križari osvajaju Carigrad i uspostavljaju Latinsko Carstvo. Vladar Raške Stefan Prvovjenčani uviđa pometnju i krajem 1216. čitava teritorija današnjeg Kosova dolazi pod srpsku vlast. 3 godine kasnije Stefanov brat, Sava iskorištava konflikt između pravoslavnog patrijarha u Carigradu i Ohridskog biskopa i uspijeva izdejstovati autonomiju (autocefalnost) Srpske Pravoslavne Crkve.
Srpsko kraljevstvo doživljava svoj zenit sredinom 14. vijeka pod kraljem Dušanom (krunisan 1331. godine) koji širi kraljevstvo južno i prebacuje centar srpske države u današnju Sjevernu Makedoniju (Glavni grad Skoplje). On također uzima titulu cara i ojačava status SPC u odnosu na grčku pravoslavnu crkvu. Smrću Dušana u 1355. godini srpsko carstvo se počinje raspadati. Grčke, albanske i makedonske teritorije dolaze u ruke lokalnih feudalaca. Smrću zadnjeg Nemanjića u 1371. godini Kosovo dolazi pod vlast tri različita gospodara. Gradovima Prizren i Peć i ostatkom jugo-zapadnog Kosova upravlja porodica Balšić, Lazar Hrebeljanović istočnim Kosovom dok Vuk Branković drži krajnji jug. S vremenom Branković preuzima cijelo Kosovo.
Osmanlije u 1396. godini preuzimaju teritorije pod kontrolom Vuk Brankovića i prenose ih u vlasništvo lojalnog vazala Stefana Lazarevića (sin Lazara Hrebljanovića). Malo zatim iste vraćaju u posjed Brankovićevih sinova Đurađa i Grgura koji obećavaju lojalnost osmanskom sultanu. U 1455. godini Osmanlije pod ličnom komandom sultana Mehmeda Osvajača preuzimaju čitavu teritoriju današnjeg Kosova.
Savremeno doba
Proglašenje nezavisnosti 2008.
17. februara 2008. godine u 16 sati skupina ljudi koja je sebe nazvala Vođe našega naroda, demokratski izabrani,djelujući izvan UNMIK-ovog okvira privremene samouprave (ne zastupajući Skupštinu Kosova ili bilo koju drugu od ovih institucija), izdali su deklaraciju o neovisnosti kojom je uspostavljena Republika Kosovo.[8][9], jamčeći zaštitu svim nacionalnim zajednicama na Kosovu. Istog su dana donijeli odluku i o novoj kosovskoj zastavi i grbu. Već sljedećeg dana, 18. februara, pristigla su i prva međunarodna priznanja. Kosovo je kao nezavisnu državu prvi priznao Afganistan, a najveće zemlje Evropske unije (Francuska, Velika Britanija, Njemačka) izjavile su da su donijele odluku o brzom priznanju Kosova. Kosovo su istog dana priznale i Sjedinjene Američke Države. Sama Evropska unija ostala je podijeljena po pitanju priznanja neovisnosti Kosova, budući da se tom činu oštro protivila Španija, a onda i Rumunija, Slovačka i Kipar. Istovremeno, u Beogradu i drugim gradovima u Srbiji došlo je do nasilnih prosvjeda.
19. marta 2008., hrvatska je vlada, u dogovoru s vladama Republike Mađarske i Bugarske, usvojila Zajedničku izjavu, kojom su te tri države najavile priznanje neovisnosti Kosova. Vlada Republike Hrvatske istog je dana na zatvorenom dijelu svoje sjednice donijela odluku o priznanju neovisnosti Republike Kosova. Prvi predsjednik samostalnoga Kosova bio je Fatmir Sejdiu
Međunarodne integracije
Evropske integracije
Pristupanje Kosova Evropskoj uniji (EU) na trenutnom je dnevnom redu za buduće proširenje EU. EU je Kosovo priznala kao potencijalnog kandidata za pristupanje. Kosovsko proglašenje neovisnosti od Srbije doneseno je 17. februara 2008. godine. Nezavisnost nisu priznale Srbija, te sljedećih pet zemalja članica EU-a: Slovačka, Španija, Rumunija, Grčka i Kipar. Da bi se osigurala stabilnost na teritoriju i neutralnu vladavinu policije, EU radi na Kosovu pod pokroviteljstvom privremene uprave Ujedinjenih nacija na Kosovu (UNMIK), uvođenje policijske i civilne resurse u okviru Evropske unije za pravosudne misije (EULEX). Sporazum o stabilizaciji i pridruživanju (SSP) između EU i Kosova donese je 26. februara 2016, a stupio je na snagu 1. aprila 2016.
NATO integracije
Kosovo je zemlja koja teži priključenju ka partnerstvu za mir.Stav Kosova za pridruživanje NATO-u je nepoznat
-
Kraljevina Dardanija -
Rimska Dardanija -
Bizantinska Dardanija -
Država Vuka Brankovića -
Kosovski vilajet, 1875–1878. -
Kosovski vilajet, 1881–1912. -
Kosovo 1941. -
Republika Kosovo danas
_map.png)
Geografija
Kosovo je država koja se nalazi u centralnom dijelu Balkanskog poluostrva. Sa površinom od 10.908 km2, Kosovo je jedna od najmanjih država Evrope. S obzirom na njegovu relativno malu površinu, Kosovo se odlikuje raznolikim topografskim karakteristikama. Okruženo je planinama: Šar-planinom na jugu i jugoistoku, na granici sa Sjevernom Makedonijom, dok se na sjeveru države uzdiže Kopaonik. Granice na zapadu (sa Crnom Gorom i jugozapadu (sa Albanijom) su takođe planinske gdje se nalazi i najviši vrh Kosova, Đeravica, visine 2.656 m. Centralni dio države je uglavnom brdovit dok se dvije velike ravnice prostiru u zapadnom i istočnom dijelu.
U hidrografskom smislu, Kosovo ima ograničene vodne resurse. Glavne rijeke su Bijeli Drim, koji teče prema Jadranskom moru, Južna Morava na području planine Goljak i Ibar na sjeveru. Sitnica, pritoka Ibra, najduža je rijeka koja u potpunosti protiče teritorijom Kosova. Postoji nekoliko manjih prirodnih jezera, ali najvažnija jezera u državi su vještačka. Najveća jezera su Gazivode, Radonjić, Batlava i Badovac. Na Kosovu takođe postoji veliki broj kraških, termalnih i mineralnih izvora. Kosovo je država u Jugoistočnoj Evropi a graniči sa Albanijom na jugozapadu, Sjevernom Makedonijom na jugoistoku, Crnom gorom na zapadu i Srbijom na istoku i sjeveroistoku. Prostire se između 42. i 43. paralele i između 20. i 22. meridijana.
Ukupne je površine od 10.908 km2 što je svrstava kao 169. državu po velečini na svijetu.
Dužina državnih granica iznosi:
| Dužina granica Kosova | |
|---|---|
| Država | Dužina u km |
| Albanija | 113,551 |
| Sjeverna
Makedonija |
170,772 |
| Crna Gora | 79,165 |
| Srbija | 380,068 |
| Ukupno | 743,556 |
Simboli
Kosovo kao nezavisna i suverena država posjeduje obilježja po kojima je poznata širom svijeta a koji reflektuju multietnički karakter ove države. Državni simboli Kosova su zastava, grb i himna.[2]
Zastava
Za vrijeme SFRJ autonomne pokrajine Vojvodina i Kosovo nisu imale zvaničnu zastavu. Između 1945. godine i raspada SFRJ 1991. na Kosovu je često korištena zastava sa žutom zvijezdom i crnim orlom na crvenoj podlozi. Ova zastava je bila zastava albanskog naroda u SFRJ. Zbog činjenica da je većina Albanaca u SFRJ živjela na Kosovu, ova se zastava na Kosovu mogla i najčešće vidjeti, te je često pogrešno tumačena kao zastava Kosova. Tokom uprave UN-a Kosovo nije imalo svoju zvaničnu zastavu. Najčešće se koristi zastava sa crnim orlom na crvenoj podlozi, koja je identična sa zastavom Albanije. Stranka bivšeg predsjednika Kosova, Ibrahima Rugove, zvanično je predložila uvođenje nove zastave sa tekstom Dardania. Dardanija je historijski naziv Kosova. Nakon proglašenja nezavisnosti 17. februara, Kosovo je dobilo svoju zastavu.
Grb
Grb Kosova je usvojen 17. februara 2008. godine , nakon proglašenja nezavisnosti od Srbije. Sastoji se od geografske mape Kosova predstavljene žutom bojom na plavoj podlozi uokvirenoj rubom zlatne boje. Iznad mape Kosova nalazi se šest petokrakih zvijezda bijele boje. Centralni dijelovi grba, geografska mapa koja predstavlja Kosovo i zvijezde također čine centralne dijelove nove zastave Kosova, usvojene u isto vrijeme kada i grb.Šablon:Nedostaje izvor
Himna
Himna Kosova predstavlja državni simbol Kosova i izvodi se u svečanim i službenim prilikama. Nosi simboličan naziv Evropa i usvojena je 2008. godine, u vrijeme sticanja nezavisnosti države. Himnu je komponirao Mendi Mengjiqi, a baš kao i himne Bosne i Hercegovine, Španije i San Marina, himna Kosova nema službeni tekst. Usvojena je 11. juna 2008. godine. Tekst himne ne referira ni na jednu etničku zajednicu države. Za izbor himne glasalo je 72 zastupnika, 15 ih je bilo protiv dok se 5 zastupnika Skupštine suzdržalo od glasanja.
Politika
UNMIK
Kosovo je 17. februara proglasilo nezavisnost, te je prestala kontrola UNMIK-aŠablon:Nedostaje izvor. Administrativne poslove više ne obavljaju Ujedinjeni narodi, već kosovska vlada.Šablon:Nedostaje izvor Kosovo ima sopstvenu policiju, carinsku službu, a Zaštitni korpus Kosova čini vrstu državne garde i ima vojno-policijske atributeŠablon:Nedostaje izvor.
UNMIK je tokom svoje vlade napravio privremenu skupštinu, privremenu vladu i kancelariju privremenog predsjednika, koje su činile zakonodavno i izvršno tijelo pod kontrolom UNMIK-a. Trenutna predsjednica Kosova je Vjosa Osmani, a predsjednik vlade je Albin Kurti. Sjedišta vlade, skupštine i predsjednika su u Prištini.
Ustav
Ustav Kosova (albanski: Kushtetuta e Kosovës) predstavlja najviši pravno-politički dokument ove balkanske države. Ustav je potpisan 7. aprila 2008. godine u 13 sati po lokalnom vremenu u Nacionalnoj biblioteci u Prištini. Ratifikovan je 9. aprila i stupio na snagu 15. juna 2008.
Četvrtim članom ovog ustava definisana su i utvrđena pravila i zasebna ovlaštenja za sve tri vlasti Kosova. Jednodomnoj nacionalnoj skupštini Kosova povjereno je obnašanje zakonodavne vlasti, izvršnu vlast predvode predsjednik i premijer dok je za primjenu zakona i pravosudni sistem zadužen Vrhovni sud.
Ustav Republike Kosovo se može mijenjati kroz proces usvajanja amandmana na ustav i to je regulisano njegovim 144. članom.
Predsjednik Kosova
Predsjednik Kosova (albanski: Presidenti i Kosovës), zvanično Predsjednik Republike Kosovo (alb: Presidenti i Republikës së Kosovës), je šef države i predstavlja Kosovo u zemlji i inostranstvu.
Predsjednik se bira indirektnim putem, od strane Skupštine Kosova i to tajnim glasanjem. Za izbor predsjednika je potrebna dvotrećinska većina poslanika Skupštine. Ako nijedan od kandidata prilikom glasanja ne dobije potrebnu većinu, na trećem glasanju bira se kandidat koji dobije prostu većinu.
Glasanje za izbor novog predsjednika u Skupštini bi trebalo da se održi najkasnije mjesec dana prije isteka mandata trenutnog predsjednika. Mandat predsjednika Kosova traje 5 godinu, uz mogućnost još jednog obnavljanja mandata.
Premijer
Premijer Republike Kosovo (albanski: Kryeministri Republikës së Kosovës) jest značajna politička funkcija a predstavlja prvog čovjeka najvišeg izvršnog tijela Kosova tj. predsjednika Vlade Kosova.
Premijer Kosova, zajedno sa Vladom Kosova na čijem je čelu, odgovorni su za svoje postupke zakonodavnom tijelu tj. Skupštini Kosova iz čijih redova se i biraju. Trenutni premijer Vlade Kosova je Albin Kurti. Na tu funkciju je izabran 22. marta 2021. godine kao čelni čovjek Samopredjeljenja.
Skupština
Skupština Republike Kosovo (alb. Kuvendi i Republikës së Kosovës) jest jednodomna skupština i najviši zakonodavni organ Kosova. Prvobitno ga je osnovao UNMIK 2001. godine da bi se obezbijedila "privremena, demokratska samouprava". 17. februara 2008. predstavnici Kosova proglašavaju nezavisnosti Kosova i usvajaju Ustav koji stupa na snagu 15. juna iste godine.
Skupština Republike Kosovo regulirana je Ustavom Kosova i sastoji se od 120 članova od čega se njih 100 bira direktno, putem izbora, dok je preostalih 20 mjesta u Skupštini rezervirano za nacionalne manjine kako slijedi:
- 10 mjesta za predstavnike Srba
- 4 mjesta za predstavnike Roma i Aškalija
- 3 mjesta za predstavnike Bošnjaka
- 2 mjesta za predstavnike Turaka i
- 1 predstavničko mjesto za Gorance.
Albanski jezik je službeni jezik većine ali se u Skupštini koriste i svi jezici manjina kao što su srpski, turski i bosanski, uz simultano tumačenje.
Predsjednik trenutnog saziva Skupštine je Glauk Konjufca iz Samopredjeljenja (LV).
Skupština se nalazi u glavnom gradu Kosova Prištini.
Vlada
Kosovo je višestranački parlamentarni zastupnik demokratske republike. Njime upravljaju zakonodavstvo, izvršne i pravosudne institucije koje proizilaze iz ustava, iako je do Briselskog sporazuma u praksi Sjeverno Kosovo u velikoj mjeri bilo pod nadzorom institucija Srbije ili paralelnih institucija koje financiraju Srbija. Zakonodavne funkcije imaju i Parlament i ministri u okviru svojih nadležnosti. Vlada vrši izvršnu vlast i sastoji se od premijera kao šefa vlade, potpredsjednika Vlade i ministara različitih ministarstava.
Administrativna podjela
Kosovo se sastoji od 7 okruga (albanski: rajon). Okruzi se sastoje od 30 općina (albanski: komunë)
| Općine | |||||||||||||||||||||||||||||||
 |
| ||||||||||||||||||||||||||||||
Privreda
Ekonomija Kosova tranzicijska je ekonomija. Stradala je od kombiniranih rezultata političkih previranja, sljedećih jugoslavenskih ratova, srbijanskog otpuštanja kosovskih zaposlenika i međunarodnih sankcija Srbiji čiji je dio tada bio. Unatoč smanjenju strane pomoći, BDP je uglavnom rastao od proglašenja neovisnosti. To je bilo unatoč financijskoj krizi 2007. - 2008. i kasnijoj europskoj dužničkoj krizi. Uz to, stopa inflacije bila je niska. Većina ekonomskog razvoja odvijala se u trgovini, trgovini na malo i građevinarstvu. Kosovo je visoko ovisno o doznakama dijaspore, izravnim inozemnim investicijama i drugim priljevima kapitala.Najveći trgovinski partneri na Kosovu su Albanija, Italija, Švicarska, Kina, Njemačka i Turska. Euro je službena valuta.Vlada Kosova potpisala je sporazume o slobodnoj trgovini s Hrvatskom, Bosnom i Hercegovinom, Albanijom i Sjevernom Makedonijom. Kosovo je članica CEFTA-e, dogovorena s UNMIK-om i uživa u slobodnoj trgovini s većinom zemalja izvan Evropske unije. Sekundarni sektor imao je 22,60% BDP-a, a ukupna radna snaga od 800 000 zaposlenih u 2009. Postoji nekoliko razloga za ovu stagnaciju, u rasponu od uzastopnih zanimanja, političkih previranja i rata na Kosovu 1999. godine. [222] Sektor električne energije smatra se jednim od sektora s najvećim potencijalom razvoja. Kosovo ima velike rezerve olova, cinka, srebra, nikla, kobalta, bakra, željeza i boksita.Država ima petu najveću rezervatu lignita u svijetu i treću u Evropi.Direkcija za rudnike i minerale i Svjetska banka procijenili su da je Kosovo 2005. godine imalo minerale u vrijednosti od 13,5 milijardi eura
Centralna banka
Centralna banka Kosova (albanski: Banka Qendrore e Republikës së Kosovës) jest centralna banka Republike Kosovo. Sjedište banke se nalazi u glavnom gradu Kosova, u Prištini. Osnovana je 27. jula 2010. godine, na osnovu Zakona br. 03/L-074 o Centralnoj banci Republike Kosovo, usvojenim u Skupštini Kosova. Prije nego što je osnovana kao Centralna banka Kosova, djelovala je kao Centralno bankarstvo Kosova (albanski: Autoriteti Qendror Bankar i Kosovës). Na osnovu Ustava Kosova i odredbi zakona usvojenog u skupštini Kosova, centralna banka Kosova je javno pravni subjekat i ima administrativnu, finansijsku i menadjersku autonomiju.
Službena valuta Kosova je euro, koji je jednostrano usvojen 2002. godine iako Kosovo nije članica eurozone
Stanovništvo
Po Popisu stanovništva na Kosovu 2011. godine Kosovo ima 1.739.825 stanovnika.[10], od čega je 1.616.869 (92,93%) Albanaca, 27.533 (1,58%) Bošnjaka, 25.532 (1,47%) Srba, 18.738 (1,08%) Turaka. U Popisu nedostaju podaci o općinama sa većinskim srpskim stanovništvom u kojima nije vršen popis (Leposavić, Zubin Potok i Zvečan). Po Popisu stanovništva u Jugoslaviji 1991. godine[11] u tim općinama živjelo je 34.904 stanovnika.
.png)
Popis 2011.
Podaci o sastavu stanovništva Kosova prema podacima Popisa stanovništva iz 2011. godine dati su u sljedećoj tabeli.
| Popis stanovništva na Kosovu 2011.[10] | ||
| Narod | Broj stanovnika |
% |
|---|---|---|
| Albanci | 1.616.869 | 92,93 |
| Aškalije | 15.436 | 0,89 |
| Bošnjaci | 27.533 | 1,58 |
| Egipćani | 11.524 | 0,66 |
| Goranci | 10.265 | 0,59 |
| Romi | 8.824 | 0,51 |
| Srbi | 25.532 | 1,47 |
| Turci | 18.738 | 1,08 |
| Ostali | 2.352 | 0,14 |
| Bez podataka | 912 | 0,05 |
| Nepoznato | 1.840 | 0,11 |
| Ukupno | 1.739.825 | 100 |
| Podaci o Popisu stanovništva su nepotpuni zbog neizvođenja popisa u općinama sa srpskom većinom: Leposavić, Zubin Potok i Zvečan. | ||
Rezultati prethodnih popisa
- 1991. blizu dva miliona stanovnika (80% Albanci, 10% Srbi)
- 1981. 1.584.441 stanovnika (Albanci 77,4%, Srbi 13,2%)
- 1971. 1.243.693 stanovnika (Albanci 73,7%, Srbi 18,4%)
- 1961. 963.988 stanovnika (Albanci 67,2%, Srbi 23,6%)
- 1953. 808.141 stanovnika (Albanci 64,9%, Srbi 23,5%)
- 1948. 727.820 stanovnika (Albanci 68,5%, Srbi 23,6 %)
Jezik
Službeni jezici na teritoriji Republike Kosovo su albanski i srpski jezik. Turski, bosanski i romski jezik imaju status službenog jezika na nivou općina ili se mogu koristiti kao službeni jezici na svim nivoima kako je predviđeno zakonom.[2]
| Narod | Broj
stanovnika |
% |
|---|---|---|
| Albanski | 1.644.865 | 94,54 |
| Bosanski | 28.989 | 1,67 |
| Srpski | 27.983 | 1,61 |
| Turski | 19.568 | 1,12 |
| Romani | 5.860 | 0,34 |
| Ostali | 10.308 | 0,59 |
| Nepoznato | 2.252 | 0,13 |
| Ukupno | 1.739.825 | 100 |
Religija
Kosovo je država bez državne religije; sloboda vjerovanja, savjesti i vjere izričito jamči u Ustavu Kosova. Društvo Kosova je snažno zauzelo prvo mjesto u južnoj Evropi i deveti u
svijetu kao slobodni i jednaki za toleranciju prema religiji i ateizmu.Prema popisu iz 2011. godine, 95,6% stanovništva Kosova se izjasnilo kao muslimani i 3,7% kao kršćani, uključujući 2,2% kao rimokatolici i 1,5% kao pravoslavci.Preostalih 0,20% stanovništva izjasnilo se da nema religiju.Protestanti, iako priznati kao vjerska skupina na Kosovu od strane vlade, nisu bili zastupljeni u popisu
Policija
Policija Kosova (albanski: Policia e Kosovës) je policijska agencija nadležna za sprovođenje zakona na teritoriji Kosova.
Policija Kosova je osnovana 1999. godine nakon rata na Kosovu i kasnijeg povlačenje jugoslavenskih snaga sa Kosova. Uspostavljanje Privremene administrativne misije Ujedinjenih nacija na Kosovu UNMIK-a uključivalo je i postojanje komponente međunarodne policijsku relativno velikog brojčanog stanja. Rezolucijom Vijeća sigurnosti UN-a broj 1244 UNMIK je ovlašten za realizaciju dva glavna zadatka: uspostavljanje nove policije i u međuvremenu održavanje poštivanje zakona i reda. Naziv za novu policiju Kosovska policijska služba uveo je prvi međunarodni policijski komesar Sven Frederiksen
Sigurnosne snage
Sigurnosne snage Kosova (alb. Forca e Sigurisë së Kosovës, KSF) su zvanične snage sigurnosti Kosova i prethodnica buduće vojske Kosova. Nalaze se pod kontrolom i komandom KFOR-a. Glavna zadaća sigurnosnih snaga su zaštita civilnog stanovništva tj. traganje i spašavanje, uklanjanje eksplozivnih naprava, gašenje požara i sl. Sigurnosne snage su osnovane 21. januara 2009. godine i proizašle su iz snaga Kosovskog zaštitnog korpusa.
Kosovo prema planu Marttija Ahtisaarija ima pravo na oružane snage koje su naoružane samo lahkim naoružanjem i broje 2500 vojnika u aktivnom sastavu i 800 vojnika rezervnog sastava.
Nakon Rata na Kosovu 1999., UN-ovom rezolucijom broj 1244 na Kosovu je uspostavljena Privremena administrativna misija Ujedinjenih nacija na Kosovu uz sigurnosnu potporu NATO-a tj. KFOR-a. KFOR je stigao na Kosovo 12. juna 1999. pod mandatom UN.
Historija
Kosovo je proglasilo nezavisnost u februaru 2008. godine. Dana 21. januara 2009. su osnovane KSF iz ljudstva nekadašnjeg zaštitnog korpusa Kosova koje je prethodno provjereno. KSF nije nasljednik zaštitnog korpusa koji je prethodno raspušten. Osnivanje KSF su pomogle zemlje NATO-a, npr. SAD je donirao vojne uniforme, Njemačka vojna vozila. Po osnivanju Slovenija je donirala 30.000 eura. KSF ima u cilju djelovanje po NATO standardima
Pasoš
Pasoš Kosova (albanski: Pasaporta e Kosovës) putni je dokument koji se izdaje državljanima Kosova. Ovaj dokument olakšava međunarodna putovanja i služi kao dokaz o državljanstvu. Izdavanje pasoša je u nadležnosti Ministarstva unutrašnjih poslova, izuzev diplomatskih pasoša koje izdaje Ministarstvo vanjskih poslova Kosova. Kosovski pasoši su u skladu sa svim preporučenim standardima koje je postavila Organizacija međunarodne civilne avijacije (ICAO) kako bi se isti mogli očitavati uređajima za tu namjenu ali s obzirom da pasošu nije dodijeljen kod, oznaka pasoša nije navedena unutar standarda ISO 3166 i stoga ga ICAO ne podržava.
Dizajn pasoša objavljen je 14. marta 2008. Prvi pasoši izdati su 30. jula 2008. i od 20. maja 2009. godine, građanima Kosova izdato je oko 300.000 pasoša
Obrazovanje
Obrazovanje za osnovnu, srednju i tercijarnu razinu pretežno je javno i podržava država, a upravlja Ministarstvo obrazovanja. Obrazovanje se odvija u dvije glavne faze: osnovno i srednje obrazovanje i visoko obrazovanje.
Osnovno i srednje obrazovanje dijeli se na četiri stupnja: predškolski odgoj, osnovno i nisko srednjoškolsko obrazovanje, visoko srednjoškolsko i specijalno obrazovanje. Predškolski odgoj namijenjen je djeci u dobi od jedne do pet godina. Osnovno i srednje obrazovanje obvezno je za sve. Omogućuju ga gimnazije i strukovne škole, a dostupan je i na jezicima priznatih manjina na Kosovu, gdje se nastava odvija na albanskom, srpskom, bosanskom, turskom i hrvatskom. Prva faza (osnovno obrazovanje) obuhvata razrede od jedan do pet, a druga faza (niže srednje obrazovanje) od šest do devet razreda. Treća faza (visoko srednjoškolsko obrazovanje) sastoji se od općeg obrazovanja, ali i stručnog obrazovanja koji je usmjeren na različita područja. Traje četiri godine. No studentima se nude mogućnosti prijavljivanja za viši ili sveučilišni studij. Prema Ministarstvu obrazovanja, djeca koja nisu u mogućnosti dobiti opće obrazovanje mogu dobiti posebno obrazovanje (peta faza).Visoko obrazovanje može se primati na sveučilištima i u drugim visokoškolskim ustanovama. Ove obrazovne ustanove nude studije za preddiplomske, magistarske i doktorske studije. Studenti mogu birati redovne ili izvanredne studije.
Kultura
Kultura Kosova obuhvata baštinu, arhitekturu, književnost, likovnu umjetnost, muziku, pozorište, sport i kuhinja Kosova. Zbog svoje historije i geografije, predstavlja mješavinu različitih kulturnih sfera posebno zapadne i istočne kulture.
Gastronomija
Kosovska kuhinja pomiješana je s utjecajima albanskog i srpskog porijekla većinskog stanovništva. Smješteno na razmeđu albanske, osmanske, romanske i slavenske kulture, Kosovo je obogatilo vlastitu kuhinju usvajajući i održavajući neke od svojih tradicija i tehnika kuhanja.
Hrana je važna komponenta u društvenom životu naroda Kosova, posebno za vrijeme vjerskih praznika, poput Božića, Uskrsa i Ramazana. Za svečane prilike, Baklava, Lokum i Halva tradicionalno se pripremaju u gotovo svakom domaćinstvu na cijelom Kosovu i Balkanu bez obzira na etničku ili kulturnu pripadnost. Možda najistaknutiji i tradicionalni primjeri kosovske hrane uključuju muhu i muhu koji se poslužuju uz povrće, voće, med i jogurt. Flia se sastoji od višeslojnog crijepa i pretežno je premazan kremom dok su Pite punjene mješavinom slanog sira, mesa, krompira ili poriluka. Kosovska kuhinja sadrži širok spektar svježeg voća, povrća i ljekovitog bilja, poput soli, crvenog i crnog papra i vegete. Kosovski ljudi uživaju širok izbor mesnih i ribljih proizvoda među ostalim piletinom , govedinom, kebab, sudžuk i janjetina koja se zbog svojih vjerskih veza smatra tradicionalnim mesom za vjerske prilike. Čaj kao albanski planinski čaj ili crni čaj u ruskom i turskom stilu široko je konzumirano piće na cijelom Kosovu, a posebno se servira u kafićima, restoranima ili kod kuće. Kahva je još jedno popularno piće, iako je Kosovo oduzet kulturom i njihova kultura kave veliki je dio modernog društva
Muzika
Muzika Kosova dio je evropske kulture i odnosi se na muziku kosovskog naroda, kojom dominira glazba kosovskih Albanaca koji čine većinu stanovništva, a u manjoj mjeri i neaktivna muzika malih manjinskih skupina unutar Republike Kosovo, Kroz svoju historiju, kosovska muzika igrala je važnu kulturnu ulogu, a također i značajan dio kosovskog nacionalnog identiteta, crtajući svoju umjetničku osnovu iz drevne i tradicionalne narodne muzike (s prepoznatljivim instrumentacijom Albanije), rapsodije, klasične muzike i zapadne kulture ,Iako popularna muzika dominira na kosovskom muzičkom tržištu, klasična muzika i narodna muzika i dalje su živopisni, a mnogi moderni kosovski muzičari često su rekonstruirali tradicije koje su potisnute dok je zemlja bila pod jugoslavenskom okupacijom.
Filatelija
Nakon sukoba na Kosovu i vojne intervencije NATO-a, 2000. godine dolazi do izdavanja poštanskih markica za područje Kosova. Marke izdaje misija Ujedinjenih nacija i nominalna vrijednost im je u njemačkim markama, koje su i službena valuta na Kosovu. Vrijedosti prve serije, koja prikazuje historiju Kosova su 0.20, 0.30, 0.50, 1 i 2 DEM. Natpisi na markama su u engleskom "United Nations interim administration mission in Kosovo", albanskom Missioni i përkohshëm administrativ i kombeve të bashkuara në Kosovë i srpskom jeziku Privremena administrativna misija Ujedinjenih nacija na Kosovu, kao i natpisi Peace, Paqe i Mir na svakoj marki.
Uvođenjem eura kao platežnog sredstva u Evropi, UNMIK izdaje marke sa nominalnom vrijednošću u eurima, koje zamjenjuju do data korištene marke.
Sport
Nogomet
Nogometni savez Kosova (alb.: Federata e Futbollit e Kosovës, sr.: Фудбалски савез Косова / Fudbalski savez Kosova) je krovna nogometna organizacija na Kosovu, sa sjedištem u glavnom gradu Kosova, Priština. Osnovana je 1946. godine kao dio Nogometnog saveza Jugoslavije, a zvanično formirana je 2008. godine i (od nezavisnosti Kosova) trenutni predsjednik je Agim Ademi.
3. maja 2016. godine, na 40. kongresu UEFA-e održanom u Budimpešti, ovaj savez je primljen u članstvo UEFA-e kao njena 55. članica. Na kongresu FIFA-e koji je održan 13. maja 2016. u Mexico Cityju, Kosovo je postalo 210-ti član svjetske nogometne organizacije. Pod kontrolom nogometnog saveza Kosova se nalaze sve nogometne reprezentativne selekcije na teritoriji Kosova
Košarka
Košarkaški savez Kosova (albanski: Federata e Basketbollit e Kosovës – FBK) krovna je košarkaška organizacija na Kosovu. Savez organizuje i nadležan je za sprovođenje takmičenja unutar Kosovske košarkaške superlige i Košarkaškog kupa Kosova kao i učešće kosovskih klubova i reprezentacija na međunarodnom takmičenju.
Košarkaški savez Kosova je punopravni član Međunarodne košarkaške federacije (FIBE) od 13. marta 2015. godine.
Olimpijski komitet
Olimpijski komitet Kosova (albanski: Komiteti Olimpik i Kosovës) je nacionalni olimpijski komitet koji predstavlja Kosovo. Komitet je zvanično osnovan 1992. godine, ali je punopravni član Međunarodnog olimpijskog komiteta postao 9. decembra 2014. Olimpijski komitet Kosova je odgovoran je za učešće Kosova na Olimpijskim igrama.
Prvo učešće na nekom međunarodnom takmičenju sportisti Kosova ostvarili su na Evropskim igrama u Bakuu u Azerbejdžanu, a učestvovali su i na Ljetnim olimpijskim igrama 2016. godine u brazilskom Rio de Janeiru. Kosovska džudistkinja Majlinda Kelmendi postala je prvi kosovski sportista sa osvojenom medaljom kada je u kategoriji do 52 kg osvojila zlatnu medalju.
Trenutno ne postoji ali se planira i osnivanje paraolimpijskog komiteta.
Sjedište Olimpijskog komiteta Kosova nalazi se u glavnom gradu ove države Prištini. Trenutni predsjednik je Besim Hasani dok funkciju generalnog sekretara obavlja Mehmet Bogujevci.
Praznici
| datum | odmor | Lokalni naziv |
|---|---|---|
| 1. januara | Nova godina | Viti i Ri |
| 7. januara | Pravoslavni Božić | Krishtlindjet Ortodokse ( Pravoslavni Božić ) |
| 17. februara | Dan neovisnosti | Dita e Pavarësisë |
| 9. aprila | Dan ustava | Dita e Kushtetutës |
| promjenjivo | Katolički Uskrs | Pashkët Katolike ( Katolički Uskrs ) |
| promjenjivo | Pravoslavni Uskrs | Pashkët Ortodokse ( Pravoslani Uskrs ) |
| 1. maja | Praznik rada | Dita Ndërkombëtare e Punës |
| 9. maja | Dan Evrope | Dita e Evropës |
| 25. juna | Ramazanski bajram | Bajrami i madh |
| 1. septembra | Kurban-bajram | Bajrami i vogël |
| 25. decembra | Božić | Krishtlindjet Katolike ( Katolicki Božić ) |
Također pogledajte
Reference
- ^ "Arhivirana kopija" (PDF). Arhivirano s originala (PDF), 18. 1. 2012. Pristupljeno 23. 2. 2008.CS1 održavanje: arhivirana kopija u naslovu (link)
- ^ a b c "Ustav Kosova" (PDF). Pristupljeno 6. 12. 2017.
- ^ "Distribution of family income – Gini index". The World Factbook. CIA. Arhivirano s originala, 13. 6. 2007. Pristupljeno 1. 9. 2009.
- ^ Qeveria: Kosova bëhet me kod telefonik +383 Arhivirano 14. 11. 2016. na Wayback Machine, pristupljeno 14. 11. 2016.
- ^ "7 Years of Kosovo » Howard Smith of Geelong". Arhivirano s originala, 13. 4. 2015. Pristupljeno 13. 4. 2015.
- ^ http://www.mfa-ks.net/?page=2,33 Stranica Vlade Kosova (sq) (sr) (en)
- ^ "Qenan Maxhuni: Biodiversiteti i Kosoves" (PDF) (jezik: albanski). AKMM/IKMN. str. 8. Arhivirano s originala (PDF), 3. 3. 2016. Pristupljeno 23. 2. 2013.
- ^ "Savjetodavno mišljenje Međunarodnoga suda o proglašenju neovisnosti Kosova [[:Šablon:Eng oznaka]]" (PDF). Arhivirano s originala (PDF), 21. 8. 2010. Pristupljeno 26. 12. 2021. Sukob URL-a i wikilinka (pomoć)
- ^ Nigdje se u izvornom tekstu na albanskom jeziku ne spominje da je deklaracija djelo Skupštine Kosova. Jezik deklaracije razlikuje se od jezika koji se koristi u usvajanju zakona od strane Skupštine Kosova utoliko što prvi odlomak glasi: "Mi, vođe našega naroda, demokratski izabrani", dok akti Skupštine koriste treću osobu jednina. Postupak koji se koristi u vezi s deklaracijom razlikuje se od postupka koji je primjenjivala Skupština Kosova pri usvajanju propisa. Izjava nije predana posebnom predstavniku glavnog tajnika za objavu u službenom listu. Neobjava posebnog predstavnika glavnog tajnika u vezi s deklaracijom navodi na zaključak da deklaraciju nije smatrao radom institucija privremene samouprave, donesene kako bi zakonski stupila na snagu poredak za koji je odgovoran. Imao bi obvezu reagirati na postupke Skupštine Kosova, za koju smatra da je ultra vires (prekoračenje ovlasti organa). Uzimajući u obzir sve čimbenike, autori Deklaracije o neovisnosti 17. veljače 2008. nisu djelovali kao jedna od privremenih institucija samouprave, već kao osobe koje su djelovale zajedno izvan okvira privremene uprave.
- ^ a b "Popis stanovništva na Kosovu 2011. godine". Arhivirano s originala, 5. 3. 2016. Pristupljeno 11. 5. 2013.
- ^ Popis stanovništva u Jugoslaviji 1991. godine
Vanjski linkovi
- Službeni sajt Skupštine Kosova (sq) (en) (sr)
- Službeni sajt Kosova (sq) (en) (sr)
- Kosovo na CIA World Factbook (en)
- Kosovo na "International Futures" (en)
- Kosovo na BBC News (en)