Wikipedia

Metohija

geografska i historijska regija Kosova

Metohija (srpski, ćirilica: Метохија) ili Dukađin (albanski: Rrafshi i Dukagjinit) jest geografska i historijska regija koja pokriva jugozapadni dio Kosova. Druga regija u državi jeste Kosovo. Regija pokriva 35% (3.891 km2) ukupne površine Kosova. Prema popisu iz 2011, u regiji živi 700.577 stanovnika.

Metohija

Dukađin
Geografska i historijska regija
Lokacija Metohija
Država Kosovo
OkruziĐakovički okrug
Pećki okrug
Prizrenski okrug
Površina
 • Ukupno3,891 km2
Stanovništvo (2011)
 • Ukupno700,577
 • Gustoća179,13 /km2

Okruzi uredi

Metohija obuhvata tri od sedam okruga Kosova:

Karta Okrug Stanovništvo

(2011)

Površina

(km2)

Gustoća

(po km2)

  Đakovički okrug 194.672 1.129 172,4
  Pećki okrug 174.235 1.365 127,6
  Prizrenski okrug 331.670 1.397 237,4
Metohija/Dukađin 700.577 3.891 179,13

Etimologija uredi

Naziv Metohija potiče od grčke reči μετόχια (metóchia; jednina μετόχιον, metóchion), što znači "manastirsko imanje" – pozivanje na veliki broj sela i imanja u regiji koji su bili u vlasništvu srpskih pravoslavnih manastira i Svete gore tokom srednjeg vijeka.[1]

 
Manastir Pećka patrijarhija, sjedište Srpske pravoslavne crkve iz 14. vijeka.

Najstariji naziv za regiju je Dukađinska visoravan (albanski: Rrafshi i Dukagjinit) i oblast se zvala Dukađinski sandžak u 15. i 16. vijeku. Prema historičaru Jahji Drančoliju, naziv 'Metohija' se ne pojavljuje kao geografski pojam u srednjem vijeku.[2]

Na albanskom se to područje zove Rrafshi i Dukagjinit,[3] jer je toponim ponio ime porodice Dukađini,[4] koja je vladala velikim dijelom Metohije tokom 14. i 15. vijeka.[5]

 
Zemlje Dukađina krajem 14. vijeka.

Pojam "Kosovo i Metohija" (srpski, ćirilica: Косово и Метохија) bio je u službenoj upotrebi za Autonomnu Pokrajinu Kosovo i Metohija sve do 1968, kada je termin "Metohija" izbačen iz zvaničnog naziva, a dodan prefiks "Socijalistička",[6] pa je tako termin "Kosovo" postao zvanični naziv cijele pokrajine. Promjenu su negodovali Srbi, koji su i dalje koristili stari naziv (npr. u Nacrtu memoranduma SANU iz 1986). Septembra 1990. donesen je novi Ustav Republike Srbije, kojim je zvanično ime pokrajine promijenjeno u Autonomna Pokrajina Kosovo i Metohija.[7] Ovoga puta, promjenu su negodovali Albanci, koji su protestovali zbog zvanične upotrebe izraza "Metohija". Srbija je 2008, nakon proglašenja nezavisnosti Kosova, u službeni naziv novoformiranog Ministarstva za Kosovo i Metohiju uvrstila termin „Metohija“, koje je 2012. transformisano u Kancelariju za Kosovo i Metohiju.

Geografija uredi

Metohija je široka 23 kilometra na najširoj tački i oko 60 kilometara duga, na prosječnoj nadmorskoj visini od 450 metara iznad nivoa mora.[8] Njezina glavna rijeka je Bijeli Drin. Omeđena je planinskim vencima Mokra Gora na sjeveru i sjeverozapadu, planinama Prokletije na zapadu, Paštrikom na jugozapadu, Šar-planinom (albanski: Malet e Sharrit) na jugu i jugoistoku, i Drenica na istoku i sjeveroistoku, što ju razlikuje od ostatka Kosova na istoku i sjeveroistoku.[9]

 
 
Lijevo: Rugovska klisura, Desno: Park Miruša

Geografska podjela između Metohije i ostatka Kosova izaziva razlike između flore i faune dviju oblasti. Metohija ima karakteristične uticaje Mediterana.

Metohiju čine plodne oranice sa mnoštvom rječica koje osiguravaju vodu za navodnjavanje i, u kombinaciji sa mediteranskom klimom, daju odlične njive osim za žitarice. Ovo područje je poznato po visokokvalitetnim vinogradima, voćnjacima, te po uzgoju stabala kestena i badema.

Geografska regija Metohije se dalje dijeli na četiri dijela: Prizrenska Podgora, Prekoruplje, Reka i Rugova.[10]

Historija uredi

Prahistorija uredi

Na osnovu arheologije, regija Kosova i Metohije i dolina Morave bili su međusobno povezani u neolitu (Starčevo i Vinča) i u bakarskom dobu.[11] Tribali Morave su ušli na Kosovo u dva navrata u 8. i 7. vijeku prije nove ere, a zatim su učestvovali u nastanku Dardanije.[11] Nekropole kod Žura sugerišu da je krajnji jugozapadni dio Metohije krajem 6. vijeka p. n. e. bio pod uticajem Ilira.[11] Poslije rimskih osvajanja, metohijska oblast je podijeljena na Dardaniju i Prevalitanu.

Srednji vijek uredi

 
Crkva Bogorodica Ljeviške u Prizrenu, koju je osnovao kralj Srbije Stefan Uroš II (1282-1321).

Poklopivši se sa propadanjem Rimskog Carstva, kroz Balkan su prošla mnoga "barbarska" plemena, od kojih većina nije napustila nikakvu trajnu državu. Slaveni su, međutim, preplavili Balkan u 6. i 7. vijeku. Ovu oblast je osvojila Bugarska početkom 10. vijeka, nakon čega je obnovljena bizantijska vlast, nakratko oko 970. i 975, i ponovo nakon 1018. U pogledu crkvene uprave, oblast Metohije pripadala je Eparhiji raško-prizrenskoj, osnovanoj 1019.[12] Tokom 11. i 12. vijeka ova regija je bila sporna između Velikožupanske Srbije i Bizantijskog Carstva.[12] Veliki župan Stefan Nemanja priznat je kao nezavisan 1190, zadržavši sjeverne dijelove Metohije (hvosnu oblast), dok su južni dijelovi uključeni u sastav Kraljevine Srbije početkom 13. vijeka. Nakon pada srpskog carstva 1371, oblast Metohije je bila pod kontrolom zetske porodice Balšića, a od 1378. Brankovića. Regija je također bila pod kontrolom Kneževine Dukađini.[13][14] Bila je u sastavu Srpske Despotovine do 1455, kada ga osvaja Osmanlijsko carstvo.[12]

Osmanlijski katastarski zapisi, posebno osmanlijski defteri iz 15. i 16. vijeka, ukazuju da je Dukađinska visoravan tokom ovog perioda bila naseljena većinom albanskih kršćanima. Ova albanska kršćanska većina u regiji uglavnom se bavila poljoprivredom i sastojala se od katoličkih i pravoslavnih Albanaca. Albanska antroponomija i onomastika su preovladali nad slavenskim, a ima dosta slučajeva mješovite slavensko-albanske antroponomije; odnosno Albanci sa elementima slavenske antroponomije kao rezultat njihovog prelaska u pravoslavnu vjeru. Slavensko stanovništvo regije, u to vrijeme, činilo je malu manjinu, i uglavnom se nalazilo u Pećkoj nahiji i sa veoma malim dijelom u Prizrenskoj nahiji.[15]

Rano moderno doba uredi

Metohiju osvaja Osmanlij carstvo 1455. i ulazi u sastav Prizrenskog sandžaka (južni dio Metohije) i Pećkog sandžaka (sjeverni dio Metohije). Godine 1878, nakon nekoliko administrativnih reformi, regija je uključena u Kosovski vilajet.

Moderno doba uredi

Područje je zauzela Kraljevina Crna Gora u Prvom balkanskom ratu 1912. godine, osim prizrenske oblasti, koju je osvojila Kraljevina Srbija. U Prvom svjetskom ratu Crnu Goru su osvojile austro-ugarske snage 1915. Centralne sile su potisnute iz Metohije od strane Vojske Kraljevine Srbije 1918. Crna Gora je naknadno pripojena Kraljevini Srbiji, nakon čega je uslijedilo formiranje Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca . Kraljevina je reformisana u Kraljevinu Jugoslaviju 1929. Kraljevina je pretrpela invaziju Sila Osovine tokom Drugog svetskog rata 1941. (Aprilski rat), a region Metohije je uključen u Albaniju pod italijanskom kontrolom, a Italijani su koristili " Vulnetari ", albansku dobrovoljačku miliciju, da kontrolišu sela. Nakon sporazuma Italije sa saveznicima 1943. godine, Njemačka je preuzela direktnu kontrolu nad regijom, uz podršku lokalnih albanskih kolaboracionista (Bali Kombëtar). Poslije brojnih pobuna od strane srpskih četnika i jugoslavenskih partizana, Metohiju su srpske snage zauzele 1944. Godine 1946. ušla je u sastav Autonomne Pokrajine Kosovo, u okviru prijelazne Demokratske Federativne Jugoslavije.[16]

Dana 17. februara 2008, predstavnici kosovskih Albanaca[17] proglasili su nezavisnost Kosova i potom usvojili Ustav Republike Kosovo, koji je stupio na snagu 15. juna 2008. Srbija i dalje smatra Kosovo i Metohiju dijelom svoje teritorije, odnosno Autonomne Pokrajine Kosovo i Metohija.

Također pogledajte uredi

Reference uredi

  1. ^ Paulin Kola, The Search for Greater Albania, p. 47 fn 108. C. Hurst & Co, 2003. ISBN 978-1-85065-664-7
  2. ^ Drançolli, Jahja. "Illyrian-Albanian Continuity the Areal of Kosova". academia.edu.
  3. ^ Elsie, Robert (2004). Historical dictionary of Kosova. Rowman & Littlefield Publishers, Inc. str. 119. ISBN 978-0-8108-5309-6.
  4. ^ Ulqini, Kahreman (12–18 January 1968). "Prejardhja dhe zhvillimi i toponimit DUKAGJIN". Second Conference of Albanological Studies. Arhivirano s originala, 21. 11. 2015. Pristupljeno 10. 5. 2012.
  5. ^ Zamputi, Injac (1984). "Rindërtimi i mbishkrimit të Arbërit dhe mundësitë e reja për leximin e tij / La reconstruction de l'inscription de l'Arbër et les nouvelles possibilités qui s'offrent pour sa lecture". Iliria. 14 (2): 207–218. doi:10.3406/iliri.1984.1332. ISSN 1727-2548.
  6. ^ Bennett 1995.
  7. ^ Krieger 2001.
  8. ^ Geographical Atlas of Yugoslavia, University Press "Liber", Zagreb, 1987. – made from military maps of Geographical Military Institute, Belgrade.
  9. ^ Pars pro toto
  10. ^ Alekan Jovanović (1937). Spomenica dvadesetpetogodishnjice oslobodjenja Južne Srbije. str. 432.
  11. ^ a b c Stojić, Milorad (2000). "Етнокултурни однос Косова и Поморавља у праисторији". Зборник радова Филозофског факултета у Приштини. 30.
  12. ^ a b c Ćirković 2004.
  13. ^ Ermenji, Abas (1996). Vendi që zë Skënderbeu në historinë e Shqipërisë (jezik: albanski). Çabej. str. 109.
  14. ^ Noli, Fan Stylian (1921). Historia e Skënderbeut: Gjerg Kastriotit, Mbretit te Shqiperise, 1412-1468 (jezik: albanski). Shtypeshkrinja e "Diellit,". str. 111.
  15. ^ Pulaha, Selami (1984). Popullsia Shqiptare e Kosoves Gjate Shekujve XV XVI. Tirana: 8 Nëntori. str. 110.
  16. ^ Pavlović, Vojislav G. (2011). The Balkans in the Cold War: Balkan Federations, Cominform, Yugoslav-Soviet Conflict. Balkanološki institut SANU. str. 77. ISBN 9788671790734.
  17. ^ "Archived copy" (PDF). Arhivirano s originala (PDF), 21. 8. 2010. Pristupljeno 19. 8. 2012.CS1 održavanje: arhivirana kopija u naslovu (link)

Literatura uredi

Preuzeto iz "https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Metohija&oldid=3590804"