Wikipedia

Euro

valuta

Euro (€; ISO 4217 kod EUR) je valuta u: Austrija, Belgija, Estonija, Finska, Francuska, Grčka, Holandija, Hrvatska, Irska, Italija, Kipar, Latvija, Litvanija, Luksemburg, Malta, Njemačka, Portugal, Slovačka, Slovenija i Španija koje čine Eurozonu.[1][2] Valutu zvanično koriste i institucije Evropske unije, četiri evropske mikrodržave koje nisu članice EU,[2] britanska prekomorska teritorija Akrotiri i Dhekelia, kao i jednostrano Crna Gora i Kosovo. Izvan Evrope, brojne posebne teritorije članica EU takođe koriste euro kao svoju valutu. Osim toga, preko 200 miliona ljudi širom svijeta koristi valute vezane za euro.

Euro

Novčanice eura 2017
ISO 4217 KodEUR
KorisnikZemlje članice EMU
Inflacija
  - izvor		1.8 %
Evropska centralna banka
oktobar 2006.
Najmanja jedinicacent
Kovanice1, 2, 5, 10, 20, 50 centa, €1, €2
Novčanice€5, €10, €20, €50, €100, €200, €500
Nacionalna bankaEvropska centralna banka
- veb-sajtwww.ecb.int

Osim gore navedenih država euro se kuje i u Vatikanu, San Marinu i Monaku, ali novčiće tih zemalja je gotovo nemoguće naći u opticaju jer se prodaju samo u specijaliziranim trgovinama.

Od 2013. godine, euro je druga najveća rezervna valuta, kao i druga valuta kojom se najviše trguje u svijetu nakon američkog dolara.[3][4][5][6]

Od decembra 2019. godine, sa više od 1,3 triliona eura u opticaju, euro ima jednu od najvećih kombinovanih vrijednosti novčanica i kovanog novca u opticaju u svijetu.[7][8]

Naziv euro je zvanično usvojen 16. decembra 1995. u Madridu.[9] Euro je uveden na svjetska finansijska tržišta kao računovodstvena valuta 1. januara 1999. godine, zamijenivši bivšu evropsku valutnu jedinicu (ECU) u omjeru 1:1 (1,1743 USD). Fizički euro kovanice i novčanice ušle su u opticaj 1. januara 2002. godine, što ih je učinilo svakodnevnom operativnom valutom svojih prvobitnih članica, a do marta 2002. godine potpuno je zamijenilo nekadašnje valute.[10]

Između decembra 1999. i decembra 2002. euro se trgovalo ispod američkog dolara, ali se od tada trgovalo blizu pariteta sa ili iznad američkog dolara, dostigavši maksimum od 1,60 USD 18. jula 2008. i od tada se vratio blizu prvobitne emisije. Dana 13. jula 2022. godine, dvije valute su po prvi put nakon skoro dvije decenije dosegle paritet, dijelom zbog ruske invazije Ukrajine 2022. godine.[11]

Ishod je najznačajnijeg novčane reforme u Evropi od doba Rimskog carstva. Iako se uvođenje Eura može smatrati jednostavno kao način za usavršavanje Zajedničkog Evropskog Tržišta, podržavajući slobodnu trgovinu između članova Eurozone, Euro je također značajan dio Evropskog projekta za političku integraciju.

Nad Eurom upravlja Evropski sistem centralnih banaka (ESCB), koji se sastoji od Evropske centralne banke (ECB) i Eurozonskih centralnih banaka koje upravljaju u državama. ECB (Smještena u Frankfurt am Mainu, Njemačka) ima isključivu moć da uspostavi novčanu policu; ostali članovi ESCB-a učestvuju u štampanju, kovanju, i raspodjeli novčanica i kovanica, i djelovanju Eurozonskom sistemu isplate.

Na desetu godišnjicu uvođenja eura koji je kao sredstvo gotovinskog plaćanja ušao u opticaj 1. januara 2002, prema podacima njemačke centralne banke, nezamijenjeno je bilo još 13 milijardi njemačkih maraka. Zaključno sa 1. januarom 2012. u opticaju se nalazi 880 milijardi eura. Deseti rođendan eura obilježen je jubilarnim kovanim novčićem od dva eura sa istim motivima za sve zemlje - razlikuje se samo ime zemlje na poleđini.[12]


Kovanice

uredi
 
Karta evropskih država u kojima je zvanična valuta euro, 2023
  Zemlje Evropske unije sa eurom (20)
  Zemlje Evropske unije sa fiksnim tečajem prema euru (2)
  Zemlje Evropske unije sa drugom valutom (5)
  Zemlje koje nisu članice Evropske unije sa eurom (2)
  Andorra, Monaco, San Marino, Vatican (4)

Euro kovanice su sa lica iste za sve države, dok su naličija različita od države do države.Sve države u EU nemaju sve kovanice. Tako npr. Finska nema novčiće od 1 i 2 centa. Zapravo se novčići Finske ne upotrebljavaju u prometu, ali se kuju i prodaju za numizmatičko tržište. Novčić od 2 € se u nekim zemljama s vremena na vrijeme kuje sa promijenjenom pozadinom. Tako je npr. Austrija 2005. godine obilježila 50 godina Državnog ugovora iz 1955. godine sa specijalnim izdanjem, koje polahko nestaje iz opticaja i postaje numizmatički vrijedan novčić. Također Španija, Njemačka, Slovenija i Grčka izdaju 2 € sa promijenjenom pozadinom. Kovanice postoje u sljedećim apoenima:

Novčanice

uredi

Postoji sedam Euro novčanica, sve su različite veličine i boje.

  • 5 eura
  • 10 eura, na njoj je predstavljen stil romanike
  • 20 eura, na njoj je predstavljen stil gotike
  • 50 eura, na njoj je predstavljen stil baroka
  • 100 eura, na njoj je predstavljen stil rokokoa
  • 200 eura, na njoj je predstavljen moderni stil gradnje
  • 500 eura, na njoj je predstavljena savremena evropska arhitektura

Dizajn

uredi

Na prednjoj strani novčanica nalaze se kapije koje predstavljaju otvorenost i gostoprimstvo zemalja članica EU, dok se na poleđini nalaze mostovi koji simboliziraju zajedništvo i međusobnu saradnju zemalja. Jedina razlika na banknotama je početno slovo u serijskom broju po kome se može poznato iz koje zemlje dolazi euro novčanica. Neka su slova već rezervisana za zemlje koje će u narednih nekoliko godina uvesti euro kao valutu. No, npr. Slovenija ne štampa euro, nego je novčanice, zbog visokih troškova štampanja, unajmila od stranih banaka. Interesantna je potreba i zahtjev u nekim evropskim državama za uvođenje novčanice od 1 € (paralela sa 1$), ali također i problematika sitnog novca, koji nisu omiljeni u nekim državama.

Porijeklo novčanica

uredi
početno slovo država
Z Belgija
W Danska (rezervirano)
X Njemačka
Y Grčka
V Španija
U Francuska
T Irska
S Italija
R Luksemburg
P Holandija
N Austrija
M Portugal
H Slovenija
L Finska
K Švedska (rezervirano)
J Velika Britanija (rezervirano)

Reference

uredi
  1. ^ "The euro". European Commission website. Pristupljeno 2. 1. 2019.
  2. ^ a b "What is the euro area?". European Commission website. Pristupljeno 2. 1. 2019.
  3. ^ "Foreign exchange turnover in April 2013: preliminary global results" (PDF). Bank for International Settlements. Pristupljeno 7. 2. 2015.
  4. ^ "Triennial Central Bank Survey 2007" (PDF). BIS. 19. 12. 2007. Pristupljeno 25. 7. 2009.
  5. ^ Aristovnik, Aleksander; Čeč, Tanja (30. 3. 2010). "Compositional Analysis of Foreign Currency Reserves in the 1999–2007 Period. The Euro vs. The Dollar As Leading Reserve Currency" (PDF). Munich Personal RePEc Archive, Paper No. 14350. Pristupljeno 27. 12. 2010.
  6. ^ Boesler, Matthew (11. 11. 2013). "There Are Only Two Real Threats to the US Dollar's Status As The International Reserve Currency". Business Insider. Pristupljeno 8. 12. 2013.
  7. ^ "1.2 Euro banknotes, values". European Central Bank Statistical Data Warehouse. 14. 1. 2020. Pristupljeno 23. 1. 2020.
  8. ^ "2.2 Euro coins, values". European Central Bank Statistical Data Warehouse. 14. 1. 2020. Pristupljeno 23. 1. 2020.
  9. ^ "Madrid European Council (12/95): Conclusions". European Parliament. Pristupljeno 14. 2. 2009.
  10. ^ "Initial changeover (2002)". European Central Bank. Pristupljeno 5. 3. 2011.
  11. ^ "Euro Falls Near Parity With Dollar, a Threshold Watched Closely by Investors". The New York Times (jezik: engleski). 12. 7. 2022. ISSN 0362-4331. Pristupljeno 13. 7. 2022.
  12. ^ Deset godina od uvođenja eura

Vanjski linkovi

uredi
 
Commons logo
Commons ima datoteke na temu: Euro
Preuzeto iz "https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Euro&oldid=3537288"