Blagaj (Mostar)
Blagaj je naseljeno mjesto koje je smješteno 12, 5 km jugoistočno od grada Mostara, u Hercegovačko-neretvanskom kantonu, Bosna i Hercegovina. Stoji na rubu bišćanske ravnice i jedna je od najvrjednijih mješovitih urbanih i ruralnih struktura u Bosni i Hercegovini, koja se razlikuje od ostalih sličnih građevina po svom urbanom rasporedu. Blagaj je najvjerovatnije dobio ime zbog svoje blage klime.[2] Smješten je na izvoru rijeke Bune i stare tekije. Tekija u Blagaju sagrađena je za derviše približno 1520. godine. Blagaj je poznat po svojim elementima osmanske arhitekture. Na osnovu njegovog arhitektonskog rasporeda i upotrebe materijala pri njegovoj izgradnji svrstan je u mediteransku grupu osmanlijskih tipova malih naselja. Blagaj je uvršten u spisak nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine.[3], a ujedno je na spisku mogućih kandidata za zaštitu svjetske kulturne baštine UNESCO.[4]
Blagaj | |
|---|---|
Naseljeno mjesto | |
 Sufijska tekija pored izvora Bune | |
  Blagaj | |
| Koordinate: 43°15′30″N 17°53′23″E / 43.2582°N 17.8897°E | |
| Država |  Bosna i Hercegovina |
| Entitet | Federacija Bosne i Hercegovine |
| Kanton | Hercegovačko-neretvanski |
| Grad | Mostar |
| Stanovništvo (2013) | |
| • Naseljeno mjesto | 2.684 |
| Vremenska zona | CET (UTC+1) |
| • Ljeti (DST) | CEST (UTC+2) |
| Poštanski broj | 88 201 |
| Pozivni broj | (+387) 36 |
| Matični broj | 133329[1] |
| Matični broj grada | 11410 |
Historija
urediU doba antike na području Blagaja je postojala ilirska utvrda i rimski kastrum (castrum)'. U vrijeme bizantskog cara Justinijana izgrađeno je nekoliko utvrđenih naselja na širem poručju. Blagaj se spominje u Konstantin Porfirogenetovom djelu De administrando imperio (O upravljanju imperijom) kao "Bona" i tada je dio Zahumlja. Za vrijeme Stefana Nemanje Zahumlje je bilo pod dominacijom Raške države, i krajem 12. vijeka župan Jurko je podigao crkvu svetog Kuzme i Damjana. Do 1326. šire područje je pod raškom, a od tada je u sastavu Bosanske banovine Stjepana II Kotromanića.[5]
Pored Blagaja je prolazio put iz Dubrovnika i Drijeva, pa se račvao prema unutrašnjosti Bosne i prema drinskim rezidencijama roda Kosače. Blagaj se nalazio u okviru župe Bišće i činio je centar Humske zemlje. U Bišću (Podgradina) i Blagaju su rezidencijalna mjesta bosanskih vladara koja oni povremeno posjećuju. U 15. vijeku u istoj funkciji su u rukama vojvode Sandalja Hranića i njegovog sinovca hercega od svetog Save Stjepana Vukčića iz roda Kosače sve do dolaska Osmanlija 1466. U historijskim izvorima Blagaj je prvi put spomenut početkom marta 1423. Radi se prepisci između dubrovačkih poslanika i njihove vlade u Dubrovniku a u vezi misije koju Nikola Gučetić i Blaž Đorđić obavljaju kod vojvode Sandalja Hranića Kosače.[6] Prvoga novembra 1423. u Sandaljevoj rezidenciji u Blagaju sačinjena je povelja o njegovom prepuštanju Kotora Mlečanima.[7] Jula 1464. u Blagaju je kao mjesni knez bio izvjesni Grgur.[8] Ispod tvrđave formira se naselje Podblagaj. Ono se spominje jula 1447. kao mjesto pljačke.[9] To je današnje naselje Blagaj koje je u osmansko doba dobilo svoju orijentalnu fizionomiju.
Novi vijek
urediU podnožju tvrđave jača naselje sa jakom privrednom djelatnošću, stambenom i obrazovnom infrastrukturom orijentalnog tipa (džamija, dva kamena mosta na Buni i tekija). Sultan Sulejmanova džamija je izgrađena 1519/20. U blizini Blagaja je izvor rijeke Bune, koji predstavlja najveći kraški izvor u Evropi. Pored izvora Bune nalazi se sufijska tekija. Za vrijeme Osmanlija Blagaj je bio sjedište Blagajskog vilajeta, potom kadiluka i podijeljen je na nekoliko mahala, među kojih su Carska, Hasanagina, Bunska i Galičići. Naselje je imalo sedam džamija, dva hana, četiri musafirhane, medresu, dva mekteba, tekiju, četiri kamena mosta na rijeci Buni, jedan na Bunici i dva na ponornici Posrt, kiraethanu i sedam mlinica s dvadeset osam mlinova.
Podgrađe Blagaja (Podblagaj – Subtus Blagai) je kao mjesto pljačke spomenuto u tužbi septembra 1473.[10] Januara 1501. Stanislava, kćerka Radonje Vukićievića iz Blagaja (Stanissauam filiam Radogne Vuchichieuich de Blagai partium Bosne), uz prisustvo rođaka Ivka i Jurja Brankovića, ugovorila je petogodišnju službu kod Bernardina iz Verone, stanovnika Dubrovnika.[11]
Do 1835. stanovništvo islamske vjeroispovjesti predstavlja većinu, a već za vrijeme austrougarskog razdoblja kršćana (katolika i pravoslavaca) je dvostruko više. U to doba izgrađena je katolička crkva (1908) i srpska pravoslavna crkva (1893). Poslije su dograđeni zvonici, 1933. do katoličke i 1934. pored pravoslavne crkve. U blizini Blagaja je izvor Bune, najveći kraški izvor u Evropi. U okolini Blagaja postoji ribogojilište i restoran, te ostaci tvrđave Stari grad iz 15. vijeka.
Stanovništvo
uredi| Sastav stanovništva – naselje Blagaj | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 2013.[12] | 1991. | 1981.[13] | 1971.[14] | ||||
| Osoba | 2 531 (100,0%) | 1 804 (100,0%) | 1 523 (100,0%) | 1 233 (100,0%) | |||
| Bošnjaci | 2 492 (98,46%) | 1 661 (92,07%)1 | 1 364 (89,56%)1 | 1 100 (89,21%)1 | |||
| Nisu se izjasnili | 12 (0,474%) | – | – | – | |||
| Hrvati | 7 (0,277%) | 59 (3,271%) | 59 (3,874%) | 74 (6,002%) | |||
| Albanci | 5 (0,198%) | – | – | – | |||
| Srbi | 4 (0,158%) | 34 (1,885%) | 25 (1,641%) | 44 (3,569%) | |||
| Muslimani | 4 (0,158%) | – | – | – | |||
| Bosanci i Hercegovci | 4 (0,158%) | – | – | – | |||
| Ostali | 3 (0,119%) | 18 (0,998%) | 13 (0,854%) | 5 (0,406%) | |||
| Jugoslaveni | – | 32 (1,774%) | 62 (4,071%) | 8 (0,649%) | |||
| Makedonci | – | – | – | 1 (0,081%) | |||
| Slovenci | – | – | – | 1 (0,081%) | |||
Dijelovi naselja
urediBlagaj, Do i Podgrađe.
Meteorološka stanica Blagaj
urediMeteorološka stanica Blagaj nalazi se na samom ulazu u Blagaj na udaljenosti od 35 metra od rijeke Bune. Sa ove meteorološke stanice podaci se prosljeđuju u Federalni meteorološki zavod Sarajevo. Podaci se za klimatološke svrhe vrše tri puta dnevno u 7,14 i 21 sat, dok od 2006. automatskom stanicom mjerenja se vrše svakog sata.
Galerija
uredi-
Detalj iz Blagaja -
Stara tvrđava iznag Blagaja -
Pećina pored Blagaja -
Pravoslavna crkva u Blagaju -
Blagaj, panorama
Također pogledajte
urediLiteratura
uredi- Ljubomir Stojanović, Старе српске повеље и писма, I/1, Српска краљевска академија, Зборник за историју, језик и књижевност српског народа, Прво одељење, Споменици на српском језику 19, Београд - Сремски Карловци 1929.
- Marko Vego, Naselja srednjevjekovne bosanske države, Svjetlost, Sarajevo 1957.
- Esad Kurtović, Veliki vojvoda bosanski Sandalj Hranić Kosača, Institut za istoriju, Studije i monografije, Knjiga 4, Sarajevo 2009.
- Jagoda Serdarević, Prilog bibliografiji Blagaja (Mostar), Hercegovina 15-16, Mostar 2003, 235-256.
- Ćiro Truhelka, Naši gradovi, Sarajevo 1904, 63-69.
- Hamdija Kreševljaković – Hamdija Kapidžić, Stari hercegovački gradovi, Naše starine 2, Sarajevo 1954, 9-10.
- Desanka Kovačević-Kojić, Gradska naselja srednjovjekovne bosanske države, Sarajevo 1978, 115.
- Pavao Anđelić, Bišće i Blagaj, politički centar Humske zemlje u srednjem vijeku, Hercegovina 1, Mostar 1981, 41-72.
- Marko Popović, Vladarski i vlasteoski dvor u srednjovekovnoj Bosni, Zbornik za istoriju BiH 2, Beograd 1997, 24.
- Aleksandar Ratković, Blagajska tvrđava u svjetlu najnovijih istraživanja, Hercegovina 10, Mostar 1998, 7-16.
- Esad Kurtović, Bišće i Blagaj u doba vojvode Sandalja Hranića Kosače, Zbornik radova Naučni skup 'Prirodno-graditeljska cjelina blagajske tekije i vrela Bune' 10.05. 2007. godine, Medžlis islamske zajednice Mostar, Mostar 2009, 34-54. [1][mrtav link]
Reference
uredi- ^ "Sistematski spisak općina i naselja" (PDF). fzs.ba. Arhivirano s originala (PDF), 9. 5. 2016. Pristupljeno 19. 10. 2015.
- ^ "Visit Mostar: Blagaj". visitmostar.net. Arhivirano s originala 22. 1. 2008. Pristupljeno 1. 7. 2021.CS1 održavanje: bot: nepoznat status originalnog URL-a (link)
- ^ "The natural and architectural ensemble of Blagaj". unesco.org. Pristupljeno 1. 7. 2021.
- ^ "Bosnia and Herzegovina". whc.unesco.org. Pristupljeno 1. 7. 2021.
- ^ Marko Vego, Naselja srednjevjekovne bosanske države, Svjetlost, Sarajevo 1957, 14-16.
- ^ ”ser Nicola Ma. di Goze et ser Biagio di Georgio ambassadori nostri a voiuoda Sandagl salutem. Noi receuessimo hieri una vostra lettera data di la in Bisze sotto Blagai adi 24 di questo” (1. mart 1423. godine), Državni arhiv u Dubrovniku: Serija: Lettere di Levante, Svezak: VIII, Folija: 151.
- ^ „у нашем' граду Благају” (1. novembar 1423), Ljubomir Stojanović, Старе српске повеље и писма, I/1, Српска краљевска академија, Зборник за историју, језик и књижевност српског народа, Прво одељење, Споменици на српском језику 19, Београд - Сремски Карловци 1929, 331; Esad Kurtović, Veliki vojvoda bosanski Sandalj Hranić Kosača, Institut za istoriju, Studije i monografije, Knjiga 4, Sarajevo 2009, 253.
- ^ „Gregorum comitem Blagay” (24. jula 1464), Državni arhiv u Dubrovniku, Serija: Consilium Maius, Svezak: XII, Folija: 175 verso.
- ^ „Radosauus Cuiauich et Milorat eius frater coram domino Rectore ser Nicola Pau. de Gondola fecerunt lamentum supra Çuietchum Paschasich et eius filium, Vuchaç et Vuchosauum fratres filii de Obrad Craichouich, dicens quod ipsi acceperunt sibi tres equos per vim Potblagai” (11. jula 1447), Državni arhiv u Dubrovniku, Serija: Lamenta de foris, Svezak: XXI, Folija: 113 verso.
- ^ „Vochich Putisich de Subtus Blagai coram domini judicibus de criminalis quorum caput fuit ser Marinus Andree de Bodazio lamentum fecit, dicens quod de noctis in pascuis Subtus Blagai sibi fuerunt accpetus unus equus et una cabala. Que animalia postea diebus istis proxime decursis invenit in Verbiza apud Vochsam Obradouich in Verbiza. Que animalia dictus Vochsa vexit in Apuleam” (9. septembar 1473), Državni arhiv u Dubrovniku, Serija: Lamenta de foris, Svezak: XLIII, Folija: 228 verso.
- ^ „Bernardinus de Verona habitator Ragusii conduxit et achordauit pro ancilla Stanissauam filiam Radogne Vuchichieuich de Blagai partium Bosne presentem et cum presentia et voluntate Ifchi et Giuragh Braichouichi auunculorum dicte Stanissaue ibi presentium et dictam Stanissauam achordantium dicto Bernardino pro annis quinque continuis proxime futuros, promittens dicta Stanissaua toto dicto tempore stare et habitare cum dicto Bernardino et ab eo non discedere non furari nec furari volentibus consentire, scilicet, esse fidelis solicita, honesta et obediens in omnibus licitis et honestis more bone ancille. Et vice versa dictus Bernardinus promisit dictam Stanissauam toto dicto tempore tenere escum et in domo sua tam egram quam sanam et sibi facere expensas cibarias et vestire iuxta conditionem suam et morem ancillarum. Et si erit bona et honesta dictus Bernardinus promisit eam maritare cum peruenerit ad etatem nubilem iuxta suam conditionem et cum dote sicut solent maritari ancille. Renuntiando. Hec autem carta etc. Judex et testis ut supra” (21. januar 1501), Državni arhiv u Dubrovniku, Serija: Div. Not., Svezak: LXXX, Folija: 59.
- ^ "Popis stanovništva, domaćinstava i stanova u Bosni i Hercegovini 2013 – Etnička/nacionalna pripadnost, vjeroispovijest, maternji jezik". popis.gov.ba. Agencija za statistiku Bosne i Hercegovine. Arhivirano s originala, 7. 4. 2021. Pristupljeno 7. 4. 2021.
- ^ "Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 1981" (PDF). stat.gov.rs. Pristupljeno 19. 10. 2015.
- ^ "Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 1971" (PDF). stat.gov.rs. Pristupljeno 19. 10. 2015.
Vanjski linkovi
uredi
- Zvanični sajt Grada Mostara Arhivirano 21. 9. 2020. na Wayback Machine