5. novembar

5. novembar / studeni (5. 11) jest 309. dan godine po gregorijanskom kalendaru (310. u prestupnoj godini). Do kraja godine još je 56 dana.

Događaji

• 1499 – Objavljen Catholicon (napisan 1464), prvi bretonski, ali i francuski rječnik.
• 1556 – Mogulska vojska pobijedila hinduse kod Delhija, pa je Indijom zavladao car Akbar.
• 1605 – Barutna urota: uhapšen Guy Fawkes.
• 1630 – Mirovnim sporazumom u Madridu okončan Anglo-španski rat, u kojem su Španija i njena saveznica Austrija poražene na moru i kopnu. Na strani Engleske borili su se Francuzi i Holanđani.
• 1688 – Vilim III se tokom Slavne revolucije s vojskom iskrcao u jugozapadnoj Engleskoj.
• 1757 – Sedmogodišnji rat: Fridrik Veliki porazio udruženu vojsku Francuske i Svetog rimskog carstva u Bici kod Roßbacha.
• 1811 – Salvadorski svećenik José Matías Delgado zvonjavom zvona crkve La Merced u San Salvadoru označio poziv na ustanak koji je prerastao u pokret za nezavisnost.
• 1838 – Srednjoamerička savezna republika počela se raspadati kad se Nikaragva izdvojila iz ove federacije.
• 1854 – Krimski rat: Inkermanska bitka.
• 1895 – Georgeu B. Seldenu odobren prvi američki patent za automobil.
• 1911 – Nakon što je 29. septembra objavila rat Osmanlijskom carstvu, Italija anektirala osmanlijske pokrajine u današnjoj Libiji: Tripolitaniju i Kirenaiku.
• 1912 – Na predsjedničkim izborima u SAD-u pobijedio demokrat Woodrow Wilson i tako postao 28. predsjednik SAD-a.
• 1913 – Otona I Bavarskog s vlasti zbacio njegov rođak Ludwig, koji je uzeo titulu Ludovik III.
• 1914 – Britansko carstvo i Francuska objavili rat Osmanlijskom carstvu u Prvom svjetskom ratu.
• 1917 – Oktobarska revolucija: u Tallinnu vođa komunista Jaan Anvelt predvodio revolucionare u zbacivanju Privremene ruske vlade. (Budući da su Estonija i Rusija još uvijek koristile julijanski kalendar, u naknadnim spominjanjima ovog perioda navodi se datum 23. oktobar.)
• 1937 – Adolf Hitler održao tajni sastanak i iznio svoje planove o stjecanju prostora za život za Nijemce.
• 1943 – Drugi svjetski rat: bombardiranje Vatikana.
• 1945 – Kolumbija postala članica UN-a.
• 1950 – Korejski rat: britanske i australijske snage iz 27. britanske komonveltske brigade zaustavile napredovanje kineske 117. divizije tokom bitke kod Pakchona.
• 1955 – Nakon što je u Drugom svjetskom ratu bila uništena, ponovo otvorena Bečka državna opera izvedbom Beethovenove opere Fidelio.
• 1967 – U željezničkoj nesreći na stanici Hither Green u Londonu poginulo 49 osoba; među preživjelima je bio i Robin Gibb, član grupe Bee Gees.
• 1986 – USS Rentz, USS Reeves i USS Oldendorf posjetili Qingdao, što je bila prva posjeta američke mornarice Kini još od 1949.
• 1987 – Govan Mbeki pušten na slobodu nakon što je odslužio 24 godine od doživotne robije zbog terorizma i izdaje.
• 1995 – André Dallaire pokušao izvršiti atentat na Jeana Chrétiena, kanadskog premijera; pokušaj je propao kad je premijerova supruga zaključala vrata.
• 1996 – Predsjednik Pakistana Farooq Ahmed Khan Leghari smijenio vladu premijerke Benazir Bhutto i raspustio Narodnu skupštinu Pakistana.
• 2003 – "Ubica s Green Rivera" Gary Ridgway izjasnio se krivim za 48 ubistava.
• 2006 – Bivši irački diktator Saddam Hussein osuđen na smrt vješanjem, koje je izvršeno 30. decembra iste godine
• 2007 – Prvi kineski lunarni satelit Chang'e 1 ušao u orbitu oko Mjeseca.
• 2007 – Google predstavio Android, operativni sistem za mobitele.
• 2009 – Major Kopnene vojske SAD-a Nidal Malik Hasan u Fort Hoodu (Texas) ubio 13 osoba, a ranio još 32 u najsmrtonosnijem napadu vatrenim oružjem u objektima američke vojske.
• 2013 – Indija lansirala Mars Orbiter Mission (ili Mangalyaan), svoju prvu međuplanetarnu sondu.
• 2013 – Agencija za statistiku Bosne i Hercegovine objavila prve preliminarne rezultate popisa stanovništva u BiH 2013. Prema toj publikaciji, u Bosni i Hercegovini popisane su 3.791.662 osobe.

Rođeni

13. vijek

• 1271 – Gazan, mongolski vladar

16. vijek

• 1549 – Philippe de Mornay, francuski pisac

17. vijek

• 1615 – Ibrahim I, sultan Osmanlijskog carstva
• 1667 – Christoph Ludwig Agricola, njemački slikar

19. vijek

• 1851 – Charles Dupuy, francuski političar, 60. premijer Francuske
• 1854 – Paul Sabatier, francuski hemičar, dobitnik Nobelove nagrade za hemiju 1912.
• 1855 – Léon Teisserenc de Bort, francuski meteorolog i klimatolog

20. vijek

• 1913 – Vivien Leigh, engleska pozorišna i filmska glumica
• 1930 – Bora Todorović, srbijanski glumac
• 1931 – Ike Turner, američki pjevač, tekstopisac, gitarist i producent
• 1936 – Uwe Seeler, njemački nogometaš
• 1938
  • Radivoj Korać, jugoslavenski košarkaš
  • Joe Dassin, američko-francuski pjevač i tekstopisac
  • César Luis Menotti, argentinski nogometni trener
• 1940 – Elke Sommer, njemačka glumica i pjevačica
• 1941 – Art Garfunkel, američki pjevač, tekstopisac, gitarist i glumac (Simon & Garfunkel)
• 1943 – Sam Shepard, američki glumac, scenarist i pisac
• 1948
  • Bernard-Henri Lévy, francuski filozof i pisac
  • William Daniel Phillips, američki fizičar i akademik, dobitnik Nobelove nagrade za fiziku 1997.
• 1949 – Alija Pirić, bosanskohercegovački profesor književnosti i književni kritičar
• 1952
  • Oleg Blohin, ukrajinski nogometaš i trener
  • Bill Walton, američki košarkaš
• 1955 – Ljiljana Blagojević, srbijanska glumica
• 1958 – Robert Patrick, američki glumac i producent
• 1959
  • Bryan Adams, kanadski kantautor, gitarist, producent i glumac
  • Tomo Česen, slovenski alpinist
• 1960 – Tilda Swinton, engleska glumica i producentica
• 1962 – Abedi Pele, ganski nogometaš i trener
• 1963
  • Tatum O'Neal, američka glumica
  • Jean-Pierre Papin, francuski nogometaš i trener
  • Marina Skolota, ukrajinska biatlonka
• 1965 – Famke Janssen, holandska manekenka i glumica
• 1967 – Judy Reyes, američka glumica
• 1970 – Lynn-Marie Cranage, australijska biatlonka.
• 1971 – Corin Nemec, američki glumac
• 1974
  • Dado Pršo, hrvatski nogometaš
  • Jerry Stackhouse, američki košarkaš
• 1979 – David Suazo, honduraski nogometaš
• 1980 – Christoph Metzelder, njemački nogometaš
• 1983 – Mike Hanke, njemački nogometaš
• 1984 – Eliud Kipchoge, kenijski dugoprugaš
• 1986 – Kasper Schmeichel, danski nogometni golman
• 1992 – Marco Verratti, italijanski nogometaš

Umrli

• 1370 – Kazimir III, poljski kralj
• 1660 – Alexandre de Rhodes, francuski misionar i leksikograf
• 1879 – James Clerk Maxwell, škotski fizičar
• 1882 – Đuro Daničić, srpski filolog
• 1930 – Christiaan Eijkman, holandski ljekar i patolog, dobitnik Nobelove nagrade za fiziologiju ili medicinu 1929.
• 1960 – Mack Sennett, američki filmski režiser, glumac i filmski producent kanadskog porijekla
• 1977 – René Goscinny, francuski crtač stripova, autor Asterixa
• 1982 – Jacques Tati, francuski komičar i režiser
• 1989 – Vladimir Horowitz, ukrajinsko-američki pijanist i kompozitor
• 1989 – Adem Čejvan, bosanskohercegovački pozorišni i filmski glumac
• 1992 – Arpad Elo, američki fizičar i šahist mađarskog porijekla, autor Elovog sistema rejtingovanja
• 1994 – Milan Mladenović, frontmen jugoslavenske rock-grupe Ekatarina Velika (EKV)
• 2003 – Zaim Muzaferija, bosanskohercegovački glumac
• 2006 – Bülent Ecevit, turski novinar i političar, 16. premijer Turske
• 2007 – Nils Liedholm, švedski nogometaš i trener
• 2008 – Michael Crichton, američki ljekar i pisac
• 2010 – Jill Clayburgh, američka glumica

Praznici

• Svjetski dan romskog jezika

Vanjski linkovi

• Na današnji dan (5. novembar), BBC.co.uk (en)
• Na današnji dan (5. novembar), nytimes.com (en)