Pokret nesvrstanih

Pokret nesvrstanih je međunarodna organizacija više od 100 zemalja koje su smatrale sebe zvanično neujedinjene sa jednim ili protiv jednog od većih blokova. Svrha organizacije, kako je napisano u Havanskoj deklaraciji iz 1979, je da osigura ”nacionalnu nezavisnost, suverenitet, teritorijlni integritet i bezbjednost nesvrstanih zemalja u njihovoj borbi protiv imperijalizma, kolonijalizma, neokolonijalizma, aparthejda, rasizma, uključujući i cionizam i sve oblike strane agresije, okupacije, dominacije, mješanja ili hegemonije, kao i protiv blokovske politike”. Pokret nesvrstanih se fokusirao na nacionalne borbe za nezavisnost, iskorjenjivanja siromaštva, ekonomski razvoj i suprotstavljanje kolonijalizmu, imperijalizmu i neokolonijalizmu. Oni su predstavljali 55% stanovništva planete, većinu vlada na svijetu i skoro dvije trećine članica Ujedinjene nacije.

Zemlje pokreta nesvrstanih (2009.)

Važniji članovi su bili Jugoslavija, Indija, Egipat, Južna Afrika i povremeno Kina. Brazil nikada nije bio stalni član pokreta, ali je država dijelila mnogo ciljeva Pokreta nesvrstanih i često je slala posmatrače na konferencije Pokreta nesvrstanih. Iako je namjeravano da organizacija bude blizak savez kao i NATO i Varšavski pakt, imala je malo jedinstva i mnoge od njenih članica su bile u savezu sa jednom ili drugom velikom silom. Naprimjer, Kuba je bila u savezu sa Sovjetskim Savezom tokom Hladnog rata. Indija je mnogo godina bila u savezu sa Sovjetskim Savezom protiv Kine. Pokret se slomio zbog svojih unutrašnjih nesuglasica kada je Sovjetski Savez napao Afganistan 1979. Dok su neke države podržavale sovjetsku invaziju, ostale članice pokreta nisu uradile to.

Pokret nesvrstanih se borio da nađe smisao nakon kraja Hladnog rata. Zemlje nasljednice Jugoslavije su pokazale malo interesovanja za Pokret nesvrstanih od raspada zemlje, a 2004. Malta i Kipar su prestali da budu članice pokreta kada su stupile u Evropsku uniju, pa sada imaju status posmatrača.

Nastanak

Termin ”Nesvrstani” je prvi skovao indijski premijer Jawaharlal Nehru tokom svog govora 1954. u Kolombu, Šri Lanka. U svom govoru, Nehru je opisao pet postulata koji su korišteni kao vodilje u kinesko-indijskim odnosima, a koje je prve smislio ondašnji kineski premijer Žu Enlai. Nazvani Pet principa miroljubive egzistencije ili Pančšil, ovi principi će kasnije poslužiti kao osnova Pokreta nesvrstanih. Tih pet principa su:

1. Uzajamno poštovanje teritorijalnog integriteta i suvereniteta
2. Uzajmano nenapadanje
3. Uzajamno nemiješanje u unutrašnje poslove
4. Jednakost i uzajamna korist
5. Miroljubiva koegzistencija

Porijeklo Pokreta nesvrstanih se može pratiti do konferencije održane u Bandungu, Indonezija, 1955. Svjestke nesvrstane nacije su izrazile svoju želju da ne budu uvučene u ideološke sukobe Istoka i Zapada u Hladnom ratu. Bandung je bio značajna prekretnica za razvoj pokreta kao političke organizacije.

Ipak, 6 godina kasnije u septembru 1961, uz veliku zaslugu Josipa Broza Tita, održana je prva zvanična konferencija Pokreta nesvrstanih. Uz Tita i Nehrua, drugi istaknuti svjetski lideri koji su učestvovali u stvaranju Pokreta nesvrstanih bili su Gamal Abdel Nasser, predsjednik Egipta, i Sukarno, predsjednik Indonezije.

Pokret je izgubio kredibilitet tokom sedamdesetih kada je kritikovan da u njemu postaju dominantne države koje su bile prijateljske prema Sovjetskom Savezu. Dok su vođe kao Tito, Naser, Sukarno ili Nehru mogli predstavljati ideologiju nesvrstanih, vođe poput Fidela Kastra su kompromitovale cijeli koncept.

Zemlje članice

Afganistan Alžir Angola Bangladeš Barbados Bahami Bahrein Beliz Bjelorusija Benin Bolivija Bocvana Brunej Burkina Faso Butan Vanuatu Venecuela Vijetnam Gabon Gambija Gana Gvineja Gvineja Bisao Gijana Grenada Demokratska Republika Kongo Dominikanska Republika Egipat Ekvador Ekvatorijalna Gvineja Eritreja Etiopija Zambija Zelenortska Ostrva Zimbabve Indija Indonezija Irak

Iran Jamajka Jemen Jordan Južna Afrika Kambodža Kamerun Katar Kenija Kolumbija Komori Kongo Kuba Kuvajt Laos Lesoto Liban Liberija Libija Madagaskar Malavi Maldivi Malezija Mali Maroko Mauritanija Mauricijus Mjanmar Mozambik Mongolija Namibija Nepal Niger Nigerija Nikaragva Obala Slonovače Oman Pakistan

Panama Palestina Papua Nova Gvineja Peru Ruanda Sao Tome i Principe Saudijska Arabija Svazi Sveta Lucija Sveti Vinsent i Grenadini Sjeverna Koreja Sejšeli Senegal Sijera Leone Singapur Sirija Somalija Sudan Surinam Tajland Tanzanija Istočni Timor Togo Trinidad i Tobago Tunis Turkmenistan Uganda Uzbekistan Ujedinjeni Arapski Emirati Filipini Honduras Centralna Afrička Republika Čile Džibuti Šri Lanka

Izvor:

Bivše članice

• Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija
• Argentina
• Malta
• Kipar

Konferencije

Obično su se konferencije Pokreta nesvrstanih odvijale svake tri godine. Države koje su bile domaćin konferencijama su: SFRJ, Egipat, Zambija, Alžir, Šri Lanka, Kuba, Indija, Zimbabve, Indonezija, Kolumbija, Južnoafrička rebulika i Malezija.

Prva konferencija se održala u Beogradu 1961. Na njoj su bili predstavnici 25 zemalja – 11 iz Azije i Afrike zajedno sa Jugoslavijom, Kubom i Kiprom.

Sljedeći sastanak je održan u Kairu 1964. Na njega su došli predstavnici 46 država, dok su većina novih članova bile nove afričke zemlje koje su tek stekle nezavisnost. Glavne teme konferencije su bili Arapsko-izraelski sukob i Indijsko-pakistanski sukob.

Sastanak iz 1970. u Lusaki, na kom su prisustvovale 54 države, je bio jedan od najvažnijih pošto je pokret formirao stalnu organizaciju da bi razvijao ekonomske i političke veze. Zambijski predsjednik Kenet Kaunda je igrao odlučujuću ulogu u ovim događajima.

Na sastanku 1973. u Alžiru je viđeno kako se pokret nosi sa novim ekonomskim realnostima. Svjetski naftni šok iz 1973. je doveo do toga da neke članice budu značajno bogatije od ostalih. Kraj povezanosti američke valute za zlato i naknadna devalvacija dolara je uklonilo jednu od najvećih pritužbi grupe.

Na sastanku 1979. u Havani je raspravljano o prednosti ”prirodne alijanse” koje su mnogi vidjeli između Pokreta nesvrstanih i Sovjetskog Saveza. Pod vođstvom Fidela Kastra., konferencija je raspravljala o konceptu antiimperijalističke alijanse sa Sovjetskim Savezom. Premijer Jamajke Menli je održao dobro primljen prosovjetski govor. Među ostalim stvarima koje je rekao je bilo: ”Svi anti-imperijalisti znaju da je ravnoteža snaga u svijetu nepovratno promjenjena 1917 kada je postojao pokret i čovjek u Oktobarskoj revoluciji, a Lenjin je bio taj čovek”. Menli je također odlikovao Kastra za ojačavanje snaga posvećenim borbi protiv imperijalizma na zapadnoj hemisferi.

Mjesta i datumi konferencija

• 1. konferencija – Beograd, 1. septembar 1961. – 6. septembar 1961.
• 2. konferencija – Kairo, 5. oktobar 1964. – 10. oktobar 1964.
• 3. konferencija – Lusaka, 8. septembar 1970. – 10. septembar 1970.
• 4. konferencija – Alžir, 5. septembar 1973. – 9. septembar 1973.
• 5. konferencija – Kolombo, 16. august 1976. – 19. august 1976.
• 6. konferencija – Havana, 3. septembar 1979. – 9. septembar 1979.
• 7. konferencija – Nju Delhi, 7. mart 1983. – 12. mart 1983.
• 8. konferencija – Harare, 1. septembar 1986. – 6. septembar 1986.
• 9. konferencija – Beograd, 4. septembar 1989. – 7. septembar 1989.
• 10. konferencija – Džakarta, 1. septembar 1992. – 7. septembar 1992.
• 11. konferencija – Kartahina de Indijas, 18. oktobar 1995. – 20. oktobar 1995.
• 12. konferencija – Durban, 2. septembar 1998. – 3. septembar 1998.
• 13. konferencija – Kuala Lumpur, 20. februar 2003. – 25. februar 2003.
• 14. konferencija – Havana, 14. septembar 2006. – 15. septembar 2006
• 15. konferencija – Sharm El Sheikh, 11. jul 2009. – 16. jul 2009.
• 16. Konferencija - Teheran, 26. august 2012. – 31. august 2012.
• 17. konferencija – ostrvo Margarita, 17. septembar 2016. – 18. septembar 2016.
• 18. konferencija - Baku, 25. oktobar 2019. - 26. oktobar 2019.

Također pogledajte

• Treći svijet
• Jugoslavija i Pokret nesvrstanih

Vanjski linkovi

• Sajt Pokreta nesvrstanih