Kosovo (regija)
Kosovo (srpski, ćirilica: Косово; albanski: Rrafshi i Kosovës) jest geografska i historijska regija koja pokriva sjeveroistočni dio Kosova. Druga regija u pokrajini se zove Metohija. Regija pokriva 65% (6.783 km2) ukupne površine Kosova. Prema popisu iz 2011, u regiji živi 1.076.734 stanovnika, međutim popis nije izvršen u općinama na Sjeveru Kosova u kojima Srbi čine većinu (dijelovi Kosovske Mitrovice, Zubin Potok, Zvečan i Leposavić), tako da su za ta područja korišteni podaci Agencije za statistiku Kosova iz 2008. i 2009.
Kosovo
Rrafshi i Kosovës | |
|---|---|
 | |
| Država |  Kosovo |
| Okruzi | Kosovskomitrovački okrug Prištinski okrug Gnjilanski okrug Uroševački okrug |
| Površina | |
| • Ukupno | 6,783 km2 |
| Stanovništvo (2011) | |
| • Ukupno | 1,076,734 |
| • Gustoća | 158,90 /km2 |
Okruzi
urediKosovo obuhvata četiri od sedam okruga Kosova:
| Karta | Okrug | Stanovništvo
(2011) |
Površina
(km2) |
Gustoća
(po km2) |
|---|---|---|---|---|
.svg)
|
Kosovskomitrovački okrug | 232.833 | 2.077 | 112,10 |
.svg)
|
Prištinski okrug | 477.312 | 2.470 | 193,24 |
.svg)
|
Gnjilanski okrug | 180.783 | 1.206 | 149,90 |
.svg)
|
Uroševački okrug | 185.806 | 1.030 | 180,39 |
| Kosovo | 1.076.734 | 6.783 | 158,90 | |
Etimologija
uredi
Riječ Kosovo dolazi od slavenske riječi Kos što znači crna ptica, a pojam Kosovo označava teritoriju naseljenu tim pticama.[1][2] Također, postoje indicije da je postojalo mjesto sa istim imenom, po kojem je i čitava regija dobila ime. Kosovo je inače uobičajen naziv mnogih mjesta u Bosni i Hercegovini, Dalmaciji i sjevernoj Albaniji. Albanski naziv Kosova (ili Kosovë) je albanizirana riječ sa slavenskog.[3]
Pojam "Kosovo i Metohija" (srpski, ćirilica: Косово и Метохија) bio je u službenoj upotrebi za Autonomnu Pokrajinu Kosovo i Metohija sve do 1968, kada je termin "Metohija" izbačen iz zvaničnog naziva, a dodan prefiks "Socijalistička",[4] pa je tako termin "Kosovo" postao zvanični naziv cijele pokrajine. Promjenu su negodovali Srbi, koji su i dalje koristili stari naziv (npr. u Nacrtu memoranduma SANU iz 1986). Septembra 1990. donesen je novi Ustav Republike Srbije, kojim je zvanično ime pokrajine promijenjeno u Autonomna Pokrajina Kosovo i Metohija.[5] Ovoga puta, promjenu su negodovali Albanci, koji su protestovali zbog zvanične upotrebe izraza "Metohija". Srbija je 2008, nakon proglašenja nezavisnosti Kosova, u službeni naziv novoformiranog Ministarstva za Kosovo uvrstila termin „Metohija“, koje je 2012. transformisano u Kancelariju za Kosovo i Metohiju.[6]
Historija
uredi.png)
U vjekovima prije nove ere teritorija današnjeg Kosova je bila centar Dardanije, historijskog regiona naseljenog Dardanima, plemenom mješovitog ilirskog i tračkog porijekla. U 28. godini ovaj region su osvojili Rimljani. U sklopu Rimskog Carstva Kosovo je bilo sastavni dio rimske provincije Moesie. Podjelom Rimskog carstva na Zapadno Rimsko Carstvo i Istočno Rimsko Carstvo (Bizantiju) Kosovo dolazi pod bizantsku vlast.
Početkom 5. vijeka slavenska plemena počinju prelaziti Dunav i vršiti napade na bogate bizantijske gradove na Kosovu. Prvi veći napadi ove vrste zabilježeni su u 547. i 548. za vrijeme vladavine bizantskog cara Justiniana. Sredinom 7. vijeka Slaveni počinju biti dominirajuća etnička grupa na Kosovu. Postojeće gradsko, romanizirano, stanovništvo se vremenom stapa sa Slavenima. Romanizirano stanovništvo koje živi van gradova uspijeva sačuvati svoju historiju i kulturu, te postaju poznati pod imenom Vlasi. Porijeklo Albanaca na prostorima Kosova je nepoznato. Neki historičari tvrde da su Albanci narod tračkog porijekla, dok drugi pak tvrde da su Albanci ilirskog porijekla. Danas među historičarima preovladava mišljenje da su Albanci ilirski narod, koji su nastanjivali planine sjeveroistočne Albanije i zapadnog Kosova za vrijeme Rimskog carstva.
U toku 850-ih slavenizirano pleme turskog porijekla - Bugari počinju širiti svoju državu i ubrzo osvajaju Kosovo, zajedno sa Sjevernom Makedonijom, gdje u Ohridu stvaraju sjedište biskupije. Smrću bugarskog cara Samuela u 1014. godini bugarska imperija upada u duboku krizu. Bizantijsko Carstvo pod vodstvom cara Bazila (poznatog i pod imenom "ubica Bugara") uviđa svoju šansu i do kraja 1018. preuzima čitavu teritoriju nekadašnjeg bugarskog carstva.
.png)
U ovom periodu dvije nove slavenske države počinju dobijati svoju formu. Raška, sjeverno od Kosova, na teritoriji današnjeg Sandžaka i njen prvobitno moćniji susjed Duklja na teritoriji današnje Crne Gore. Vladari Raške koji su prvobitno bili u vazalskom odnosu prema Duklji počinju agresivno širiti svoje posjede i sredinom 11. vijeka Raška postaje dominirajuća slavenska državna tvorevina u ovom dijelu Balkana. Kao i svaka država u regionu Raška ima uzor u bogatim bizantinsko-grčkim gradovima na jugu. Tokom 1180-ih godina, za vrijeme rata između Mađarske i Bizantijskog Carstva, Raška napada Bizantiju i uspjeva pod svoju vlast staviti istočno Kosovo.
Godina 1204. označava početak kraja Bizantijskog Carstva. Te godine križari osvajaju Carigrad i uspostavljaju Latinsko Carstvo. Vladar Raške Stefan Prvovjenčani uviđa pometnju i krajem 1216. čitava teritorija današnjeg Kosova dolazi pod srpsku vlast. Tri godine kasnije Stefanov brat, Sava iskorištava konflikt između pravoslavnog patrijarha u Carigradu i Ohridskog biskopa i uspijeva izdejstovati autonomiju (autocefalnost) Srpske pravoslavne crkve.
Srpsko kraljevstvo doživljava svoj zenit sredinom 14. vijeka pod kraljem Dušanom (krunisan 1331) koji širi kraljevstvo južno i prebacuje centar srpske države u današnju Sjevernu Makedoniju (Glavni grad Skoplje). On također uzima titulu cara i ojačava status SPC u odnosu na grčku pravoslavnu crkvu. Smrću Dušana u 1355. srpsko carstvo se počinje raspadati. Grčke, albanske i makedonske teritorije dolaze u ruke lokalnih feudalaca. Smrću zadnjeg Nemanjića u 1371. godini Kosovo dolazi pod vlast tri različita gospodara. Gradovima Prizren i Peć i ostatkom jugozapadnog Kosova upravlja porodica Balšić, Lazar Hrebeljanović istočnim Kosovom dok Vuk Branković drži krajnji jug. S vremenom Branković preuzima cijelo Kosovo.
Osmanlije u 1396. preuzimaju teritorije pod kontrolom Vuk Brankovića i prenose ih u vlasništvo lojalnog vazala Stefana Lazarevića (sin Lazara Hrebljanovića). Malo zatim iste vraćaju u posjed Brankovićevih sinova Đurađa i Grgura koji obećavaju lojalnost osmanskom sultanu. U 1455. Osmanlije pod ličnom komandom sultana Mehmeda II Osvajača preuzimaju čitavu teritoriju današnjeg Kosova.
Također pogledajte
urediReference
uredi- ^ Judah, Tim (2008). Kosovo: What Everyone Needs to Know. Oxford University Press. str. 31. ISBN 9780195373455. Arhivirano s originala, 15. 8. 2023. Pristupljeno 15. 8. 2023.
- ^ Manić, Emilija; Nikitović, Vladimir; Djurović, Predrag, ured. (2021). The Geography of Serbia: Nature, People, Economy. Springer. str. 47. ISBN 9783030747015. Arhivirano s originala, 15. 8. 2023. Pristupljeno 15. 8. 2023.
- ^ J. Everett-Heath (1. 8. 2000). Place Names of the World - Europe: Historical Context, Meanings and Changes. Palgrave Macmillan UK. str. 373–. ISBN 978-0-230-28673-3. Arhivirano s originala, 30. 9. 2023. Pristupljeno 13. 8. 2023.
- ^ Bennett 1995.
- ^ Krieger 2001.
- ^ "Constitution of the Republic of Serbia". Parlament.gov.rs. Arhivirano s originala, 27. 11. 2010. Pristupljeno 2. 1. 2011.