Bileća
Bileća je općina i naseljeno mjesto u jugoistočnoj Bosni i Hercegovini. Površina općine je 632,33 km2. Administrativno je dio Republike Srpske. Prema popisu stanovništva 2013. općina Bileća ima 11.536 stanovnika. Općina Bileća je pogranična općina prema Crnoj Gori, na sjeveru sa Nevesinjem i Gackom, na zapadu sa Berkovićima i Ljubinjem i na jugu sa Trebinjem.
Bileća | |
|---|---|
Općina i naseljeno mjesto | |
| Opština Bileća | |
 Zastava  Grb | |
 Općina Bileća u Bosni i Hercegovini | |
  Bileća | |
| Koordinate: 42°52′29.5″N 18°25′40.2″E / 42.874861°N 18.427833°EKoordinate: 42°52′29.5″N 18°25′40.2″E / 42.874861°N 18.427833°E | |
| Država |  Bosna i Hercegovina |
| Entitet | Republika Srpska |
| Općina | Bileća |
| Vlada | |
| • Načelnik | Veselin Vujović[1] (SDS) |
| Površina | |
| • Općina | 636,84 km2 |
| • Naseljeno mjesto | 9,12 km2 |
| Nadmorska visina | 476 m |
| Stanovništvo (2013) | |
| • Općina | 10.807 |
| • Općina (gustoća) | 16,97 /km2 |
| • Naseljeno mjesto | 7.616 |
| • Naseljeno mjesto (gustoća) | 835,09 /km2 |
| Demonim(i) | Bilećanin |
| Vremenska zona | CET (UTC+1) |
| • Ljeti (DST) | CEST (UTC+2) |
| Poštanski broj | 89 230 |
| Pozivni broj | (+387) 59 |
| Matični broj | 201545[2] |
| Matični broj općine | 20044 |
| Veb-sajt | www |
_16.jpg)
_03.jpg)
Geografija
Bileća je locirana u istočnoj Hercegovini. Nadmorska visina gradskog područja je 476 m. Na području Bileće se ukrštaju sredozemna i kontinentalno-planinska klima. Reljef je brdovit između kojeg se nalaze kraška polja: Dabarsko, Fatničko, Plansko i Bilećko. Južno od Bileće nalazi se izvor rijeke Trebišnjice. Godine 1966. je izgrađena hidroelektrana i stvorena je jedna od najvećih vještačkih akumulacija u svijetu, Bilećko jezero, koje ima dužinu 18 km, a širinu 3–4 km. Podizanjem brane Grančarevo na rijeci Trebišnjici, prije skoro pola vijeka, njene ukroćene vode, pretočene u Bilećko jezero, prekrile su sela Panik, Orah, Čepelica, Zadublje i Miruše. Osim kuća i imanja, ispod Bilećkog jezera tada je ostalo i bogato kulturno-historijsko naslijeđe iz rimskog doba.
Historija
Ilirsko i Rimsko doba
Prvi tragovi civilizacije na području općine Bileća datiraju još iz neolita, o čemu svjedoče arheološki lokaliteti još uvijek nedovoljno istraženi. Prethistorijski tumuli, gradine i gomile, kojih prema najnovijim istraživanjima ima preko 2000, jasno ukazuju na kontinuitet i gustoću stanovništva. Posebno se ističe tumul iz Plane u kojem su nađene dvije kacige, dvanaest kopalja, veći broj fibula i ukosnica (poznatih i iz Glasinca).[3]
U sastav rimske države južni dijelovi općine Bileća ulaze 135. god p.n.e. nakon pokoravanja Ardijejaca i Plereja (držali su prostor između Popova polja i Boke Kotorske). Zajedno sa Trebinjem bilo je u sastavu Epidaura (Cavtat), najjužnije rimske kolonije na istočnoj obali Jadrana, kao njegovo zaleđe. Iz tog vremena je čuvena U-vila urbanu u Paniku, vlasništvo bogatog Italika, oko koje se razvio veliki građevinski kompleks, centar prostrane latifundije (oranice, pašnjaci, šume). Ovoj vili pripadale su i ostale građevine, villa rustica na Dračevoj strani, na Potkućnicama i uz Trebišnjicu, te niz drugih objekata, među kojima i kultnih (hram, mauzolej, grobnica). Na mozaicima i freskama U-vile iz III vijeka su prisutni simboli kršćanstva (Orfej, Meduza), pa istraživači to smatraju prvim tragovima kršćanstva u unutrašnjosti Bosne i Hercegovine. Domaće epihorsko stanovništvo je i dalje živjelo u svojim drvenim i suhozidnim naseljima po kraškim poljima i poljicima, prihvatajući sporo romanizaciju.
Istočno od plemena Daorsa, koje se nalazilo na području Stoca, bilo je pleme Deremisti, na području Dabarskog, Fatničkog i Planskog polja, a vjerovatno i na mjestu današnjeg grada Bileća. U Fatnici je nađen natpis tipičan za jugoistočno ilirsko područje. Relativno bogati arheološki i naseobinski elementi sa Dabarskog područja, Fatnice, Orahovica i Plane govore o znatnoj naseljenosti i u Rimsko doba. To najbolje potvrđuje urbano naselje u Orahovicama sa građevinskim ostacima (zidovi u temelju, profilirani ulomci krovnog vijenca neke monumentalne zgrade, mnoštvo opeke i crijepa), koji se nalaze na prostoru 700x400 metara.[3]
Srednji vijek
Prvi pomen Bileće kao naseljenog mjesta nalazimo u dokumentima Dubrovačkog arhiva iz 1286. godine, kada se pominje pod nazivom Bilechia. Također u istim izvorima i pod istim nazivom Bileća se pominje i u 14. i 15. vijeku kao važna raskrsnica puteva na srednjovjekovnom karavanskom putu. U jednom dokumentu iz 8. septembra 1388. godine ističe se da je vojska vojvode Vlatka Vukovića u polju kod Bileće teško porazila osmanlijsku vojsku pod komandom Šahin-paše, što se ujedno smatra i jednim od prvih poraza Osmanlija na Balkanu.[4]
U periodu od XIII do XVI vijeka na ovim prostorima historija bilježi i veliki broj stećaka, koji kao monoliti teže i do 5 tona. U okviru projekta koji ima za cilj nominaciju stećaka - nadgrobnih spomenika za upis na listu svjetske baštine - UNESCO, sa teritorije Bileća je i nekropola u naselju Baljci. Bileća je potpala pod osmanlijsku vlast 1466. godine i u vijekovima vladavine Carstva na ovim prostorima teško stradala zbog vječitih buna i otpora. U neposrednoj blizini Bileće nalazi se Vučji Do, gdje se odigrala čuvena Vučidolska bitka 1876. godine, u kojoj je učestvovalo 16 bilećkih četa. Odlukom Berlinskog kongresa Bileća je ušla u sastav Austro-Ugarske monarhije, i u tom periodu dolazi do privrednog razvitka. Prva osnovna škola u Bileći je otvorena 1880. godine.
Stanovništvo
Nacionalni sastav stanovništva – općina Bileća
| Sastav stanovništva – općina Bileća | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 2013.[5] | 1991.[6] | 1981.[7] | 1971.[8] | 1961.[9] | |||
| Osoba | 10 807 (100,0%) | 13 284 (100,0%) | 13 199 (100,0%) | 13 444 (100,0%) | 14 125 (100,0%) | ||
| Srbi | 10 646 (98,51%) | 10 628 (80,01%) | 10 190 (77,20%) | 10 880 (80,93%) | 11 887 (84,16%) | ||
| Crnogorci | 54 (0,500%) | – | 317 (2,402%) | 261 (1,941%) | 155 (1,097%) | ||
| Nisu se izjasnili | 30 (0,278%) | – | – | – | – | ||
| Bošnjaci | 26 (0,241%) | 1 947 (14,66%)1 | 1 803 (13,66%)1 | 2 079 (15,46%)1 | 1 526 (10,80%)1 | ||
| Hrvati | 21 (0,194%) | 39 (0,294%) | 44 (0,333%) | 82 (0,610%) | 185 (1,310%) | ||
| Nepoznato | 11 (0,102%) | – | – | – | – | ||
| Ostali | 11 (0,102%) | 448 (3,372%) | 26 (0,197%) | 36 (0,268%) | 18 (0,127%) | ||
| Muslimani | 5 (0,046%) | – | – | – | – | ||
| Jugoslaveni | 3 (0,028%) | 222 (1,671%) | 773 (5,857%) | 69 (0,513%) | 310 (2,195%) | ||
| Makedonci | – | – | 24 (0,182%) | 14 (0,104%) | 21 (0,149%) | ||
| Albanci | – | – | 8 (0,061%) | 1 (0,007%) | 5 (0,035%) | ||
| Mađari | – | – | 8 (0,061%) | 14 (0,104%) | 3 (0,021%) | ||
| Slovenci | – | – | 6 (0,045%) | 8 (0,060%) | 15 (0,106%) | ||
Nacionalni sastav stanovništva – naselje Bileća
| Sastav stanovništva – naselje Bileća | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 2013.[10] | 1991.[11] | 1981.[7] | 1971.[8] | 1961.[9] | |||
| Osoba | 7 616 (100,0%) | 7 568 (100,0%) | 5 763 (100,0%) | 4 033 (100,0%) | 2 491 (100,0%) | ||
| Srbi | 7 500 (98,48%) | 5 619 (74,25%) | 3 882 (67,36%) | 2 810 (69,68%) | 1 725 (69,25%) | ||
| Crnogorci | 52 (0,683%) | – | 286 (4,963%) | 190 (4,711%) | 108 (4,336%) | ||
| Hrvati | 19 (0,249%) | 39 (0,515%) | 42 (0,729%) | 82 (2,033%) | 165 (6,624%) | ||
| Nisu se izjasnili | 19 (0,249%) | – | – | – | – | ||
| Ostali | 9 (0,118%) | 411 (5,431%) | 18 (0,312%) | 22 (0,545%) | 14 (0,562%) | ||
| Bošnjaci | 7 (0,092%) | 1 290 (17,05%)1 | 841 (14,59%)1 | 828 (20,53%)1 | 279 (11,20%)1 | ||
| Muslimani | 4 (0,053%) | – | – | – | – | ||
| Nepoznato | 4 (0,053%) | – | – | – | – | ||
| Jugoslaveni | 2 (0,026%) | 209 (2,762%) | 651 (11,30%) | 64 (1,587%) | 157 (6,303%) | ||
| Makedonci | – | – | 23 (0,399%) | 14 (0,347%) | 20 (0,803%) | ||
| Mađari | – | – | 8 (0,139%) | 14 (0,347%) | 3 (0,120%) | ||
| Albanci | – | – | 7 (0,121%) | 1 (0,025%) | 5 (0,201%) | ||
| Slovenci | – | – | 5 (0,087%) | 8 (0,198%) | 15 (0,602%) | ||
Privreda
Okosnicu privrede Bileće čine tekstilna, metalna i prehrambena industrija. Posljednjih godina posebno je došao do izražaja razvoj privatnih preduzeća i radnji. Sve se više razvija posao berbe i obrade kamena. Bilećko jezero i rijeka Vrijeka (kod naselja Divin) posebno pružaju dobre uslove za razvoj ribolova.
Kultura
U Bileći se od 1997. godine dodjeljuje književna Nagrada "Svetozar Ćorović".
Nacionalni spomenici
Sport
U Bileći se nalazi nogometni klub "Hercegovac", osnovan 1935. godine, kao i istoimeni karate, košarkaški, šahovski, kuglaški, rukometni i odbojkaški klubovi. Košarkaški klub ostvaruje danas veoma solidne rezultate u Premijer ligi Bosne i Hercegovine.[nedostaje referenca]
Poznate ličnosti
- Safet Isović, interpretator sevdalinki;
- Fadil Hadžić, bosanskohercegovački i hrvatski komediograf, scenarist i režiser;
- Dušan Vukotić, redatelj, scenarist, animator, crtač i karikaturist;
Također pogledajte
Reference
- ^ "Bileća". izbori.ba. Centralna izborna komisija Bosne i Hercegovine. Pristupljeno 6. 12. 2020.
- ^ "Sistematski spisak općina i naseljenih mjesta u Bosni i Hercegovini" (PDF). fzs.ba. Arhivirano s originala (PDF), 5. 3. 2016. Pristupljeno 24. 11. 2015.
- ^ a b Ivo Bojanovski, Akademija nauka i umjetnosti Bosne i Hercegovine, 1988 - BOSNA I HERCEGOVINA U ANTIČKO DOBA
- ^ "Noel Malcom- Povijest Bosne". Arhivirano s originala, 14. 3. 2016. Pristupljeno 25. 2. 2016.
- ^ "Popis 2013 BiH - Etnička/nacionalna pripadnost, vjeroispovijest, maternji jezik". www.popis.gov.ba. Agencija za statistiku Bosne i Hercegovine. Pristupljeno 28. 4. 2020.
- ^ "Nacionalni sastav stanovništva Republike Bosne i Hercegovine 1991. (str. 18)" (PDF). fzs.ba. Pristupljeno 17. 1. 2016.
- ^ a b "Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 1981" (PDF). stat.gov.rs. Pristupljeno 29. 10. 2015.
- ^ a b "Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 1971" (PDF). stat.gov.rs. Pristupljeno 29. 10. 2015.
- ^ a b "Nacionalni sastav stanovništva FNR Jugoslavije 1961" (PDF). stat.gov.rs. Pristupljeno 24. 4. 2016.
- ^ "Popis 2013 BiH - Etnička/nacionalna pripadnost, vjeroispovijest, maternji jezik". www.popis.gov.ba. Agencija za statistiku Bosne i Hercegovine. Pristupljeno 28. 4. 2020.
- ^ "Nacionalni sastav stanovništva Republike Bosne i Hercegovine 1991. (str. 18)" (PDF). fzs.ba. Pristupljeno 17. 1. 2016.
Vanjski linkovi
| Commons ima datoteke na temu: Bileća |
