Bosansko Grahovo
Bosansko Grahovo je naseljeno mjesto i središte istoimene općine u jugozapadnom dijelu Bosne i Hercegovine, koja se nalazi u sastavu Kantona 10.
Bosansko Grahovo | |
|---|---|
Općina i naseljeno mjesto | |
| Opština Bosansko Grahovo | |
 Bosansko Grahovo | |
 Grb | |
 Općina Bosansko Grahovo u Bosni i Hercegovini | |
  Bosansko Grahovo | |
| Koordinate: 44°10′42.5″N 16°21′47.6″E / 44.178472°N 16.363222°E | |
| Država |  Bosna i Hercegovina |
| Entitet | Federacija Bosne i Hercegovine |
| Kanton | Kanton 10 |
| Općina | Bosansko Grahovo |
| Vlada | |
| • Načelnik | Uroš Đuran[1] (SNSD) |
| Površina | |
| • Općina | 783,17 km2 |
| • Naseljeno mjesto | 12,01 km2 |
| Stanovništvo (2013) | |
| • Općina | 2.449 |
| • Općina (gustoća) | 3,13 /km2 |
| • Naseljeno mjesto | 651 |
| • Naseljeno mjesto (gustoća) | 54,2 /km2 |
| Demonim(i) | Grahovljanin |
| Vremenska zona | CET (UTC+1) |
| • Ljeti (DST) | CEST (UTC+2) |
| Poštanski broj | 80 270 |
| Pozivni broj | (+387) 34 |
| Matični broj | 106160[2] |
| Matični broj općine | 10146 |
| Veb-sajt | bosanskograhovo |
Geografija
Bosansko Grahovo nalazi se u jugozapadnom dijelu Bosne i Hercegovine. U topografskom pogledu područje pripada brdsko – planinskoj regiji sa visinama od 700–1862 m nadmorske visine. Prostire se duž vijenca planine Dinare, koji na sjeverozapadu počinje Uilicom a završava planinom Gnjat na jugoistoku te na dijelovima planine planine Šator visine 1862 m i Jadovnik na sjeveroistoku. Ovo područje ima tipičan Dinarski reljef, koji karakteriziraju visoke planine i kraška polja: Grahovsko polje, Pašića polje i dio Livanjskog polja.
U hidrografskom pogledu područje Bosanskog Grahova podijeljeno je na slivove Crnog i Jadranskog mora. Vododijelnica je u mjestu Begovac poznat u narodu pod nazivom Dijelovi. Riječica Struga, Unac i Gudaja pripadaju Crnomorskom slivu a riječica Korana i vode Livanjskog polja pripadaju Jadranskom slivu. Na kraškim poljima nalaze se manji vodotoci koji poniru. Na planini Šator na visini 1488 m smješteno je Šatorsko jezero dugačko 337 m široko 127 m koje spada u red glečerskih jezera. Najveća dubina jezera 8 m. Voda je providna do dubine 4 m, tako da je vidljiv najveći dio jezerskog dna. Pored ovog jezera postoje još dva prirodna jezera, Pečenačko u Grahovskom polju i jezero u Nuglašici u Livanjskom polju, te dva vještačka jezera u Borovači i Preodcu.[3]
Područje Bosanskog Grahova nalazi se u marginalnom pojasu kontinentalne i mediteranske klime. Otuda i klima ima zajedničke karakteristike oba tipa. U pogledu godišnje količine padavina ovo područje nalazi se pod jačim utjecajem strujanja sa mora, te količina padalina ukazuje na humidni karakter klime.
U krečnjačkom masivu Stražbenice u području sela Resanovaca nalazi se jedan od najvećih speleoloških sistema u Bosni i Hercegovini. Tu je pećina Ledenica, vjerovatno najbogatija pećina u BiH i jedna od poznatijih u široj regiji, istražene dužine 697 m i površine 8477 m2. Pored Ledenice u Resanovcima postoje još nekoliko pećina: Čađava dužine 322,5 m i površine 3558,5m2, Skakića pećina dužine 55 m i površine 304 m2, Vodena pećina dužine 1002,5 m i površine 10.370 m2 i ponor Stuge. Veza između ponora Struge i Bastašice kod Drvara utvrđena je bojenjem 1969.
Historija
Prethistorijsko doba
Na području današnjeg Bosanskog Grahova pretpostavlja se da je bilo života još u prethistoriji. Najvjerovatnije oko 4.300 godine p. n. e., u toku srednjeg neolita, datiraju ostaci jednog ili više naselja sojeničarskog tipa pronađenih na lokalitetu "Soline kuće". Iz vremena oko 2.300 godine p. n. e., koje pripada ranom bronzanom dobu nađeni su kulturni slojevi na Gradini i Gradinici, kao i grobovi u blizini sela Luke.
Rimsko doba
Bosansko Grahovo se kao naseljeno mjesto spominje pod imenom Salvia, a nalazilo se na rimskom putu, koji je vodio iz pravca Salone prema sjeveru, pravcem na kojem su osim Salvije ležali i Resanovci, Donji Unac, Bosanski Petrovac, Hum Kokoruš (Sarnade), a odatle dalje lijevom obalom Sane na Prijedor (Ad Pretorivm?) i Boćim kod Bosanske Dubice za Sisak. Iz tog vremena datiraju i rimski nadgrobni spomenici sa natpisima pronađeni u blizini policijske stanice u Grkovcima tokom 1970-ih. Pretpostavlja se da se na području Bosanskog Grahova osim Salvije nalazilo i drugo rimsko naselje, poznato pod imenom Stridon.
Dolazak Slavena
Kraj Rimskog carstva je početak velike seobe naroda. Doseljavanje Slavena na prostore Grahova teče kao i u ostalim krajevima ovog dijela Bosne. O tome svjedoči novčić pronađen u jednom grobu u okolini grada.
Srednjovjekovna Bosna
U vremenu koje je uslijedilo na području Bosanskog Grahova historičari bilježe prvu pojavu bosanskih krstjana (pripadnika Crkve bosanske, "heretika", u historiografiji poznatih kao bogumili). Iz vremena 12. vijeka datiraju stećci "dobrih Bošnjana", koji se i danas mogu pronaći u selu Pržina i njegovoj okolini. Iz perioda Bosanskog kraljevstva datiraju i tragovi starog rudnika boksita u Bastasima, koji je vjerovatno otvoren za vrijeme kralja Tvrtka I Kotromanića. Prema narodnim predanjima tu su radili saksonski rudari, porijeklom iz današnje Njemačke.
Osmanlijsko doba
Bosansko Grahovo kao mjesto u Bosni potpada 1463. pod osmanlijsku vlast. Četiri vijeka osmanlijske vladavine učinili su da naselje dobije orijentalni pečat u svom tkivu, što je karakteristika najvećeg dijela sličnih mjesta u Bosni i Hercegovina. Dolaskom Osmanlija naselje i dalje ostaje beznačajna tačka na rubu Osmanlijskog carstva, u kojem uglavnom živi pravoslavno i muslimansko stanovništvo. Od značaja za Bosansko Grahovo i Grahovsko polje s njegovim mahom pravoslavnim stanovništvom, bili su agrarni ustanci iz druge polovine 19. vijeka. Već 1860. godine u kupreškom kraju djeluje emisar srpske vlade Nikola Okanović, koji tu ostaje do svoje smrti 1864. godine. On je pripremao ustaničke čete na Kupresu, u Prologu i u Grahovu, te su 1869. godine stigle i posebne četovođe u te krajeve. Do ustanka ipak nije došlo, jer vlada u Beogradu nije bila spremna na tako veliki zalogaj, kakva je bila Bosna toga doba. Nedugo iza toga na područje Grahovskog polja dolaze istaknuti srpski agitatori, poput arhimandrita Nićifor Dučića i sarajevskog trgovca Bogoljuba Petranovića, koji podižu ustanak novih četa za Kupres, Grahovo, Prolog i Grab-klanac prema Dalmaciji. U tu svrhu nastojalo se pridobiti i lokalne muslimane protiv Osmanlija i katolike preko franjevaca, kako bi se zagrijali za ideju stvaranja moderne države južnih Slavena pod srpskom dominacijom. Ovi ustanci su ugušeni, nakon kojih se i dalje ne poštuje Seferska naredba od 12. septembra 1859. godine o agrarnim odnosima u Bosni. Nezadovoljstvo u narodu i dalje je tinjalo, prijeteći da se pretvori u ustanak.
Austrougarsko doba
Bosansko Grahovo je ušlo, kao naseljeno mjesto u sastav Austro-Ugarske, gdje ostaje do kraja Prvog svjetskog rata 1918. U selu Obljaj smještenom istočno od Bosanskog Grahova rođen je Gavrilo Princip, pripadnik revolucionarnog omladinskog pokreta "Mlada Bosna", koji je u Sarajevu 1914. godine, atentator na austrougarskog prestolonasljednika Franje Ferdinanda i njegovu suprugu. Tom prilikom su oboje ubijeni, što je bio povod za početak Prvog svjetskog rata.
Dvadeseti vijek
Bosansko Grahovo postaje zasebna općina u jugozapadnom dijelu Bosne i Hercegovine, na granici sa Hrvatskom. Nakon vojne operacije "Oluja", koju su snage Hrvatske vojske izvele protiv vojske Republike Srpske ljeta 1995. Bosansko Grahovo je ušlo u sastav Kantona br. 10 Federacije Bosne i Hercegovine.
Stanovništvo
Nacionalni sastav stanovništva – općina Bosansko Grahovo
| Sastav stanovništva – općina Bosansko Grahovo | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 2013.[4] | 1991.[5] | 1981.[6] | 1971.[7] | 1961.[8] | |||
| Osoba | 2 449 (100,0%) | 8 311 (100,0%) | 9 032 (100,0%) | 10 555 (100,0%) | 10 196 (100,0%) | ||
| Srbi | 2 028 (82,81%) | 7 888 (94,91%) | 7 739 (85,68%) | 10 100 (95,69%) | 9 787 (95,99%) | ||
| Hrvati | 393 (16,05%) | 226 (2,719%) | 264 (2,923%) | 364 (3,449%) | 368 (3,609%) | ||
| Nisu se izjasnili | 10 (0,408%) | – | – | – | – | ||
| Bošnjaci | 6 (0,245%) | 12 (0,144%)1 | 5 (0,055%)1 | 14 (0,133%)1 | 2 (0,020%)1 | ||
| Ostali | 4 (0,163%) | 50 (0,602%) | 24 (0,266%) | 40 (0,379%) | 6 (0,059%) | ||
| Crnogorci | 2 (0,082%) | – | 15 (0,166%) | – | 11 (0,108%) | ||
| Nepoznato | 2 (0,082%) | – | – | – | – | ||
| Jugoslaveni | 1 (0,041%) | 135 (1,624%) | 978 (10,83%) | 37 (0,351%) | 22 (0,216%) | ||
| Ukrajinci | 1 (0,041%) | – | – | – | – | ||
| Muslimani | 1 (0,041%) | – | – | – | – | ||
| Bosanci | 1 (0,041%) | – | – | – | – | ||
| Albanci | – | – | 6 (0,066%) | – | – | ||
| Mađari | – | – | 1 (0,011%) | – | – | ||
Nacionalni sastav stanovništva – naselje Bosansko Grahovo
| Sastav stanovništva – naselje Bosansko Grahovo | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 2013.[4] | 1991.[5] | 1981.[6] | 1971.[7] | 1961.[8] | |||
| Osoba | 651 (100,0%) | 2 096 (100,0%) | 1 602 (100,0%) | 1 229 (100,0%) | 696 (100,0%) | ||
| Srbi | 600 (92,17%) | 1 999 (95,37%) | 1 358 (84,77%) | 1 167 (94,96%) | 670 (96,26%) | ||
| Hrvati | 45 (6,912%) | 14 (0,668%) | 26 (1,623%) | 25 (2,034%) | 14 (2,011%) | ||
| Jugoslaveni | 1 (0,154%) | 61 (2,910%) | 193 (12,05%) | 18 (1,465%) | 4 (0,575%) | ||
| Crnogorci | 1 (0,154%) | – | 12 (0,749%) | – | 5 (0,718%) | ||
| Muslimani | 1 (0,154%) | – | – | – | – | ||
| Bosanci | 1 (0,154%) | – | – | – | – | ||
| Nisu se izjasnili | 1 (0,154%) | – | – | – | – | ||
| Ostali | 1 (0,154%) | 16 (0,763%) | 2 (0,125%) | 8 (0,651%) | 3 (0,431%) | ||
| Bošnjaci | – | 6 (0,286%)1 | 4 (0,250%)1 | 11 (0,895%)1 | – | ||
| Albanci | – | – | 6 (0,375%) | – | – | ||
| Mađari | – | – | 1 (0,062%) | – | – | ||
Poznate ličnosti
Također pogledajte
Reference
- ^ "Bosansko Grahovo". izbori.ba. Centralna izborna komisija Bosne i Hercegovine. Pristupljeno 6. 12. 2020.
- ^ "Sistematski spisak općina i naseljenih mjesta u Bosni i Hercegovini" (PDF). fzs.ba. Arhivirano s originala (PDF), 5. 3. 2016. Pristupljeno 24. 11. 2015.
- ^ Strateški plan razvoja opštine Bosansko Grahovo za period 2005-2010
- ^ a b "Popis 2013 BiH – Stanovništvo prema etničkoj/nacionalnoj pripadnosti i spolu, po naseljenim mjestima". popis.gov.ba. Arhivirano s originala, 19. 9. 2017. Pristupljeno 19. 9. 2017.
- ^ a b "Nacionalni sastav stanovništva Republike Bosne i Hercegovine 1991.(str. 14)" (PDF). fzs.ba. Pristupljeno 24. 4. 2016.
- ^ a b "Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 1981" (PDF). stat.gov.rs. Pristupljeno 24. 4. 2016.
- ^ a b "Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 1971" (PDF). stat.gov.rs. Pristupljeno 24. 4. 2016.
- ^ a b "Nacionalni sastav stanovništva FNR Jugoslavije 1961" (PDF). stat.gov.rs. Pristupljeno 24. 4. 2016.
Vanjski linkovi
- Zvanični sajt općine Bosansko Grahovo Arhivirano 11. 2. 2021. na Wayback Machine