Trebišnjica
Trebišnjica je bosanskohercegovačka rijeka ponornica duga 96,5 km koja izvire na nadmorskoj visini od 398 metara. Trebišnjica je dio kompleksa podzemnih i nadzemnih rijeka koje izviru ispod Lebršnika i Čemerna, a čije je krajnje ishodište Jadransko more, to jest Rijeka dubrovačka (poznata i pod imenom Ombla) koja se ulijeva u more kod Dubrovnika.
Širi sliv Trebišnjice je tipično područje Dinarida, sa svim fenomenima koji se na njemu nalaze. Za hidroenergetski potencijal od značaja su, pored rječnih tokova, kaskadno poređana i hidrološki zatvorena kraška polja, koja se pružaju od kote oko 950 m.n.m. do 220 m.n.m. Područje sliva rijeke Trebišnjice je jedno od najbogatijih padavinama u Evropi. One prosječno godišnje iznose 1,800 mm. Neposredno uz sliv Trebišnjice se nalazi mjesto Crkvice koje ima najveće padavine u Evropi, prosječno 4,900 mm godišnje.
Tok Trebišnjice možemo podijeliti na gornji, srednji i donji.
Gornji tok
urediKako protiče kroz krš, Trebišnjica predstavlja veoma složen sistem nadzemnih i podzemnih voda. Rijeka potiče od dva toka iz Lebršnika i Čemernog: jedan tok pod imenom Mušnica, teče od istočne ka zapadnoj granici Gatačkog polja, prolazi kroz jezero Klinje, te naselja Avtovac, Gacko, Srđevići, Bašići, Drugovići, Kula i Branilovići (pod raznim imenima zbog njene ponorne prirode). Drugi tok, pod imenom Gračanica, teče od Čemerno planine ka Gatačkom polju, gdje se spaja sa Mušnicom blizu Srđevića. Rijeka se kratko pojavljuje u Fatničkom polju, pod imenom Fatnička rijeka.
_River_the_source_Herzegowina_Austro-Hungary.jpg)
Srednji tok
urediTrebišnjica se ponovno pojavljuje kod Bileće. Izvor rijeke je sistem jakih kraških izvora, podijeljenih u dvije glavne zone, koje su geografsk i hidrološki međusobno odvojene jedna od druge. Vode iz obe zone izvora, na svom podzemnom putu, skupljaju vodu iz brojnih izvora.[1]
Na južnom kraju Bileće, na nadmorskoj visini 325 m. je izvorska zona Trebišnjica od tri izvora:"Dejanova Pećina", "Vrelo Oko",i "Nikšićko Vrelo". [1][2]
Druga zona je izvor grupa "Čepo", na nadmorskoj visini 324 m, od koje nastaje rijeka Čepelica i koja se nakon 2 km spaja sa vodenim tokom iz grupe Trebišnjica.[1][2] Rijeka teče prema jugu kroz Miruško polje, da bi kod naselja Gornje Grančarevo bila pregrađena branom Grnčarevo, a njene vode su stvorile Bilećko jezero. Cijeli sistem kraških izvora rijeke Trebišnjice, obe zone, brojna sela sa plodnom zemljom, kulturno-historijska dobra našli su se pod vodom. Skoro cijela istočna obala jezera je granica sa Crnom Gorom.
Trebišnjica skreće prema zapadu između sela Donje Grančarevo i Lastva u Trebinjsko polje. U trebinjskom prigradskom naselju Gorica, izgradnjom brane Gorica, rijeka je 1965. god. prvi put pregrađena. Umjesto rijeke, stvoreno je Goričko jezero čije vode pokreću tri hidroelektrane:
- hidroelektranu Trebinje II, pored brane Gorica
- hidroelektranu Dubrovnik kod Plata u Hrvatskoj, sistemom odvodnih tunela
- Hidroelektranu Čapljinu pored Hutova blata, odvodnim tunelom od vještačkog jezera stvorenim na kraju toka Trebišnjice kroz Popovo polje.
Rijeka nastavlja kroz grad Trebinje, te sela Dražin Do, Tvrdoš, Gornja Kočela i Donja Kočela i ulazi u Popovo polje. Rijeka, zatim okreće prema sjeverozapadu kod sela Staro Slano, Đedići, Dobromani, Žakovo, Tulje, Sedlari, Grmljani i Zavala blizu pećine Vjetrenica. Poslije toga rijeka teče između sela Dvrsnica, Orašje Popovo i Čavaš te blizu hrvatske granice.
Donji tok
urediNakon Popovog polja rijeka se pojavljuje u tri toka:
- Čapljina, kod donjeg toka Neretve
- serija podvodnih voda i izvora (vrulja) u blizini Slanog, Hrvatska, sjeverozapadno od Dubrovnika
- kao jako vrelo (24 m3/s) iz pećine Gruž blizu Dubrovnika. Vodeni tok se naziva Ombla ili Dubrovačka rijeka. Vodu iz ovog izvora Dubrovnik je počeo koristiti od 1437. god.
Regulacija toka
urediIako Trebišnjica teče kroz geološki nestabilno područje, a njen se tok prekida (ponornica), Trebišnjica posjeduje veliki hidro potencijal za proizvodnju električne energije. Posljedica toga je njena regulacija koja je počela u bivšoj Jugoslaviji sredinom XX vijeka, a nastavlja se i u XXI vijeku realizacijom projekta Gornji horizonti.[3]
Na Trebišnjici je planirana izgradnja sedam hidroelektrana od kojih su do sada izgrađene četiri: Trebinje I, Trebinje II, Dubrovnik i Čapljina. Kod hidrocentrala Trebinje I i Trebinje II napravljena su dva vještačka jezera: Bilećko jezero i Goričko jezero. Pored hidroenergetskog korišćenja vode, omogućava se i navodnjavanje oko 240 km2 obradivih površina.[4]
Prije izgradnji ovih hidrocentrala, Trebišnjica je važila za najdužu prirodnu rijeku ponornicu u svijetu.[5]
Također pogledajte
urediReference
uredi- ^ a b c "KARST HYDROLOGY & HYDROGEOLOGY - The Trebišnjica River Spring-group below Bileća (Vrela Rijeke Trebišnjice) - 2.3.2. Overview of the Fatničko Polje Karst Outlet Springs". www.devonkarst.org.uk (jezik: engleski). The Devon Karst Research Society. Arhivirano s originala, 10. 3. 2016. Pristupljeno 21. 1. 2019.
- ^ a b "KARST HYDROLOGY & HYDROGEOLOGY - The Trebišnjica River Spring-group below Bileća (Vrela Rijeke Trebišnjice) - Monitored Effects during and after the Submersion of the Trebišnjica". www.devonkarst.org.uk (jezik: engleski). The Devon Karst Research Society. Arhivirano s originala, 10. 3. 2016. Pristupljeno 21. 1. 2019.
- ^ "Gornji horizonti" (PDF). Arhivirano s originala (PDF), 27. 8. 2018. Pristupljeno 4. 9. 2020.
- ^ "HE na Trebišnjici". Arhivirano s originala, 1. 8. 2013. Pristupljeno 24. 3. 2017.
- ^ Sliv rijeke Trebišnjice
Vanjski linkovi
uredi