Wikipedia

Vazodilatacija

Vazodilatacija ili vazodilacija je pojava/proces širenja krvnih sudova.[1] Ova pojava je rezultat opuštanja ćelija glatkih mišića unutar zidova suda, posebno u velikim venama, velikim arterijama i manjim arteriolama. Proces je suprotan od vazokonstrikcije, koji se ispoljava u suženju krvnih sudova.

Glatki mišić čovjeka.
Termoregulacija (preko kože, oznaka pele) putem vazodilatacije (Capillares Dilatados).

Kada se krvni sudovi šire, povećava se protok krvi zbog pada u cirkulacijskom otporu. Stoga, dilatacija arterijskih krvnih sudova (uglavnom arteriola) smanjuje krvni pritisak. Odgovor može biti unutrašnji (zbog lokalnih procesa u okruženju tkiva) ili spoljašnji (zbog djelovanja hormona ili nervnih činilaca). Osim toga, pokretač može biti lokaliziran na određeni organ (ovisno o metaboličkim potrebama određenog tkiva, kao i tokom naporne vježbe) ili to može biti sistemski (vidi: sistemska cirkulacija).

Endogene supstance i lijekovi koji izazivaju vazodilataciju zovu se vazodilatatori. Takva vazoaktivnost je potrebna za održavanja homeostaze (održavajući normalne tjelesne uloge).

Uloga vazodilatacije uredi

Glavna uloga vazodilatacije je da se poveća protok krvi u tjelesnim tkivima kada je to najpotrebnije. To je često odgovor na lokaliziranu potrebu za kisikom, ali se može javiti i kada neko tkivo ne prima dovoljno glukoze, lipida ili drugih hranjivih tvari. Lokalizirana tkiva imaju više načina da obezbijede povećanje protoka krvi, među kojima je oslobađanje vazodilatatora, prvenstveno adenozina, u lokalnu intersticijsku tekućinu, koji se raspršuje u kapilarna ležišta, što izazva lokalnu vazodilataciju.[2][3] Neki psiholozi smatraju da nedostatak samog kisika utiče na kapilarna ležišla da opuštaju glatke mišiće, hipoksijom u sudovima određenog tjelesnog područja. Ova hipoteza postavljena je zbog prisustva prekapilarnih sfinktera u ležištima kapilara. Ni jedan od tih pristupa mehanizmu vazodilatacije međusobno ne isključuje drugi/druge.[4]

Vazodilatacija i arterijski otpor uredi

Vazodilatacija direktno utiče na odnos između zračnog arterijskog pritiska, minutnog volumena i ukupnog perifernog otpora (UPO). Vazodilatacija se javlja u fazi srčanih sistola, dok vazokonstrikcija slijedi u suprotnoj fazi srčanih dijastola. Protok krvi (protok krvi izmjeren volumenom po jedinici vremena) se izračunava množenjem broja otkucaja srca (u minuti), a udarni volumen je volumen izbačene krvi tokom ventrikularne sistole. UPO ovisi o nekoliko činilaca, uključujući i dužinu suda, dok viskoznost krvi (određuje hematokrit) i promjer krvnih sudova. Ovo drugo je najvažnija varijabla u određivanju otpora, dok se UPO mijenja do četvrte potencije radijusa. Povećanje bilo koje od ovih fizioloških komponenti (minutnog volumena ili UPO) izaziva porast srednjeg arterijskog pritiska. Vazodilatacija djeluje na smanjenje UPO i krvnog pritiska, opuštanjem ćelija glatkih mišića u srednjem sloju omotača velikih arterija i manjih arteriola.[5]

Vazodilatacija se javlja u površinskim krvnim sudovima toplokrvnih životinja kada im je okolina pretopla. Ovaj proces skreće tok ugrijane krvi u kožu životinje, gdje se toplota može lakše ispuštati u atmosferu. Suprotni fiziološki proces je vazokonstrikcija. Ovi procesi su prirodno oblikovani putem lokalnih parakrinih agenasa iz endotelnih ćelija (npr. dušik-oksid, bradikinin, kalijevi ioni i adenozin), kao i autonomnog nervnog sistema organizma i nadbubrežne žlijezde, a oba luče kateholamine, kao što su norepinefrin i adrenalin.

Primjeri i pojedinačni mehanizmi uredi

Vazodilatacija je proizvod opuštanja u glatkim mišićima oko krvnih sudova. Ovo opuštanje se s druge strane, oslanja na uklanjanje stimulansa za kontrakcije, što zavisi od koncentracije unutarćelijskog kalcija i usko je povezana sa fosforilacijom lahkog lanca kontraktilnog proteina miozina. Stoga, vazodilatacija djeluje uglavnom ili putem snižavanja količine unutarćelijskog kalcija ili defosforilacijom (zamjena ATP za ADP) miozina. Defosforilacija fosfataze miozinskog lahkog lanca i indukcija kalcijevih simportera i antiportera da pumpaju jone kalcija iz unutarćelijske pregrade i doprinose opuštanju ćelija glatkih mišića, a samim tim i vazodilatacije. To se postiže ponovnim preuzimanjem jona u sarkoplazmatskom retikulumu preko izmjenjivača i izbacivanjem preko plazma membrane.[6]

Postoje tri glavna unutarćelijska stimulansa koji mogu izazvati vazodilataciju krvnih sudova. Posebni mehanizmi za postizanje ovih efekata variraju od jednog do drugog vazodilatatora.

Klasa Opis Primjer
Posredovanje hiperpolarizacije (blokator kalcijskih kanala) Električni naboj u ćelijskom membranskom potencijalu mirovanja utiče na nivo intracelularnog kalcija putem oblikovanje kalcijevih kanala koji su osjetljivi na napon u membrani. Adenozin
Posredovanje cAMP-om Adrenergična stimulacija dovodi do povišenih nivoa cAMP-s i protein-kinaze A, čime dolazi do povećanja stope uklanjanja kalcija iz citoplazme. Prostaciklin
Posrednici cGMP-a (Nitrovazodilatator) Stimulacijom protein kinaze G. Dušik-oksid

PDE5 inhibitori i otvarači kalijevih kanala također mogu imati slične posljedice.

Endogeni uredi

Vazodilatator
(↑ = otvara ↓ = zatvara)[7] 		Receptor Transdukcija
(↑ = raste ↓ = opada) [7]
Hiperpolarizirajući faktor izveden iz endotela (EDHF) ? Hiperpolarizacija → ↓Naponski-zavisni kalcijev kanal (VDCC) → ↓ Međućelijski Ca2+
Aktivnost PKG →
  • Fosforilacija miozinske kinaze svijetlog lanca (MLCK) → ↓ Aktivnost MLCK → Defosforilacija MLC
  • ↑SERCA → ↓Unutarćelijski Ca2+
Receptor NO na endotelu ↓Sinteza endotelina[8]
Epinefrin (adrenalin) β-2 adrenergični receptor ↑Aktivnost Gs → ↑Aktivnost AC → ↑cAMP → ↑AKTIVNOST PKA → Fosforilacija MLCK → ↓Aktivnost MLCK → Defosforilacija MLC
Histamin Histaminski H2 receptor
Prostaciklin IP receptor
Prostaglandin D2 DP receptor
Prostaglandin E2 EP receptor
VIP Receptor vazoaktivnih crijevnih peptida ↑Aktivnost Gs → ↑AC → ↑cAMP → ↑Aktivnost PKA →
(Vanćelijski) adenozin A1, A2a i A2b adenozinski receptori ↑ATP-osjetljivi K+kanal → Hperpolarizacija → Zatvaranje VDCC → ↓Unutarćelijski Ca2+
  • (Vanćelijski) ATP
  • (Vanćelijski ) ADP
 ↑P2Y receptor Aktivira Gq → ↑ Aktivnost PLC → ↑Unutarćelijski Ca2+ → ↑AktivnostNOS → ↑NO → (vidi dušikov oksid)
L-arginin Imidazolin i α-2 receptor? Gi → ↓cAMP → Aktivacija Na+/K+-ATPase[9] → ↓Unutarćelijski Na+ → ↑ Aktivnost Na+/Ca2+ izmjenjivača → ↓Unutarćelijski Ca2+
Badikinin Bradikinin receptor
Supstanca P
Nijacin (samo kao nikotinska kiselina)
Aktivirajući faktor trombocita (PAF)
CO2 - ↓intersticijalni pH → ?[10]
Intersticijalna mliječna kiselina (vjerovatno) -
Rad mišića -
Razni receptori na endotelu ↓Endotelska sinteza [8]

Vazodilatacijsko djelovanje beta-2 receptora (kao noradrenalinom) je nazavisno od endotela.[11]

Vazodilatacija putem simpatičkog nervnog sistema uredi

Iako je uočeno da simpatički nervni sistem ima potrošnu ulogu u vazodilataciji, to je samo jedan od mehanizama kojima se ona može postići. Kičmena moždina ima vazodilatacijske i vazokonstrikcijske živce. Neuroni koji kontroliraju vaskularnu vazodilataciju potiču iz hipotalamusa. Neke simpatičke stimulacije arteriola u skeletnim mišićima, posredovane su aktivnošću epinefrina na β-adrenergične receptore arteriola glatkih mišića. Oni bi mogli posredovati u cAMP putevima, kao što je gore objašnjeno. Međutim, pokazalo se da ova simpatička stimulacije igra malu ili nikakvu ulogu u tome da li su skeletni mišići u stanju da prime dovoljno kisika, čak i na visokom nivou napora, pa se smatra da je ovaj način vazodilatacije malo značajan za fiziologiju čovjeka.[12] Ovaj sistem može se aktivirati u slučajevima emocionalnog stresa, što dovodi do nesvjestica, a zbog smanjenja krvnog pritiska usljed vazodilatacije, koje se naziva vazovagalna sinkopa

Vazodilatacija na hladnoći uredi

Vazodijatacija koja je izazvana hladnoćom (VDH) javlja se nakon izlaganja takvim okolnostima, vjerovatno da bi se smanjio rizik od povreda. To se može odvijati na nekoliko mjesta u ljudskom tijelu, ali je najčešće uočeno u ekstremitetima. Prsti su po tome posebno općepoznati jer su najčešće izloženi.

Kada su prsti izloženi hladnoći, prvo se javlja vazokonstrikcija, koja će smanjiti gubitak topline, što dovodi do snažnog hlađenja prstiju. Oko pet do deset minuta nakon početka izloženosti hladnoći, krvni sudovi u vrhovima prstiju ruke će iznenada vazodilatirati. Ovo je vjerovatno uzrokovano naglim padom u oslobađanju neurotransmitera iz simpatičkih živaca na mišićni sloj arteriovenske anastomoze, zbog lokalnog hlađenja. VDH povećava protok krvi, a potom temperaturu prstiju. To može biti ponekad bolno, a poznato je kao "vruća bol", što može biti dovoljno bolno da izazove povraćanje.

Nova faza vazokonstrikcija prati vazodilataciju, nakon čega se proces ponavlja. To se zove lovna reakcija. Eksperimenti su pokazali da su moguća tri vaskularna odgovora na uranjanje prstiju u hladnu vodu: kontinuirano stanje vazokonstrikcije, sporo, stabilno i kontinuirano zagrijavanje i proporcionalno upravljanje oblikom u kojem prečnik krvnog suda ostaje stalan nakon početne faze vazokonstrikcija. Međutim, velika većina odgovora može se svrstati u lovnu reakciju.[13]

Ostali mehanizmi vazodilatacije uredi

Od ostalih predloženih mehanizama vazodilatacije, najčešće su uključeni oni koje izazivaju sljedeći faktori:

Terapijska upotreba uredi

Vazodilatori se upotrebljavaju u liječenju stanja hipertenzije, kod koje pacijent ima nenormalno visok krvni pritisak, kao i angine, kongestivne srčane slabosti, poremećaja erekcije i održavanja nižeg krvnog pritiska kod pacijenata sa rizikom razvoja srčanih problema.[5] Fiziološki odgovor na vazodilatatore može biti zablještenje. Neki inhibitori fosfodiesteraze, kao što su sildenafil, vardenafil i tadalafil, tokom vazodilatacije, djeluju na povećanje protoka krvi u penis. Oni se također mogu upotrijebiti za liječenje plućne arterijske hipertenzije (PAH).

Također pogledajte uredi

Reference uredi

  1. ^ "Definition of Vasodilation". MedicineNet.com. 27. 4. 2011. Arhivirano s originala, 5. 1. 2012. Pristupljeno 13. 1. 2012.
  2. ^ Costa, F; Biaggioni, I (maj 1998). "Role of nitric oxide in adenosine-induced vasodilation in humans". Hypertension. 31 (5): 1061–4. doi:10.1161/01.HYP.31.5.1061. PMID 9576114.
  3. ^ Sato A, Terata K, Miura H, Toyama K, Loberiza FR, Hatoum OA, Saito T, Sakuma I, Gutterman DD (april 2005). "Mechanism of vasodilation to adenosine in coronary arterioles from patients with heart disease". American Journal of Physiology. Heart and Circulatory Physiology. 288 (4): H1633–40. doi:10.1152/ajpheart.00575.2004. PMID 15772334.CS1 održavanje: upotreba parametra authors (link)
  4. ^ Guyton, Arthur; Hall, John (2006). "Chapter 17: Local and Humoral Control of Blood Flow by the Tissues". u Gruliow, Rebecca (ured.). Textbook of Medical Physiology (Book) (11th izd.). Philadelphia, Pennsylvania: Elsevier Inc. str. 196–197. ISBN 0-7216-0240-1.
  5. ^ a b Klablunde, Richard E. (2008). "Therapeutic Uses of Vasodilators". CVPharmacology. Pristupljeno 3. 12. 2013.
  6. ^ Webb, RC (decembar 2003). "Smooth muscle contraction and relaxation". Advances in Physiology Education. 27 (1–4): 201–6. doi:10.1152/advan.00025.2003. PMID 14627618.
  7. ^ a b Ako nije drugačije određeno u rubrici Walter F. Boron (2005). Medical Physiology: A Cellular And Molecular Approaoch. Elsevier/Saunders. ISBN 1-4160-2328-3. Page 479
  8. ^ a b c d e f Rod Flower; Humphrey P. Rang; Maureen M. Dale; Ritter, James M. (2007). Rang & Dale's pharmacology. Edinburgh: Churchill Livingstone. ISBN 0-443-06911-5.
  9. ^ Kurihara, Kinji; Nakanishi, Nobuo; Ueha, Takao (1. 11. 2000). "Regulation of Na+-K+-ATPase by cAMP-dependent protein kinase anchored on membrane via its anchoring protein". American Journal of Physiology. Cell Physiology. 279 (5): C1516–C1527. PMID 11029299.
  10. ^ Modin A, Björne H, Herulf M, Alving K, Weitzberg E, Lundberg JO (2001). "Nitrite-derived nitric oxide: a possible mediator of 'acidic-metabolic' vasodilation". Acta Physiol. Scand. 171 (1): 9–16. doi:10.1046/j.1365-201x.2001.171001009.x. PMID 11350258.CS1 održavanje: upotreba parametra authors (link)
  11. ^ Schindler, C; Dobrev, D; Grossmann, M; Francke, K; Pittrow, D; Kirch, W (januar 2004). "Mechanisms of beta-adrenergic receptor-mediated venodilation in humans". Clinical pharmacology and therapeutics. 75 (1): 49–59. doi:10.1016/j.clpt.2003.09.009. PMID 14749691.
  12. ^ Guyton (2006) pp. 207-208
  13. ^ Daanen, H. A. M. (2003). "Finger cold-induced vasodilation: a review". European Journal of Applied Physiology. 89 (5): 411–426. doi:10.1007/s00421-003-0818-2. PMID 12712346.
  14. ^ Franco-Cereceda A, Rudehill A (august 1989). "Capsaicin-induced vasodilatation of human coronary arteries in vitro is mediated by calcitonin gene-related peptide rather than substance P or neurokinin A". Acta Physiolgica Scandinavica. 136 (4): 575–80. doi:10.1111/j.1748-1716.1989.tb08704.x. PMID 2476911.CS1 održavanje: upotreba parametra authors (link)
Preuzeto iz "https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Vazodilatacija&oldid=3540224"