Hipoksija
Hipoksija (lat. hypoxia) je nenormalno stanje smanjene količine kisika u tjelesnim ćelijama i tkivima, što uzrokuje poremećaj u funkcioniranju organa i organskih sistema.[1][2]
| Hipoksija | |
|---|---|
 | |
| Klasifikacija i vanjski resursi | |
| ICD-10 | J96 |
| ICD-9 | 799.02 |
| DiseasesDB | 6623 |
| MeSH | D000860 |
Nastanak
urediUzroci pojave hipoksije uključuju:
- Nedovoljnu količina kisika u udahnutom zraku:
- Nedovoljna količina kisika u atmosferi izaziva pad parcijalnog pritiska kisika u udahnutom zraku, što uzrokuje smanjenje oksigenacije hemoglobina u plućnim kapilarima. Nastaje zbog zagađenja atmosfere ispušnim plinovima, parama, dimom i drugim isparavanjima, tokom boravaka na visokim planinama I nezgoda u rudnicima i podzemnim jamama, kesonima u zrakoplovstvu i svemirskim letovima, podvodnim aktivnostima i sl.)
- Hipoventilacija izaziva smanjenu ventilaciju i pad parcijalnog pritiska kisika u alveolama, što rezultira smanjenom zasićenosti hemoglobina kisikom, što obično prati i hiperkapnija, (izazvana je oštećenjem rada dišnog centra, oštećenjem motornih puteva u kičmenoj moždini, slabošću muskulature grudnog koša zbog mijastenije ili trovanja kurarom itd.)
- Vještačka hipoksija, koju prati eksperimentalno izazvan pad parcijalnog pritiska atmosferskog zraka, kojim se u strogo kontroliranim uvjetima pod nadzorom liječnika postiže. Razrjeđenje zraka u barnim komorama ili udisanjem rastvora plinova sa smanjenom količinom kisika kod čovjeka ili životinja (npr. 90% dušika i 10% kisika).[3][4]
Hipoksija i bolesti pluća
urediZbog hipoksije nastaje niz promjena i boleti disajnih organa. Tako nastaju:
- Suženje promjera dišnih puteva (izazvano spazmom, otokom sluzokože, sekretom, stranim tijelima ili tumoroznim izraslinama),
- Smanjena razmjena kisika kroz alveolarnu membranu (zbog njenog zadebljanja, prisustva sekreta i krvi u alveolama i smanjenja površine alveolarne membrane izvana: odstranjenjem dijela pluća iz funkcije nakon operativnih zahvata na plućima terkuloze, tumora i emfizema.
- Poremećaji usaglašenosti funkcije desne i lijeve strane srca: Oko 1% krvi iz sistemske cirkulacije zaobilazi obogaćivanje kisikom u plućima i prelazi direktno u plućne vene, što smanjuje potrebno zasićenje. U slučaju urođenih poremećaja na srcu i velikim krvnim žilama učestalost je znatno veća, a zasićenje krvi kisikom vrlo slabo. U ovu grupu spada i poremećaj plućne cirkulacije, sa miješanjem neoksigenirane (venske) krvi sa (arterijskom) oksigeniranom krvi.
Poremećaj transporta kisika
uredi- Anemije i poremećaja u strukturi hemoglobina
- Opća insuficijencija cirkulacije, praćena smanjenjem minutnog volumena srca (srčani zastoj, poremećaj ritma srca),
- Poremećaji periferne cirkulacije (izazvani spazmom, trombozom, ateriosklerozom, embolijom, upalnim procesima perifernih krvnih žila). Kod ove hipoksije dolazi do tkivne asfiksije zbog niskog parcijalnog pritiska kisika i visoke vrijednosti ugljik-dioksida.[5]
- Oticanje tkiva
Nesposobnost usvajanja kisika
uredi- Trovanjem izazvanih oštećenjem metaboličkih procesa u ćeliji,
- Nedostatak ćelijskih enzima izazvan smanjenom količinom vitamina B.
- Nesklad između količine i potreba za kisikom izazvan njegovom prevelikom potrošnjom.
Klasifikacija u kliničkoj praksi
uredi- "Hipoksična hipoksija" - označava sve vrste hipoksije kod kojih do alveola ne stiže dovoljna količina kisika
- "Anemijska hipoksija" - obuhvata sva stanja koja su izazvana oštećenjem transporta kisika hemoglobinom (zbog nedovoljnih količina ili hemijskih oštećenja strukture hemoglobina)
- "Zastojna (cirkulacijska) hipoksija" - označava hipoksična stanja izazvana oštećenjem cirkulacije koje ometa dopremanje kisika u ćelije i tkiva.
- "Histotoksična (tkivna) hipoksija" - je hipoksično stanja u kojem, i pored dovoljne količine kisika u organizmu, tkiva ga ne mogu koristiti zbog oštećenja oksidacijskih enzima izazvanih trovanjem (cijanidima, nekim anesteticima itd.) ili nedostatkom vitamina B. Kod ove hipoksije u venskoj krvi je povišen sadržaj kisika jer ga tkiva ne iskorištavaju.
- "Hipoksija zbog prekomjerne potrošnje kisika (fiziološka hipoksija)" - nastaje zbog velike potrošnje kisika pri ekstremnom mišićnom radu i može se javiti kod sportista i teških fizičkih radnika.
Ostale podjele
urediPrema brzini nastajanja, hipoksija može biti:
- Perakutna, a kao poseban oblik perakutne hipoksije eksplozivna (dekompresijska) hipoksija koja nastaje kada se u vremenu manjem od 1 sekunde parcijalni tlak atmosferskog zraka smanji na 100 mm živinog stuba ili manje, a javlja se i u zrakoplovstvu i kosmonautici zbog narušavanja hermetičnosti kabinskog prostora (eksplozivna dekompresija) i u eksperimentalnim uvjetima na ljudima i životinjama u dvokomornim hipobarnim barokomorama.
- Akutna
- Postepena
Prema dužini trajanja, hipoksija može biti :
- Stalna (kontinuirana)
- Povremena (intermitentna), koju karakterizira naizmjenično smjenjivanje hipoksije sa razdobljem normalne opskrbe krvi kisikom (normoksija)
Djelovanje hipoksije na organizam
urediDjelovanje hipoksije na organizam zavisi od brzine nastanka, težine i dužine trajanja, a karakteriziraju je:
- Smanjenje mentalne moždane aktivnosti, što se ispoljava kao slabo pamćenje, zaboravnost, usporen misaoni tok, pospanost, euforiju, glavobolju, mučninu,) sve do pojave trzaja, konvulzije i nastanka kome;
- Smanjenje radne sposobnosti muskulature; (što se manifestira usporenim hodom, osjećajem nemoći, oslabljenom i usporenom refleksijom, lošom koordinacijom motoričkih pokreta akomodacije oka,
- Depresija respiratornog centra, koju prati gubitak svijesti, koma i smrt.
Vazokonstrikcija i vazodilatacija
urediU većini tkiva u organizmu, kao reakcija na hipoksiju javlja se vazodilatacija (proširenje promjera) krvnih žila. Širenje krvnih žila omogućava priliv u veće količine krvi u tkiva, što donekle kompenzira hipoksiju.
Nasuprot tome, plućna cirkulacija pri hipoksiji ulazi u vazokonstrikciju (suženje promjera krvnih žila) krvnih žila. Ova pojava je poznata kao hipoksična plućna vazokonstrikcija.[6]
Također pogledajte
urediReference
uredi- ^ William P., PhD. Fife; Jolie, PhD. Bookspan (2004). Textbook of hyperbaric medicine. Seattle: Hogrefe & Huber Publishers. ISBN 0-88937-277-2.
- ^ Kacimi R., Richalet J.-P., and B. Crozatier (1993): Hypoxia-induced differential modulation of adenosinergic and muscarinic receptors in rat heart. J Apple. Physiol. 75 (3): 1123-1128, 1993.
- ^ Richalet J.-P. , R. Kacimi and A.-M. Antezana (1992): The control of chronotropic function in hypobaric hypoxia. Int. J. Sports Med. 13: S22-S24.
- ^ Pilardeau P., J.-P. Richalet, P. Bouissou, J. Vaysse, P. Larmignat, A. Boom (1992): Saliva flow and composition in humans exposed to acute altitude hypoxia. Eur. J. Apple. Physiol. 59:450-453.
- ^ Richalet J.-P. (1990): The heart and adrenergic system in hypoxia. Editors Sutton J. R., Coates G., Remmers J. E. Hypoxia. The adaptations 231-240.
- ^ Daniel Mathieu (2006): Handbook on Hyperbaric Medicine. Springer Verlag, ISBN 1402043767, 9781402043765.