Kozarska Dubica
Kozarska Dubica (prije Bosanska Dubica) jest naseljeno mjesto i sjedište istoimene općine koja je smještena u sjeverozapadnom dijelu Bosne i Hercegovine na granici s Hrvatskom, 26 km udaljena od autoputa Zagreb – Beograd, glavnog putnog pravca koji spaja zapadnu s istočnom i jugoistočnom Evropom. Općina na sjeveru graniči s Republikom Hrvatskom, na istoku s gradom Gradiška, na zapadu s općinom Kostajnica, a na jugu s općinom Prijedor. Grad Kozarska Dubica jest administrativno, političko i kulturno sjedište dubičke regije, površine 499 km2 i populacijom od 31.000 stanovnika, posljednjih godina progresivno se širi na istok i jugoistok stvaranjem područja za industrijsku zonu i nova gradska naselja, Petra Pecije, Morave i Đolovi.
Kozarska Dubica | |
|---|---|
Općina i naseljeno mjesto | |
| Opština Kozarska Dubica | |
 Trg Kozarske Dubice | |
.svg) Grb | |
 Općina Kozarska Dubica u Bosni i Hercegovini | |
  Kozarska Dubica | |
| Koordinate: 45°11′01.4″N 16°48′28.6″E / 45.183722°N 16.807944°E | |
| Država |  Bosna i Hercegovina |
| Entitet | Republika Srpska |
| Vlada | |
| • Načelnik | Radenko Reljić[1] (SNSD) |
| Površina | |
| • Općina | 499,35 km2 |
| • Naseljeno mjesto | 11,96 km2 |
| Nadmorska visina | 104 m |
| Stanovništvo (2013) | |
| • Općina | 21.524 |
| • Općina (gustoća) | 43,1 /km2 |
| • Naseljeno mjesto | 10.544 |
| • Naseljeno mjesto (gustoća) | 881,61 /km2 |
| Vremenska zona | CET (UTC+1) |
| • Ljeti (DST) | CEST (UTC+2) |
| Poštanski broj | 79 240 |
| Pozivni broj | (+387) 52 |
| Matični broj | 210765[2] |
| Matični broj općine | 20265 |
| Veb-sajt | www |
Etimologija
Predjeli općine su bili obrasli hrastovom šumom, pa je grad po staroslovenskoj riječi "dub", što znači hrast, dobio ime Dubica.
Godine 1882. Bosna i Hercegovina bila je pod Austro-Ugarskom. Te godine austrougarska vlast je ukinula vojnu i uvela civilnu upravu Bosne i Hercegovine. Tom prilikom je nekim graničnim gradovima, da bi se razlikovali od istoimenih gradova u susjednim pokrajinama monarhije, uz ime grada dodan pridjev "bosanski". Od tada se općina zvanično zvala Bosanska Dubica.[3]
Nakon rata u Bosni i Hercegovini, vlasti Republike Srpske promijenile su ime u Kozarska Dubica, što je bio dio široke političke odluke da se iz naziva pojedinih naseljenih mjesta ukloni pridjev "bosanski" dok su druga mjesta u potpunosti preimenovana.[4]
Historija
Kozarska Dubica je jedno od najstarijih mjesta Bosanske krajine. Zbog njene vrlo burne prošlosti i mnogih bitaka, ostalo je vrlo malo tragova njene prahistorije.[5]
Tokom Rimskog Carstva
Na osnovu pet miljokaza, koji su nađeni u okolini Hrvatske Dubice, smatra se da je iz Siska vodila cesta u Dubicu još tokom rimskog vremena. Rimljani su gradili tu cestu preko brežuljaka, da bi izbjegli vodoplavnu ravnicu uz desnu obalu Save.[6] Svi ti miljokazi pokazuju udaljenost između Siska i stanice Ad Praetorium, koja je bila u Bosni vjerovatno na mjestu današnje Kozarske Dubice.[7] Od Dubice vodila je cesta dalje prema istoku preko Servitia (Gradiške) u Sirmium (Sremsku Mitrovicu). Ti nalazi, kao i razni rimski novac koji je nalažen u okolini Dubice, dokazuju da je na mjestu današnje Kozarske Dubice moralo biti rimsko naselje čije je ime bilo Ad Praetorium.[5]
Srednji vijek
Na prostoru današnjih nekoliko naselja u općini, bio je 930. izgrađen grad Dubica, koji se prostirao u dužinu otprilike 20 km. Razoren je tokom Mongolskih invazija 1242.
Tokom srednjeg vijeka, Dubica je bila središte Dubičke županije i pripadala je Kraljevini Ugarskoj. Zajedno sa Vrbaskom, Sanskom i Mrenskom županijom, Dubička županija je bila u sastavu banovine Slavonije, čiji su banovi tada bili Babonići. Prema tvrdnjama historičara Marka Vega, Babonjići-Vodički su od 12. vijeka držali Dubicu.
Prvi pisani spomen o Dubici je iz početka 13. stoljeća za vrijeme vladavine vojvode Kolomana, sina Andrije II. Vojvoda Koloman naselio je Dubicu i obdario je sloboštinama.[8] Dubica se već tada spominje kao slobodan kraljevski grad i županijsko mjesto. Bela IV. je krajem 13. stoljeća darovao Dubici razne povlastice, vjerovatno jer se je Dubica istakla i tokom invazija Mongola.[9] Kako bi uredio crkvene odnose u Kraljevini Hrvatskoj, Koloman je vodio krstaške ratove protiv bogumilstva koje tada cvati u Bosni. Godine 1237. Koloman je pokorio bosanskog bana Ninoslava i Bosnu stavio pod svoju vlast. U borbi protiv bogumilstva, Kolomanu su pomagali razni crkveni redovi, među kojima i Dominikanci, kojima je Koloman izgradio Dominikanski samostan. Nalazio se jugozapadno od Dubice, a porušen je u prodorima Turaka.[3]
Na dubičkom području su u srednjem vijeku, živjeli katolici i manje brojniji pripadnici Bosanske crkve. Prvi katolički red koji je došao u Dubicu bili su Dominikanci, a skoro istovremeno su došli i Pavlini.
Dubica je u srednjem vijeku postala značajno središte trgovine za susjedne krajeve. U Dubicu je stizala roba iz većih gradova Hrvatske, Ugarske i Češke. Pored uspješnog obrta i trgovine, imala je i veoma povoljne uvjete za razvoj poljoprivrede.
Iz više dokumenata iz 14. stoljeća, spominju se na desnoj obali Une dvije Dubice; Gornja Dubica na mjestu današnje Kozarske Dubice i Donja Dubica 1 km južno od Kozarske Dubice. Dubica je tada arhiđakonat zagrebačke biskupije i sjedište arhiđakonata za tri susjedne županije: Dubičku, Vrbasku i Sansku.[10]
Osmanlijska osvajanja
Dubica je prvi put osvojena od Osmanlija 20. aprila 1538. Nakon zauzimanja, formirana je dubička nahija i počela je gradnja džamija i mekteba u koje su dolazili carski činovnici i ulema. Muslimansko stanovništvo je pretežno živjelo u tvrđavi i naselju uz tvrđavu. Jer su tokom osvajanja i napada na Dubicu područje napustili katolici, Osmanlije su kao martologe i pomoćno osoblje naseljavali pravoslavne Vlahe iz Srbije, Crne Gore i istočne Hercegovine.[3]
Za vrijeme turske uprave, Dubica je tri puta pala pod austrijsku vlast; u Velikom turskom ratu, u prvom ratu Karla VI i u Dubičkom ratu (1788–1791).
Geografija
Općina Kozarska Dubica nalazi se na 45°10' sjeverne geografske širine i 16°50 istočne geografske dužine. Ukupna površina općine iznosi 499 km2 i geografski pripada oblasti Panonske nizije, sa prosječnom nadmorskom visinom od 200 m. Grad Kozarska Dubica nalazi se na nadmorskoj visini od 104 m. Općina je pretežno ravničarskog zemljišta iako ima i brdovitih područja na sjeverozapadnim i sjeveroistočnim dijelovima općine koji se nadovezuju na planine Kozaru i Prosaru. Smještena je u donjem toku rijeke Une i srednjem toku rijeke Save. Za dubičku regiju karakteristično je obilje plodnog zemljišta. Oko 60% ukupne površine dubičke regije predstavlja obradivo zemljište.
Najplodniji dijelovi općine su: Dubička ravan, Knežpolje i proširenja riječnih dolina. Za dubičku općinu karakteristično je i bogatstvo kako bjelogoričnom tako i crnogoričnom šumom. Pod šumom se nalazi 33,3% ukupne površine. Uglavnom su to šume hrasta i bukve. Najviši vrh općine, kosa Veliko Raskršće, nalazi se na planini Kozara na nadmorskoj visini od 672 m. Klima je umjerena kontinentalna.
Stanovništvo
Nacionalni sastav stanovništva – općina Kozarska Dubica
| Sastav stanovništva – općina Kozarska Dubica | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 2013.[11] | 1991.[12] | 1981.[13] | 1971.[14] | 1961.[15] | |||
| Osoba | 21 524 (100,0%) | 31 606 (100,0%) | 30 867 (100,0%) | 30 384 (100,0%) | 24 280 (100,0%) | ||
| Srbi | 18 670 (86,74%) | 21 728 (68,75%) | 20 453 (66,26%) | 23 989 (78,95%) | 21 299 (87,72%) | ||
| Bošnjaci | 2 168 (10,07%) | 6 440 (20,38%)1 | 5 052 (16,37%)1 | 5 114 (16,83%)1 | 1 165 (4,798%)1 | ||
| Hrvati | 273 (1,268%) | 488 (1,544%) | 513 (1,662%) | 717 (2,360%) | 746 (3,072%) | ||
| Nisu se izjasnili | 171 (0,794%) | – | – | – | – | ||
| Muslimani | 49 (0,228%) | – | – | – | – | ||
| Ostali | 44 (0,204%) | 1 099 (3,477%) | 289 (0,936%) | 102 (0,336%) | 34 (0,140%) | ||
| Jugoslaveni | 38 (0,177%) | 1 851 (5,856%) | 4 463 (14,46%) | 403 (1,326%) | 978 (4,028%) | ||
| Bosanci | 28 (0,130%) | – | – | – | – | ||
| Romi | 22 (0,102%) | – | 6 (0,019%) | – | – | ||
| Crnogorci | 18 (0,084%) | – | 38 (0,123%) | 28 (0,092%) | 7 (0,029%) | ||
| Makedonci | 14 (0,065%) | – | 10 (0,032%) | 9 (0,030%) | 19 (0,078%) | ||
| Nepoznato | 14 (0,065%) | – | – | – | – | ||
| Slovenci | 7 (0,033%) | – | 6 (0,019%) | 6 (0,020%) | 7 (0,029%) | ||
| Pravoslavci | 7 (0,033%) | – | – | – | – | ||
| Albanci | 1 (0,005%) | – | 34 (0,110%) | 13 (0,043%) | 22 (0,091%) | ||
| Mađari | – | – | 3 (0,010%) | 3 (0,010%) | 3 (0,012%) | ||
Nacionalni sastav stanovništva – naseljeno mjesto Kozarska Dubica
| Sastav stanovništva – naseljeno mjesto Kozarska Dubica | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 2013.[11] | 1991.[12] | 1981.[13] | 1971.[14] | 1961.[15] | |||
| Osoba | 10 544 (100,0%) | 13 680 (100,0%) | 11 170 (100,0%) | 9 185 (100,0%) | 6 259 (100,0%) | ||
| Srbi | 7 992 (75,80%) | 5 540 (40,50%) | 3 439 (30,79%) | 3 417 (37,20%) | 3 527 (56,35%) | ||
| Bošnjaci | 2 055 (19,49%) | 6 084 (44,47%)1 | 4 812 (43,08%)1 | 4 927 (53,64%)1 | 1 138 (18,18%)1 | ||
| Hrvati | 177 (1,679%) | 288 (2,105%) | 316 (2,829%) | 481 (5,237%) | 558 (8,915%) | ||
| Nisu se izjasnili | 124 (1,176%) | – | – | – | – | ||
| Muslimani | 45 (0,427%) | – | – | – | – | ||
| Ostali | 30 (0,285%) | 439 (3,209%) | 76 (0,680%) | 62 (0,675%) | 16 (0,256%) | ||
| Bosanci | 28 (0,266%) | – | – | – | – | ||
| Jugoslaveni | 25 (0,237%) | 1 329 (9,715%) | 2 453 (21,96%) | 251 (2,733%) | 972 (15,53%) | ||
| Romi | 21 (0,199%) | – | 6 (0,054%) | – | – | ||
| Crnogorci | 15 (0,142%) | – | 31 (0,278%) | 22 (0,240%) | 6 (0,096%) | ||
| Makedonci | 13 (0,123%) | – | 3 (0,027%) | 4 (0,044%) | 15 (0,240%) | ||
| Nepoznato | 8 (0,076%) | – | – | – | – | ||
| Pravoslavci | 7 (0,066%) | – | – | – | – | ||
| Slovenci | 3 (0,028%) | – | 1 (0,009%) | 5 (0,054%) | 7 (0,112%) | ||
| Albanci | 1 (0,009%) | – | 33 (0,295%) | 13 (0,142%) | 20 (0,320%) | ||
| Mađari | – | – | – | 3 (0,033%) | – | ||
Kultura
Nacionalni spomenici
Na listi nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine za općinu Kozarska Dubica nalazi se sljedeći spomenik:
Mediji
Privreda
Ovaj odlomak potrebno je proširiti. |
Sport
Poznate ličnosti
- Milan Janković (Filip Zepter)
- Darmin Veletanlić, slikar
- Tihomir Stanić, glumac i režiser
- Amir Rešić Nino, pjevač
Također pogledajte
Bibliografija
- Aleksić, Dragoslav. (1931) Knežpolje i Knežopolje u prošlosti i sadašnjosti, Bosanska Dubica, Unacop.
Reference
- ^ "Centralna izborna komisija BiH". www.izbori.ba. Pristupljeno 15. 10. 2020.
- ^ "Sistematski spisak općina i naseljenih mjesta u Bosni i Hercegovini" (PDF). fzs.ba. Arhivirano s originala (PDF), 5. 3. 2016. Pristupljeno 24. 11. 2015.
- ^ a b c Bećirević, Zijad (2008). Historija Bosanske Dubice. Chicago: Udruženje Dubičana Chicaga, Udruženje građana Bosanske Dubice St. Louis. str. 3.
- ^ Mitja Velikonja (2003). Religious Separation and Political Intolerance in Bosnia-Herzegovina. Texas A&M University Press. str. 259. ISBN 978-1-60344-724-9.
- ^ a b Šerić, Hašim (15. 2. 1938). Iz prošlosti Dubice. Sarajevo: Novi behar: List za pouku i zabavu. str. 161–164.
- ^ Brunšmid, Josip. Rimska cesta iz Dubice u Sisak. Vijesnik Hrvatskog arheološkog društva III. str. 199.
- ^ Brunšmid, Josip. Vijesnik Hrvatskog arheološkog društva IX. Hrvatsko arheološko društvo. str. 148–152.
- ^ Tkalčić, I. Pavlinski samostan u Dubici. Vijesnik Hrvatskog arheološkog društva I. str. 189.
- ^ Smičiklas. Povjest Hrvatske I. str. 351.
- ^ Rački, F. Popis župa zagrebačke biskupije 1334 i 1501, Starine IV. str. 211.
- ^ a b "Popis stanovništva, domaćinstava i stanova u Bosni i Hercegovini 2013 – Etnička/nacionalna pripadnost, vjeroispovijest, maternji jezik". popis.gov.ba. Agencija za statistiku Bosne i Hercegovine. Arhivirano s originala, 7. 4. 2021. Pristupljeno 7. 4. 2021.
- ^ a b "Nacionalni sastav stanovništva Republike Bosne i Hercegovine 1991. (str. 19/20)" (PDF). fzs.ba. Pristupljeno 14. 3. 2016.
- ^ a b "Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 1981" (PDF). stat.gov.rs. Pristupljeno 14. 3. 2016.
- ^ a b "Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 1971" (PDF). stat.gov.rs. Pristupljeno 14. 3. 2016.
- ^ a b "Nacionalni sastav stanovništva FNR Jugoslavije 1961" (PDF). stat.gov.rs. Pristupljeno 15. 4. 2016.
- ^ "Spisak nacionalnih spomenika po mjestima (općina Kozarska Dubica)". Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine. Pristupljeno 26. 11. 2016.[mrtav link]
Vanjski linkovi
