Wikipedia

Palestina (država)

de jure suverena država na Bliskom istoku sa statusom posmatrača u Ujedinjenim nacijama

Palestina (arapski: فلسطين; hebr. פלשתינה), službeno priznata kao Država Palestina od Ujedinjenih nacija i drugih međunarodnih entiteta je de jure suverena država[3][4] u jugozapadnoj Aziji, odnosno na Bliskom istoku, između Jordana i Sredozemnog mora. Palestinom upravlja Palestinska oslobodilačka organizacija (PLO) koja svojom teritorijom smatra Zapadnu obalu i Pojas Gaze[5] sa Istočnim Jerusalemom kao glavnim gradom iako se administrativni centar države nalazi u Ramali.[ii][6][7] Zapadna obala trenutno je podijeljena na 165 palestinskih enklava, koje su djelomično pod palestinskom upravom, dok je ostatak, uključujući 200 izraelskih naselja, pod potpunom izraelskom kontrolom. Pojasom Gaze vlada militantna grupa Hamas, a od 2007. je pod blokadom Izraela i Egipta.

Država Palestina
دولة فلسطين
Zastava Palestine Palestine
Zastava
Himna: فدائي [1][2]
Položaj Palestine na karti
Položaj Palestine
Glavni grad Istočni Jerusalem (spor)

Ramala (sjedište uprave)
Najveći grad Gaza
Službeni jezik Arapski
Etničke grupe  Palestinci
Zakonodavstvo
Površina
• Ukupno
 6.020 km2 (163.)
• Vode (%)
 3.5
Stanovništvo
• Ukupno (2014)
 4.550.368 (123)
731/km2 
Valuta Egipatska funta,

Izraelski šekel,

Jordanski dinar
Vremenska zona UTC +2/UTC +3
Pozivni broj +970
Internetska domena .ps

Cijela teritorija koju je zahtijevala Država Palestina je okupirana od 1948, prvo od Egipta (pojas Gaze) i Jordana (Zapadna obala), a zatim od Izraela nakon Šestodnevnog rata 1967.[8][9] Prema podacima iz sredine 2021, Palestina je imala 5.227.193 stanovnika.

Nakon Drugog svjetskog rata, 1947, UN je usvojio Plan podjele Palestine kojim se preporučuje stvaranje nezavisne arapske i jevrejske države i internacionalizacija Jeruzalema. Ovaj plan podjele prihvatili su Jevreji, ali su ga Arapi odbacili. Dan nakon uspostavljanja jevrejske države u Eretz Israelu, koja je 14. maja 1948. nazvana Država Izrael, susjedne arapske vojske izvršile su invaziju na bivši britanski mandat i borile se protiv izraelskih snaga. Kasnije je Arapska liga 22. septembra 1948. osnovala Svepalestinsku vladu za upravljanje enklavom u Gazi koja je bila pod kontrolom Egipćana. Ubrzo su je priznale sve članice Arapske lige osim Transjordana. Iako je nadležnost Vlade proglašena nad čitavom teritorijom Mandatne Palestine, njena stvarna nadležnost bila je ograničena na pojas Gaze. Izrael je kasnije zauzeo pojas Gaze i Sinajsko poluostrvo od Egipta, Zapadnu obalu (uključujući istočni dio Jerusalima) od Jordana i Golansku visoravan od Sirije u junu 1967. tokom Šestodnevnog rata.

Dana 15. novembra u Alžiru, glavnom gradu istoimene države, Yasser Arafat, tadašnji vođa Palestinske oslobodilačke organizacije proglasio je Deklaraciju o nezavisnosti Palestine. Godinu dana nakon potpisivanja Sporazuma iz Osla 1993., osnovana je Palestinska nacionalna uprava koja će upravljati (u različitom stepenu) područjima A i B na Zapadnoj obali, koja se sastoje od 165 ostrva i pojasom Gaze. Nakon što je Hamas postao vodeća stranka parlamenta Palestinskog zakonodavnog vijeća na posljednjim izborima (2006.), izbio je sukob između njega i stranke Fatah, što je dovelo do toga da je Gazu preuzeo Hamas 2007.

Zaključno sa 31. jula 2019, Palestinu kao suverenu državu priznalo je 138 od 193 država članica Ujedinjenih nacija a od 2012. je i Posmatrač Generalne skupštine Ujedinjenih nacija što podrazumjeva priznanja njene državnosti.[10][11] Članica je Arapske lige, Organizacije islamske saradnje, Grupe G77, Međunarodnog olimpijskog komiteta kao i još njekih međunarodnih organizacija.

Najveći dio teritorije proglašene države Palestine okupirao je Izrael u periodu od 1967. godine i Šestodnevnog rata.

Palestina je također geografsko područje u istočnom dijelu Sredozemlja.

Etimologija

uredi

Iako se koncept Palestine kao regije i njen geografski opseg kroz historiju u izvjesnoj mjeri razlikovao, danas se pod pojmom Palestine smatra teritorija koju čini Izrael, Zapadna obala i pojas Gaze.[12] Opća upotreba izraza "Palestina" ili srodnih izraza za područje na jugoistočnoj obali Sredozemnog mora pored Sirije historijski seže do perioda antičke Grčke, a Herodot je bio prvi historičar koji je u 5. vijeku prije nove ere u svom djelu Historija opisao ovo područje kao "okrug Sirije, zvan Palaistina" u kojem su Feničani komunicirali s drugim pomorskim narodima.[13][14] Smatra se da je izraz "Palestina" izraz koji su prvi počeli koristiti stari Grci za područje zemalja koje su zauzeli Filistejci, iako za ovaj termin postoje i druga objašnjenja.

Terminologija

uredi

U ovom članku koriste se izrazi "Palestina", "Država Palestina" ili "okupirana palestinska teritorija" naizmjenično, u zavisnosti od konteksta. Konkretno, izraz "okupirana palestinska teritorija" odnosi se u cjelini na geografsko područje palestinske teritorije koju je Izrael okupirao od 1967. godine. U svim slučajevima, svako spominjanje zemlje ili teritorije odnosi se na područje na koje pravo polaže Država Palestina.[15]

Historija

uredi
Glavni članak: Historija Palestine (država)

Godine 1947. UN je usvojio plan podjele za dvodržavno rješenje na preostalom teritoriju pod mandatom. Plan su prihvatili jevrejske vođe, ali su ga odbacile arapske vođe, a Britanija je odbila provesti plan. Uoči konačnog britanskog povlačenja, Jevrejska agencija za Izrael, na čelu s Davidom Ben-Gurionom, objavila je uspostavu države Izrael u skladu s predloženim planom UN-a. Arapski visoki komitet nije proglasio vlastitu državu, ali je zajedno s Transjordanom, Egiptom i ostalim članicama Arapske lige u to vrijeme, počeo vojne mjere koje su dovele do arapsko-izraelskog rata 1948. Tokom rata Izrael je stekao dodatne teritorije koji su prema planu UN-a označeni kao dio arapske države. Egipat je okupirao Pojas Gaze, a Transjordan je okupirao i potom anektirao Zapadnu obalu. Egipat je u početku podržavao uspostavu Svepalestinske vlade, ali ju je raspustio 1959. Transjordan je nikad nije priznao i umjesto toga odlučio je pripojiti Zapadnu obalu svojoj teritoriji i tako formirati Jordan. Aneksija je ratificirana 1950, ali ju je međunarodna zajednica odbila. Šestodnevni rat 1967, kada se Izrael borio protiv Egipta, Jordana i Sirije, završio je tako što je Izrael, pored ostalih teritorija, okupirao Zapadnu obalu i Pojas Gaze.[16]

Godine 1964, kada je Zapadna obala bila pod kontrolom Jordana, ondje je osnovana Palestinska oslobodilačka organizacija kako bi se suprotstavila Izraelu. Palestinska nacionalna povelja PLO-a definira granice Palestine kao cijelu preostalu teritoriju pod mandatom, uključujući Izrael. Nakon Šestodnevnog rata PLO se preselio u Jordan, a kasnije u Liban 1971.[17]

Na samitu Arapske lige u oktobru 1974. PLO je imenovan "jedinim legitimnim predstavnikom palestinskog naroda" i ponovo potvrdio "svoje pravo na hitnu uspostavu nezavisne države."[18] U novembru 1974. Generalna skupština UN-a priznala je OLA kao nadležnom za sva pitanja koja se tiču ​​pitanja Palestine i dodijelio joj status promatrača kao "nedržavnog entiteta" u UN-u.[19][20] Nakon proglašenja nezavisnosti 1988, Generalna skupština UN-a službeno je priznala deklaraciju i odlučila koristiti oznaku "Palestina" umjesto "Palestinske oslobodilačke organizacije".[21][22] Unatoč ovoj odluci, PLO nije sudjelovao u UN-u kao vlada države Palestine.[23]

Geografija

uredi
 

Stanovništvo

uredi

Područja koja Palestinci zahtijevaju za sebe tradicionalno su naseljena pretežno arapskim Palestincima, a manjine su Samarijanci i ortodoksni Jevreji koji iz religioznih razloga odbijaju državu Izrael.

Po podacima iz CIA-inog Factbooka, Gaza je 2005. imala 1.376.289, a Zapadna obala 2.385.615 stanovnika. Zajedno su imali 3.761.904 stanovnika. Budući da je površina Gaze samo 363 km2, a Zapadne obale 5878 km2, gustoća naseljenosti veoma je velika. Na Zapadnoj obali iznosila je 400 stanovnika/km2, a u Gazi čak 3800 stanovnika/km2. Podaci iz 2009. ukazuju na ukupan broj od 3.935.249 stanovnika na palestinskim autonomnim područjima[24].

Politička situacija

uredi

Poslije Arapsko-izraelskog rata 1948, ugovorom izmedu Izraela i arapskih zemalja eliminisana je Palestina kao teritorjalna jedinica. S priznanjem Izraela ostale palestinske teritorije podijeljene su izmedu Egipta, Sirije i Jordana.

Također pogledajte

uredi

Reference

uredi
  1. ^ "Palestinian National Authority". World Statesmen.org. Ben Cahoon. Arhivirano s originala, 8. 2. 2014. Pristupljeno 23. 11. 2017.
  2. ^ "Palestine". nationalanthems.info. Arhivirano s originala (includes audio), 31. 3. 2014. Pristupljeno 23. 11. 2017.
  3. ^ Al Zoughbi, Basheer (novembar 2011). "The de jure State of Palestine under Belligerent Occupation: Application for Admission to the United Nations" (PDF). Arhivirano s originala (PDF), 29. 8. 2016. Pristupljeno 29. 7. 2016.
  4. ^ Falk, Palma (30. 11. 2012). "Is Palestine now a state?". CBS News. Pristupljeno 29. 7. 2016.
  5. ^ "Ban sends Palestinian application for UN membership to Security Council". United Nations News Centre. 23. 9. 2011. Pristupljeno 11. 9. 2015.
  6. ^ Bissio, Robert Remo (1995.). The World: A Third World Guide. Montevideo: Instituto del Tercer Mundo. str. 443. ISBN 978-0-85598-291-1. Provjerite vrijednost datuma u parametru: |date= (pomoć)
  7. ^ Ruth, Lapidoth. Jerusalem: Some Legal Issues The Jerusalem Institute for Israel Studies. Oxford University Press. str. 26.
  8. ^ Greška kod citiranja: Nevaljana oznaka <ref>; nije naveden tekst za reference s imenom Limitations
  9. ^ Tahhan, Zena. "The Naksa: How Israel occupied the whole of Palestine in 1967". www.aljazeera.com. Arhivirano s originala, 28. 12. 2018. Pristupljeno 28. 12. 2018.
  10. ^ Charbonneau, Louis (29. 11. 2012). "Palestinians win implicit U.N. recognition of sovereign state". Reuters. Thomson Reuters. Arhivirano s originala, 5. 6. 2014. Pristupljeno 8. 6. 2014.
  11. ^ Lederer, Edith M (30. 11. 2012). "Live Stream: Palestine asks United Nations for a 'birth certificate' ahead of vote". www.3news.com. New Zealand: MediaWorks TV. Arhivirano s originala, 16. 1. 2013. Pristupljeno 8. 6. 2014.
  12. ^ Rubin, 1999, The World Encyclopedia of Contemporary Theatre: The Arab World, p. 186, na Google Books
  13. ^ Nur Masalha (15. 8. 2018). Palestine: A Four Thousand Year History. Zed Books Limited. str. 22. ISBN 978-1-78699-273-4.
  14. ^ Herodotus, Volume 4. p. 21. 1806. Rev. William Beloe translation.
  15. ^ "Common Country Analysis 2016: Leave No One Behind: A Perspective on Vulnerability and Structural Disadvantage in Palestine" (PDF). United Nations Country Team Occupied Palestinian Territory. 2016. str. 9.
  16. ^ "Six-Day War". HISTORY (jezik: engleski). 5. 6. 2023. Pristupljeno 3. 11. 2023.
  17. ^ "PLO". history.com (jezik: engleski). 21. 8. 2018. Pristupljeno 3. 11. 2023.
  18. ^ al Madfai, Madiha Rashid (1993). Jordan, the United States and the Middle East Peace Process, 1974–1991. Cambridge Middle East Library. 28. Cambridge University Press. str. 21. ISBN 978-0-521-41523-1.
  19. ^ United Nations General Assembly Session 29 Rezolucija 3237 (XXIX). 2296. cjeloukupni sastanak. Status promatrača za Palestinsku oslobodilačku organizaciju A/RES/3237(XXIX) 22. 11. 1974.
  20. ^ Geldenhuys, Deon (1990). Isolated States: A Comparative Analysis. Cambridge Studies in International Relations. 15. Cambridge University Press. str. 155. ISBN 978-0-521-40268-2.
  21. ^ United Nations General Assembly Session 43 Rezolucija 43/117. 75th plenary meeting. Office of the United Nations High Commissioner for Refugees A/RES/43/117 8. 12. 1988.
  22. ^ Hillier, Tim (1998). Sourcebook on Public International Law. Cavendish Publishing sourcebook. Cavendish Publishing. str. 205. ISBN 978-1-84314-380-2. Pristupljeno 8. 6. 2014.
  23. ^ United Nations General Assembly Session 55 Agenda item 36. 54th plenary meeting. Bethlehem 2000 Draft resolution (A/55/L.3) A/55/PV.54 page 10. Al-Kidwa, Nasser (Palestine) (in arapski). 7. 11. 2000 at 15:00. "Moreover, we are confident that in the near future we will truly be able to join the international community, represented in the Organization as Palestine, the State that encompasses Bethlehem."
  24. ^ "Arhivirana kopija". Arhivirano s originala, 13. 11. 2010. Pristupljeno 27. 11. 2011.CS1 održavanje: arhivirana kopija u naslovu (link)

Vanjski linkovi

uredi
 
Commons logo
Commons ima datoteke na temu: Palestina (država)
 
WikiAtlas ima mape na temu: Palestina (država)
Preuzeto iz "https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Palestina_(država)&oldid=3632509"