Kromanjonac

Kromanjonci je uobičajen naziv kojim se opisuju prvi anatomski današnji prahistorijski ljudi (rani Homo sapiens sapiens) iz perioda gornjeg paleolita. Fosili su pronađeni u Francuskoj, blizu pećine Cro-Magnon, po kojoj su i dobili ime. Najstariji poznati ostaci kromanjonaca su radiometrijski datirani u doba od oko 43.000-35.000 godina prije današnjice.

Originalni "Starac iz Crô-Magnona", Musée de l'Homme, Pariz

Kromanjonac − Digitalna rekonstrukcija glave

Strugalica - oruđe iz Cro-Magnona – Kolekcija Louis Lartet - Muzej Toulouse

U 1868, u plitkoj pećini u Cro-Magnonu u blizini grada Les Eyzies-de-Tayac u regiji Dordogne, na jugozapadu Francuske, pronađeni su brojni, očigledno drevni ljudski kosturi. Pećinu je istraživao francuski geolog Édouard Lartet, koji je otkrio pet arheoloških slojeva. Ljudske kosti koje su pronađene u najvišem sloju bile su stare između 10.000 i 35.000 godina. Prahistorijski ljudi sa ovog nalazišta nazvani su kromanjoncima. Od tada se smatra da su, zajedno sa neandertalcima (Homo neanderthalensis), bili predstavnici prahistorijskih ljudi.

Nova nomenklatura

Još uvijek je teško naći precizan položaj kromanjonaca u posljednjoj fazi ljudske evolucije, ali su imali kulturu koja je proizvodila razne prefinjene alate.

Kromanjonci se identificiraju sa Homo sapiens sapiens novijih oblika, u vremenskom rasponu od prije oko 35.000-10,000 godina prije današnjice. Oznaka Kromanjonac se može odnositi samo na fosilni nalaz iz Cro-Magnona, a kromanjonci su svi pripadnici njegove faze očovječenja. U novije vrijeme se taj naziv izbjegava, posebno na engleskom jezičkom području, a umjesto toga se uvodi naziv anatomski moderni čovjek ili anatomski recentni čovjek, jer se radije govori o ljudima koji su općenito imali anatomsko ustrojstvo kao i današnji ljudi. U budućem komuniciranju iz odgovarajuće oblasti na našim jezicima uputnije je upotrebljavati naziv anatomski novi čovjek ili anatomski recentni čovjek, budući da naziv moderni ovdje ima neke druge ili višeznačne konotacije. Na taj način bi se izbjegle određene nejasnoće u vezi sa oznakom "kromanjonac", koji se najčešće odnosi na sve rane nove ljude u Evropi (za razliku od prethodnih neandertalaca), a ponekad i na određene ljudske grupe koja se mogu razlikovati od drugih iz gornjepaleolitskih ljudi u regiji.

Naziv "kromanjonac" se i dalje vrlo često koristi u popularnim tekstovima, jer čini očitu razliku sa neandertalcima, a također se odnosi direktno na ljude, a ne na kompliciranu, najčešće upitnu, sukcesiju hronoloških faza koje čine gornji paleolit. Ovu očigledno praktičnu vrijednost su osporili arheolozi i paleontolozi podrškom ideji da naziv kromanjonci nema formalni taksonomski status, jer se ne odnosi na vrste ili podvrste niti arheološku fazu ili kulture.

Zanimljivo je da je u ovim raspravama zaobiđena nomenklatura koju su objasnili paleoantropološki stručnjaci (Heberer, Piveteau i Prideaux) iz druge polovine 20. stoljeća, a koji su sve pripadnike roda Homo svrstavali u tri kategorije:

• arhanropi (drevni ljudi): Homo habilis i Homo erectus
• paleantropi (davni ljudi): Homo neanderthalensis i
• neantropi (novi ljudi): Homo sapiens, sa podvrstama
  • Homo sapiens fossilis i
  • Homo sapiens recens ili Homo sapiens sapiens.

Moguće je da bi u terminološkoj zabuni i nezgrapnim nazivima bilo korisno razmotriti neka ranija (primjerenija) iskustva.

Opis

Najraniji poznati ostaci kromanjonskih ljudi su metodom radiougljika procijenjeni na starost od oko 43.000 godina prije današnjice. Kromanjonci su bili snažno građeni i fizički jaki. Tijelo je obično bilo masivno i čvrsto s jakom muskulaturom. Čelo je dosta ravnije od kosog kao u neandertalaca i sa samo blagim tjemenskim grebenom. Lice je kratko i široko. Brada je bila istaknuta. Kapacitet mozga je bio oko 1.600 cm³, veći od prosjeka nego kod današnjih ljudi. Međutim, nedavna istraživanja pokazuju da0 fizičke osobine kromanjonca nisu bile dovoljno samosvojne u odnosu na današnje ljude da bi opravdale posebnu oznaku.

Imenovanje

Abri de Cro-Magnon, nalazište
iz 1868

Ime dolazi od mjesta Abri de Cro-Magnon (franc. abri = rupa, pećina), a Magnon je naznaka vlasnika posjeda u zaseoku Les Eyzies u komuni Les Eyzies-de-Tayac-Sireuil, na jugoistoku današnje Francuske, gdje je pronđen prvi primjerak označen kao Cro-Magnon 1.

Budući da su najstariji poznati anatomski današnji ljudi (Homo sapiens sapiens ) u Evropi, kromanjonci se od samog početka vežu sa poznatim slikama iz pećine Lascaux i Orinjačkom kulturom, čiji su ostaci dobro poznati iz južne Francuske i Njemčke. Nakon toga, ostaci ranog današnjeg čovjeka su otkriveni i u arheološkim nalazištima zapadne Evrope i drugdje. Poboljšavanjem radiometrijskih metoda određivanja starosti primjeraka početkom 20. stoljeća, novim nalazi su dodati u taksonomsku klasifikaciju hominida.

Osobenosti primjeraka

Francuski geolog Louis Lartet je otkrio prvih pet kostura ovog tipa, marta 1868., u pećini – skloništu pod nazivom Abri de Cro-Magnon . Slični primjerci su naknadno otkriveni u drugim dijelovima Evrope i susjednih područja.

Pećina Grotta del Cavallo

U novembru 2011. godine, u jedinici Oxfordskog radiokarbonskog akceleratora u Engleskoj testirani su uzorci za koje je prethodno bilo procijenjeno da su mliječni zubi neandertalca, koji su bili iskopani 1964. iz Grotta del Cavallo (Konjska pećina) u Italiji. Identificirani su kao najstariji kromanjonski ljudi (ili EMH) koji su ikada otkriveni u Evropi, a čija starost je procijenjena između 43.000 do 45.000 godina.

Kentska pećina

Prahistorijski fragment maksile (gornjevilične kosti) je otkrivena u kentskoj pećini, 1927., u toku iskopavanja u izvedbi Torquay Natural History Society. Nalaz je označen kao Kents Cavern 4.

U 2011. godini fosil je ponovo testiran i starost mu je ponovo procijenjena na najmanje 41.500 godina, što je potvrdilo da je kromanjonac najraniji anatomski moderni čovjek. Fosili ovog stepena hominizacije otkriveni su još i u Sjeverozapadnoj Evropi.

Pećina Peștera cu Oase

Najstariji kromanjonac je iz Jugoistočne Evrope, koji je nađen u Peştera cu Oase (špilja kostiju), u blizini Iron Gates u Rumuniji. Lokalitet se nalazi u podunavskom koridoru, što je za kromanjonce mogao biti ulaz u Srednju Evropu. Izgleda da je u pećini, uz ljudske ostatke možda bila žrtva ili strvina. Ali, alati su pouzdano povezani sa nalazima.

Oase 1 holotip je robusna mandibula u kojoj su kombinirane razne arhaične osobine, izvedene početkom pojave anatomski modernih ljudi, a možda i sa osobinama neandertalaca. Moderniji atributi ga približavaju evropskom ranom modernom čovjeku kasnog pleistocena. Ovaj fosil je jedan od rijetkih nalaza u Evropi čija starost bi se mogla izravno odrediti na najmanje 37.800 godina. Oase 1 ljudska mandibula je otkrivena 16. februara 2002., sa gotovo kompletnom lobanjom mladog muškarca (Oase 2) i fragmentima druge (Oase 3) koje su pronađene 2005., opet uz prepoznatljivi mozaik, od kojih su neki paralelni sa Oase 1 mandibulom. Kasnije, tokom 2005. godine, fragmenti Oase 3 su identificirani kao dio iste jedinke kao i Oase 2.

Crvena Lady iz Pavilanda

Kompletan kostur anatomski današnjeg muškarca, otkriven je 1823. u pećini sahrane Gower, Južni Vels, Velika Britanija. To je bio prvi ljudski fosil koji je pronađen bilo gdje u svijetu. Sa starošću od prije oko 33.000 godina, još uvijek je evidentiran kao najstariji ceremonijalni ukop kod savremenog čovjeka, ikada otkriven bilo gdje u Zapadnoj Evropi. Pridruženi nalazi su bili crvenog oker pomazanja, a mamutska lobanja i lični ukrasi ukazuju na obilježja šamanizma ili druge religijske prakse. Uz skelet su bili i brojni alati, kao teške robe. Genetička analiza mtDNK odredila je je haplogrupu H (mtDNK), koja je danas najčešća grupa u Evropi.

Pećina Peștera Muierilor

U Peştera Muierilor (Ženska pećina) pronađena je jedna prilično kompletna, lobanja žene s robusnim osobinama lica i drugim modernijim lobanjskim svojstvima. Pronađena je u nižoj galeriji ove pećine u Rumuniji. Uz nju su bile i brojne kosti pećinskog medvjeda. Radiougljičnom metodom starost ovog nalaza je procijenjena na doba od prije oko 30.150 ± 800 godina, što ga čini jednim od najstarijih nalaza kromanjonaca.

Nalazište Cro-Magnon

Cro-Magnon 2:
Ženska lobanja iz izvornog ležišta

Muška Cro-Magnonska lobanja

Prvi Cro-Magnonski nalaz otkriven je u stjenovitom utočištu Les Eyzies, Dordogne, Francuska. Taj primjerak je evidentiran kao Cro-Magnon 1, a metodom radiougljika starost mu je procijenjena na oko 28.000 ¹⁴C godina (27,680 ± 270 p.n.e.). U odnosu na Neandertalce, kosturi su pokazali više čelo, uspravno držanje i vitki (gracilne ) kostur kao i kod modernih ljudi. Drugi uzorci sa istog nalazišta su ženski: Cro-Magnon 2 i ostatak muškarca: Cro-Magnon 3.

Stanje i plasman ostataka Cro-Magnon 1, uz komade ljuskih i životinjskih zuba, koji se čine da su privjesci ili ogrlice. Zato se postavlja pitanje da li su namjenski sahranjeni. Ako su kromanjonci svjesno sahranjivali svoje mrtve, to navodi na zaključak da su imali saznanja o ritualima, zakopavanjem svojih mrtvih s ogrlicama i alatom ili da se tu tijela nalaze zbog bolesti.

Patološka analiza kostura pokazuje da su ljudi tog perioda imali fizički težak život. Osim infekcija, kod nekoliko individua je nađeno spajanje kičmenih pršljenova, što ukazuje na traumatske povrede. Za punoljetnu jedinku čiji su ostaci pronađeni u skloništu, vidi se da je poživila neko vrijeme sa frakturom lobanje. Kako su ovakve povrede opasne po život čak i danas, ovo govori da su se kromanjonci oslanjali na podršku zajednice i brinuli jedni o drugima prilikom ozljeda ili drugih oblika nemoći.

• Uneskovo Svjetsko nasljeđe: Abbre Cro-Magnon je dio UNESCO-ove Svjetske baštine "Prehistorijskog nalazišta i uređene Špilje Vézère Valley".

Předmostí

Nalazište fosila u Předmostí se nalazi u blizini Přerova, u Moravskoj regiji, Češka. Otkriveno je krajem 19. stoljeća. Iskopavanja su vođena od 1884. do 1930. godine, a originalni materijal je izgubljen tokom Drugog svjetskog rata. U 1990., izvedena su nova iskopavanja, kada su nađeni znaci paleolitske sahrane, uz moguće ritualne obrede,

Předmostí je izgleda bila lokacija za svakodnevni boravak s pripadajućim grobljem sa oko 20 sahranjivanja, uključujući i 15 potpunih ljudskih skeleta, a dijelovi pet drugih, predstavljaju ili poremećeni ili srednje dubok ukop. Pretpostavlja se da se očigledni naknadni poremećaji mogu objasniti kanibalizmom, iako ova teza nije široko prihvaćena. Popratni neljudski fosili uglavnom su bili mamuti. Mnoge od kostiju su jako ugljenisane, što ukazuje da su pečene. Ostali ostaci uključuju crvenu lisicu, jelene, Przewalski konj ledenog doba, vuka, medvjeda, vjeverice i zečeve. Pronađeni su i ostaci tri psa, od kojih je jedan u ustima imao kost mamuta. Starost nalaza iz Předmostí je procijenjena između 24.000 i 27.000 godine prije današnjice. Ti ljudi su u suštini slični francuskom nalazu iz Cro-Magnona. Iako nesumnjivo moderni, imali su robusne karakteristike, što ukazuje na lovački način života. Oni su također imali kvadratne okvire očne duplje, kakvi se mogu naći u francuskom materijalu.

Mladeč

Iako mlađi od Oase lobanje i donje vilice, nalazi iz pećine Mladeč u Moravskoj, (Češka), su među najstarijim dosad nađenih kromanjonaca. U pećinama su bili ostaci više osoba, ali pronađeno je malo artefakata. Pronađeni artefakti provizorno pripadaju kulturi Orinjačkoj kulturi. Starost ovih nalaza je, metodom radiougljika određena na 31.000 radiokarbonsku godinu (koja je nešto duža od kalendarske). Mladeč 2 je datiran na 31.320 +410, –3 90 godina, Mladeč 9a na 31.500 +420, –400 i Mladeč 8 na 30.680 +380, –360 ¹⁴C godina.

Ostali

Sve ove procjene starosti evropskih anatomskih "modernih" ljudi su procijenjene direktnom metodom radiougljika u ¹⁴C godinama p.n.e.

• Kostenki 1 = 32.600 ± 1,100, tibije i fibule;
• Ljudske fosilne kosti iz pećina Muierii i Cioclovina, Rumunija: Cioclovina 1 = 29.000 ± 700, kompletan neurokranijum, oblik robusnih individua, pećina Cioclovina, Rumunija
• Les Roisà Mouthiers < 32.000 godina.
• La Quina Aval ≈ maksimalno 33.000 - 32.000 (parcijalne mandibule maloljetnika)

Kalendarske godine

• Lapedo djetete iz Abrigo do Lagar Velho, Portugal, nalaz star oko 24.000 godina, prilično kompletan i sasvim robusan skelet, možda pokazuje neke neandertalske osobine.

Ostale web-stranice:

• Brassempouy,
• La Rochette, Vogelherd, Engis,
• Hahnöfersand,
• St. Prokop,
• Velika Pećina.

Porijeklo kromanjonaca

Seobe današnjih ljudi u Evropi

prema simulaciji Currata i Excoffiera (2004),
prije sadašnjosti (u godinama)

• 
  Do 37.500 p.n.e.
• 
  Do 35.000 p.n.e.
• 
  Do 32.500 p.n.e.
• 
  Do 30.000 p.n.e.

Vizualiziranje pretpostavljenih ljudskih predaka kroz vrijeme i prostor. Svaka linija predstavlja odnos potomaka predaka u pretpostavljenoj genealogiji modernih i drevnih genoma. Širina linije odgovara koliko puta se odnos posmatra, a linije su obojene srazmjerno procijenjenoj starosti predaka (Wilder Wohns et al (2022).

Vjeruje se da su se anatomski moderni ljudi (eng. Anatomically Modern Humans: AMH) najprije pojavili u Istočnoj Africi, prije nekih 100.000 do 200.000 godina. Prema ovoj teoriji, jedan od relativno nedavnih vanafričkih egzodusa, preko Arapskog poluostrva, prije oko 60.000 godina odveo je moderne ljude u Evroaziju. Jedna grupa je brzo zaposjela obalna područja oko Indijskog okeana, a druga grupa je nakon pristizanja na Bliski Istok nastavila se seobom ka sjeveru, prema stepama Srednje Azije. Analiza sekvence mitohndrijske DNK, dva kromanjonca iz pećine Paglicci, Italija, stara 23.000 do 24.000 godina (Paglicci 52 i 12), identificirani kao pripadnici haplogrupe N (mtDNK), tipski su preci stanovnštva u Srednjoj Aziji. U unutrašnjosti ova grupa je osnivač sjevernih i Istočnih Azijata, Evropljana, velikih dijelova bliskoistočnih i sjevernoafričkih populacija. Migracije sa prostora Crnog mora u Evropu počele su prije nekih 45.000 godina, vjerovatno uz podunavski koridor. Do prije 20.000 godina, moderni ljudi su došli do zapadnih obala ovog kontinenta.

Život kromanjonaca

Fizičke osobenosti

Impresije iz 19. stoljeća o životu u gornjem paleolitu
umjetnik: Viktor Vasnetsov, 1883.

Pećinsko slikanje iz Lascauxa, Francuska,
prije približno 16.000 godina (Gornji paleolit).

Kromanjonac je bio anatomski građen kao i sadašni čovjek, sa ravnim udovima i visok u odnosu na njegove ssvremenike neandertalce. Smatra se da su bili u prosjeku visoki 176,2 cm, iako je bilo velikih mužjaka, visokih možda 195 cm, pa i viših. Razlikovali su se od današnjih ljudi po robusnijoj konstituciji i blago većem kranijskom kapacitetu. Kromanjonci su imali dugu, prilično nisku lobanju, široko lice i istaknuti nos. Njihova prepoznatljiva osobina je bila pravougaona anatomija orbite. Vokalni aparat je bio kao kod današnjih ljudi i vjerovatno su mogli govoriti.

Zanimljivo je da se opis pomenutog habitusa kromanjonaca, u najnovijem izdanju Encyclopedia Britanica ponešto razlikuje:

Kromanjonci su bili snažno građeni i fizički jaki, a pretpostavlja se da su bili visoki oko 166 - 171 cm. Tijelo je općenito bilo robusno i čvrsto, po svemu sudeći sa jakom muskulaturom. Čelo je bilo ravno, uz blagi čeoneno-tjemeni greben, a lice kratko i široko. Kromanjonci su bili prvi ljudi (roda Homo) koji su imali istaknute brade. Kapacitet mozga je bio oko 1.600 cm³, nešto veći od prosjeka u odnosu na današnje ljude. Smatra se da su kromanjonci vjerovatno bili prilično visoki u odnosu na druge rane ljudske vrste.

Analiza mitohondrijske DNK svrstava rano evropsko stanovništva kao sestrinsko sa azijskim grupama, čije evolucijsko razdvajanje potječe od prije nekih 50.000 godina. Ten vrlo svijetle kože kod današnjih stanovnika Sjeverne Evrope je relativno nova pojava. Genetski dokazi za evolucijsko razdvajanje vrlo svijetle kože mogu se naći kod sjevernih Evropljana, a i kod nekih istočnih Azijata ukazuju na to da su kromanjonci vjerovatno imali svijetlo smeđu i preplanulu kožu. Sekvencioniranje nalaza postglacijalnih lovaca-sakupljača evropskih populacija, ukazuju na to da su kromanjonci vjerovatno imali plave oči, tamnu kosu i maslinast ten. Malo poprsje muškarca napravljeno od slonovače pronađeno je na lokalitetu Dolní Věstonice staro do 26.000 godina, te naznačava da su kromanjonci imali ravnu kosu, iako je nešto kasnije na kipiću Venera Brassempouy prikazana talasasta ili kovrdžava kosa, eventualno pletena.

Kromanjonska kultura

Uz fosilne ostatke kromanjonaca nađeni su kremeni alati Orinjačke kulture koju je Louis Lartet identificirao nekoliko godina prije nego što je pronašao prvi kostur. Ova kultura se razlikuje od ranijih kultura svojim fino obrađenim vrhovima kostiju ili rogova i kremena, napravljenih za drške za proizvodnju Venerinih figurica i crtanje pećinskih slika. Bušene su i kosti, školjke i zubi za tjelesne ukrase. Figurice, pećinske slike, ukrasi i tajanstvene Venerine figurine su zaštitni znak kromanjonske kulture, u kontrastu s utilitarnom (primijenjenom) kulturom neandertalaca. Imali su kulturu koja je proizvodila razne prefinjene alate, kao što retuširane oštrice, vršne i pljosnate strugalice, dlijeta nalik alatima poznatim kao burin i fine koštane alatke. Izgleda da su imali i alat za ravnanje i struganje kože. Neki kromanjonci su povezani sa kulturama Gravetian ili gornjim Perigordian, koji se odlikuju tehnikom retuširanja, i koji su se bavili proizvodnjom alata sa ravnom poleđinom.

Kao i većina ranih ljudi, kromanjonci su prije svega bili lovci na mamute, pećinskog medvjeda, konja i jelena. Lovili su dugim ručnim kopljima i kopljima za bacanje, dok luk i strijela još nisu bili izmišljeni. Živjeli su u nomadskim ili polunomadskim društvima sa godišnjim seobama u potrazi za plijenom, a jeli su i biljnu hranu. U Mezhirichu, selu u Ukrajini, nekoliko koliba je izgrađeno od kostiju mamuta, što možda predstavlja polutrajni ukopani lovački kamp.

Kromanjonska obitavališta najčešće su bila u dubokim pećinama, a u plitkim su napravljeni kameni prepusti (nastrešnice), primitivne kolibe ili kameni predzidovi, a pronađene su i one koje su u potpunosti građene od kamenja. Kamena skloništa su korištena tokom cijele godine. Izgleda da su kromanjonci bili aktivni u krugu obitavališta, a udaljavali su se samo kada je to bilo neophodno kako bi pronašli nova lovišta ili zbog nepovoljnih promjena u prirodnoj okolini.

Kao i neandertalci, kromanjonski ljudi su sahranjivali svoje mrtve. Prvi primjeri umjetnosti prahistorijskih naroda su bila djela kromanjonaca. Slikali su, klesali i vajali male gravure i statue ne samo ljudi, nego i životinja. Njihove ljudske figure uglavnom opisuju velike grudi, široke bokove, a često i očigledno trudnice, što ukazuje na poštovanje kulta plodnosti.

Njihove slike su imale malo magije ili ritualne važnosti za ljude. Po visokom kvalitetu svoje umjetnosti, jasno je da kromanjonac nije bio primitivni početnik, već je prethodno eksperimentisao sa umjetničkim medijima i oblicima. Uređena oruđa i oružja pokazuju da su cijenili umjetnost za estetske svrhe, kao i iz vjerskih razloga.

Kromanjonci su živjeli i lovili u većim, organizovanim grupama, koje su vjerovatno imale vođe. Lov krupnijih životinja, izrada zamki i skloništa, briga o potomstvu i niz drugih detalja iz njihovog života nesumnjivo govore o elementima podjele rada među članovima grupe. Takav način unutargrupne saradnje pretpostavlja savršenije oblike komuniciranja. Indirektnirn putem, na osnovu naslikanih simbola i otkrića jednostavnijih muzičkih instrumenata (pištaljki, naprimjer), dokazano je da je upotreba jezika (govora) bila dobro razvijena još prije 17-20 hiljada godina. Nomadske grupe lovaca i sakupljača, u potrazi za hranom sve do 7-8 hiljada godina prije naše ere, neolitski čovjek (najprije na Srednjem Istoku) je počeo domestikaciju podobnih biljaka i životinja, a zatim je počeo graditi i prve privremene i stalne naseobine.

Nalazi usukanih i obojenih čvorova i vlakana lana među nalazima prahistorijske Gruzije (Dzudzuana) ukazuju da su pravili konope za drške kamenih alatki i oružja, tkanje košara ili za šivanje odjevnih predmeta. Pored pomenutih mamutskih koliba od kosti, gradili su i skloništa od kamenja, gline, grana i životinjskog krzna. Ovi rani ljudi su koristili mangan i željezo i okside za slikanje, a možda su stvorili i jedan od ranih lunarnih kalendara, prije oko 15.000 godina.

Teško je odrediti koliko dugo j trajala era kromanjonaca i šta im se dogodilo. Pretpostavlja se da su se postepeno pomiješali sa evropskim stanovništvom koje je pristiglo kasnije. Neke individue s izvjesnim kromanjonskim obilježjima, nazivane kromanjoncima, potiču iz mezolitskog perioda (8000-5000 pne) i neolita (5000-2000 p.n.e.)

Ostali savremenici u Evropi

Širenje današnjeg čovjeka (crveno) iz Afrike, na osnovu genetskih istraživanja.
U Evropi, prvi moderni ljudi su dugo bili savremenici neandertalaca.

Skelet nalaza iz Grimaldija
( Monako) možda je pripadao različitoj etničkoj grupi.

Neandertalci

Glavni članak: Neandertalac

Kromanjonci su dijelili evropske prostore s neandertalcima oko 10.000 ili više godina, prije nego što je drugi nestao. Priroda njihovog suživota i razlozi izumiranja neandertalca su još uvijek predmet mnogih rasprava. Tumačenja uključuju mirni suživot, konkurenciju, međusobno ukrštanje, asimilaciju i genocid. Ostali moderni ljudi, kao što su Jebel Qafzeh ljudi, izgleda da su živjeli zajedno s neandertalcima do prije 60.000 godina na Levantu. Ranije studije tvrde da je u Francuskoj, suživot neandertalaca i modernih ljudi trajao više od 15.000 godina u. Simulacija na osnovu malih razlika u kapacitetu međusobne snošljivosti dvije grupe pokazuje da su se one mogle naći zajedno samo u uskoj zoni, na prednjoj strani kromanjonskih imigracijskih talasa. Čini se da je neandertalska Châtelperronian kultura bila pod uticajem kromanjonaca, što ukazuje na neku vrstu kulturne razmjene između dvije grupe. Originalni Châtelperronianski slojevi nalaza smjenjuju se sa elementima Orinjačke kulture, iako to može biti rezultat "hronološkog miješanja" slojeva, ili poremećaja od ranijih iskopavanja. "Lapedo dijete", koje je nađeno na Abrigo do Lagar Velho (Portugalija) je navedeno kao mogući hibrid neandertalac/kromanjonac, iako je ovo tumačenje sporno. Nedavne genetske studije širokog uzorka modernih ljudi ne pokazuju da se desio neki oblik hibridizacije arhaičnih ljudi, nakon pojave modernih ljudi iz Afrike. Za svega oko 1% do 4% posto DNK Evropljana i Azijata se čini da je izvedena iz DNK neandertalca.

Grimaldi čovjek

Grimaldi čovjek je bio naziv za dva italijanska nalaza paleolitska kostura sa početka 20. stoljeća. Bili su kratki, ali fino izgrađeni ljudi. Kada su pronađeni, ovi kosturi su bili predmet sumnjive naučne teorije o evoluciji čovjeka, dijelom podstaknute pristranom rekonstrukcijom lobanja u izvedbi uključenih naučnika. U toku 1960-ih godina, Grimaldi je zajedno s raznim drugim evropskim nalazima ranog modernog čovjeka, bio označen kao Kromanjonac (u širem smislu), iako se pojam "evropski rani moderni ljudi" danas više koristi za ovaj sklop.

Čovjek lokaliteta Chancelade

Prilično kompletan skelet iz Magdalenianskog doba je 1888. godine pronađen na lokalitetu Chancelade, Francuska. Prvobitno se mislilo da je bio Eskim. Iako je ovo tumačenje sada napušteno, niski i zdepast, ali inače moderni kostur značajno se razlikuje od Cro-Magnonskih nalaza. Slične, ali fragmentiranije nalaze kostiju otkriveni su u Laugerie-Basse i pećini Duruthy u blizini mjesta Sorde-l'Abbaye.

Također pogledajte

• Hominizacija
• Evolucija čovjeka
• Hominidae

Vanjski linkovi

• Cro-Magnon 1: Smithsonian Institution – The Human Origins Program