Wikipedia

Albanofobija u Srbiji

Albanofobija u Srbiji, odnosno antialbanska osjećanja, proizvod su političkog odnosa u Srbiji i etničkih sukoba između političkih struktura u Srbiji i Albanaca, nastalih na područjima današnjeg Kosova.

Pozdrav sa srpskog primorja (Drač), srpski propagandni poster iz 1914.

Albanofobija se ogleda u negativnim predrasudama i diskriminaciji prema pripadnicima albanskog naroda. Albanofobija može poprimiti i oblik rasizma ako je povezana s vjerovanjem da su Albanci vrsta niže rase.[1][2] Antialbanska osjećanja se ogledaju i u korištenju naziva Šiptari, slaveniziranog oblika albanskog etnonima Shqiptar, koji se uslijed negativne konotacije u srpskom jeziku smatra uvredljivim.[3][4]

Tokom historije, mnogi srbijanski intelektualci su predlagali razne antialbanske projekte, između ostalih: Jovan Cvijić, Vaso Čubrilović, Ivo Andrić i drugi.[5] Srpski pisac i analitičar Mirko Đorđević zaključuje: "Pravljeno je stotine memoranduma, planova za riješenje kosovskog pitanja. Kad prelistate ta rješenja, bila ona komunistička, državna ili crkvena, lahko ćete primijetiti da su svi ti planovi bili - riješiti kosovsko pitanje tako da Albanaca tamo nema."[6]

Historija uredi

Kneževina Srbija uredi

 
Vladan Đorđević, srbijanski državnik, je Albance smatrao nižom rasom.[7][8][9]

Počeci antialbanske propagande u Srbiji datiraju s kraja 19. vijeka i vezani su za pretenzije srpske države na teritorije Osmanlijskog carstva naseljene Albancima.[7] Nakon srpsko-turskog rata i teritorijalnih proširenja Kneževine Srbije 1878. godine, dolazi do masovnih protjerivanja Albanaca iz novopripojenih krajeva (prvenstveno iz Topličkog okruga, nekada djelimično naseljenog Albancima) i spaljivanja albanskih sela i gradskih četvrti.[10] Iako su se mnogi srpski uglednici tada protivili izgonu albanskog stanovništva,[11] predsjednik srpske vlade Milan Piroćanac je povodom toga izjavio: “ako bismo ih ostavili ovdje, zadali bi nam nevolje”.[12]

Dalji rast albanofobije povezan je s vanjskopolitičkim pretenzijama Kneževine Srbije zacrtanim u Načertaniju, na oblasti Kosova, zapadne Makedonije i sjeverne Albanije, od kojih su neke bile naseljene pretežno albanskim muslimanima.[7] Srpski autori prikazuju Albance kao nasilnike i uzurpatore, potencirajući njihove zločine nad Srbima tokom Osmanlijskog perioda.[13] Oni albansko stanovništvo u Novopazarskom Sandžaku, Kosovu i Makedoniji predstavljaju kao "pustonosnu rijeku koja se izlila iz svoga korita i koju će Srbija vratiti u granice prave Arbanije".[13]

Kraljevina Srbija uredi

 
Jovan Cvijić, srpski akademik, je zagovarao izlazak Kraljevine Srbije na more preko teritorija Osmanlijskog Carstva naseljenih Albancima, današnje Albanije.

Početkom 20. vijeka albanofobija u Srbiji je počela rasti, usko povezana s vanjskopolitičkim ciljem Kraljevine Srbije da izađe na Jadransko more (luka Drač) preko albanskih oblasti.[8][14] Argumente o izlasku Srbije na more preko Albanije u to vrijeme su zastupali mnogi srpski političari i intelektualci.[15] Ugledni srpski naučnik Jovan Cvijić je branio pravo Srbije na sjevernu Albaniju uprkos postojanju nesrpskog stanovništva na tim oblastima.

Cvijić je opisivao kosovske i sjeverne Albance kao mješance, poarbanašene Srbe, odnosno prikrivene Srbe, koji su samo mimikrijom oponašali prave Albance, čime je podupirao pretenzije srpske države na albanske oblasti.[16][17] Između 1906. i 1918. izradio je seriju mapa koje su pravdale rastuće srpske pretenzije na južne oblasti.[18] Cvijićeve etnografske mape objavljene 1906, 1909. i 1913. godine, međusobno su se razlikovale i pratile su vanjskopolitičke potrebe Srbije.[19] Na mapi iz 1909. značajno je prikazano smanjeno prisustvo Albanaca na Kosovu i zapadnoj Makedoniji u odnosu na prethodnu iz 1906. Na mapi iz 1913. prikazano je još manje Albanaca, čak i u Sjevernoj Albaniji.[19]

Srpska propaganda je Albance prikazivala nesposobnima da upravljaju sami sobom, prikazujući ih kao strani element koji treba iskorijeniti.[7] U širenju predrasuda prema Albancima ističe se dr. Vladan Đorđević (1844–1930), tadašnji predsjednik vlade Srbije.[7] On je prikazivao Albance kao divlji narod koji nema historiju, opisujući ih evropskim crvenokošcima[8] koji spavaju na drveću.[7] On je predlagao Evropi da “podijeli ove nedisciplinirane ljude između Srbije, Grčke i Crne Gore”.[20] Vlada Kraljevine Srbije je stajala na gledištu da Albanci uopće nisu narod, već izdijeljena i međusobno zakrvljena plemena, bez zajedničkog jezika, pisma i vjere.[21] Smatrao je da bi tek kolonizatorskim utjecajima, odnosno uključenjem Albanaca i njihovih teritorija u srpsku državu, bilo omogućeno njihovo obučavanje za civiliziran život.[8] Srpska štampa je širila stereotipe o Albancima kao o divljacima nesposobnim za samostalan državni život.[22] Čak i mnogi srpski naučnici su, prije nastanka nezavisne Albanije 1912. godine, pokušavali dokazati nesposobnost Albanaca za stvaranje vlastite države, tvrdeći da albanska plemena nemaju potrebu za državom niti sposobnost da se konstituišu u naciju, te im je stoga potrebno tutorstvo.[8] Opet, istaknuti srpski socijaldemokrata Dimitrije Tucović u svojoj knjizi "Srbija i Arbanija" kritički napada ovakvo gledište srpskih političara: osvit Prvog balkanskog rata kralj Petar I Karađorđević je 18. oktobra 1912. godine izdao proglas u kome kaže da će njegova armija donijeti "slobodu, bratstvo i jednakost", ne samo Srbima već i Albancima[23], nakon čega je srpska vojska krenula u osvajanje Albanije, čineći nad albanskim stanovništvom brojne zločine. Tucović bilježi da je dio štampe u Srbiji duže vrijeme rasprostirao o albanskom narodu tendenciozna mišljenja,[22] izazivajući kod srpskog naroda mržnju prema divljim Arnautima, uz pripisivanje pogrdnih izraza.[24] Nakon pripajanja Kosova Kraljevini Srbiji, Kosovski Albanci su bili suočeni s politikom prisilne srbizacije, koja se ogledala u zabrani korištenja albanskog jezika, pokrštavanju, kolonizaciji i etničkom čišćenju.[25]

Kraljevina Jugoslavija uredi

Tokom perioda Kraljevine Jugoslavije, diskriminacija albanskog stanovništva je predstavljala zvaničnu politiku države. Beogradska vlada je raznim mjerama nastojala izmijeniti etničku sliku Kosova i Metohije.[26] Hiljade albanskih porodica je protjerano u Tursku.[27]. Istovremeno, beogradska vlada je vodila opsežan program kolonizacije Kosova, dajući prednost Srbima, a posebno bivšim vojnicima ili pripadnicima četničkih odreda.[28]

 
Vaso Čubrilović, srpski akademik, je predlagao masovno istjerivanje Albanaca.

Dr. Vaso Čubrilović, srpski akademik i političar, albanska naselja slikovito opisuje kao "klin koji se duboko zario u naše zemlje."[29] On je 1937. godine napisao memorandum za Stojadinovićevu vladu kojim predlaže rješavanje "albanskog problema" totalnim etničkim čišćenjem Kosova od Albanaca.[30] Čubrilović smatra da je "imperativna dužnost" države da ne dopusti da njeno važno strateško zemljište u rukama drži "nama neprijateljski i strani element".[31] Čubrilović kritikuje dosadašnju neefikasnu srpsku kolonizaciju Kosova i predlaže efikasnije metode fizičkog izgona albanskog stanovništva.[16] On smatra da je osnovna pogreška odgovornih činilaca bila to što su na "nemirnom i krvavom" Balkanu htjeli primijeniti zapadne metode u rješavanju etničkih problema. Umjesto toga, on predlaže rješenje problema na balkanski način:

Arnaute je nemoguće suzbiti samo postupnom kolonizacijom ... Jedini način i jedino sredstvo to je brutalna sila jedne organizovane državne vlasti, u čemu smo mi uvek bili iznad njih.

– Vaso Čubrilović, [32]

Čubrilović polazi sa stanovišta da je jedini efikasni način rješenja albanskog pitanja masovno iseljavanje, te predlaže niz sredstava pritiska kojima bi došlo do toga. Prvo je stvaranje psihoze, radi čega je potrebno naći agitatore koji će agitirati za iseljavanje. Također je potrebno pridobiti albansko svećenstvo i ljude od utjecaja, novcem ili prijetnjama.[16] Drugo sredstvo je pritisak državnog aparata, koji treba do krajnosti iskoristiti zakone, kako bi što više zagorčao život Albanaca.[16] U tom cilju, Čubrilović predlaže jugoslavenskoj vladi globe, hapšenja, nemilosrdno primjenjivanje svih policijskih propisa, kažnjavanje šverca, sječe šuma, puštanje pasa, gonjenje na kuluk i sva druga sredstva koja je u stanju iznaći policija.[16] Pored policijskih pritisaka, Čubrilović predlaže i privredne: nepriznavanje starih tapija, obustavljanje rada na katastru, nemilosrdno utjerivanje poreza i svih javnih i privatnih dugova, oduzimanje državnih ispaša, općinskih ispaša, ukidanje koncesija, poslovnih dozvola za kahvane, trgovine, zanate, oduzimanje monopolskih dozvola, istjerivanje iz državne, privatne i samoupravne službe, itd.[16] Od sanitetskih mjera predlaže: prisilno izvršenje svih propisa po kućama, rušenje zidova i velikih plotova oko kuća, stroga primjena veterinarskih mjera koja će ometati izvođenje stoke na pijace, itd. Dr. Čubrilović također predlaže i vjerski pritisak u vidu krčenja groblja, zabrane mnogoženstva itd.[16] Pored državnog pritiska, Čubrilović napominje da i privatna inicijativa može mnogo učiniti. On predlaže da se kolonistima podijeli oružje i da se na Kosovu započne četnička akcija. Dalje zagovara izazivanje sukoba Crnogoraca s Albancima u Metohiji i lokalnih buna koje bi bile krvavo ugušene najefikasnijim sredstvima.[16] Pored navedenih sredstava pritisaka na stanovništvo, Čubrilović predlaže još jedno sredstvo koje je Srbija vrlo praktično upotrijebila poslije 1878. godine - tajno paljenje sela i arnautskih četvrti po gradovima.[16]

Ivo Andrić, ambasador Kraljevine Jugoslavije u nacističkoj Nemačkoj, januara 1939. godine na zahtjev Milana Stojadinovića izradio je projekat podjele Albanije između Jugoslavije i Italije, prema kojem je Srbija trebala dobiti Sjevernu Albaniju i luku Drač.[33] Andrićev elaborat, koji nosi datum 30. januar 1939. godine, sačinjen je kao službeni podsjetnik o albanskom pitanju za internu upotrebu u Ministarstvu vanjskih poslova.[34]

Gotovo istovremeno s Andrićevim, 3. februara 1939. se pojavljuje još jedan projekat o okupaciji i podjeli Albanije, podnesen Stojadinovićevoj vladi. Riječ je o projektu Ivana Vukotića, također visokog činovnika Ministarstva vanjskih poslova, prema kojem bi Jugoslavija s Italijom trebala podijeliti Albaniju po liniji Struga-Libražd-Elbasan-Drač, čime bi Srbija dobila preko 300 km albanske jadranske obale. Vukotić na kraju referata zaključuje da je "bolje italijanski prozor na Balkanu nego albanska kuća".[35]

Drugi svjetski rat uredi

Tokom ratnog perioda, mržnja između Srba i Albanaca je kulminirala. U izvještaju Komande II četničkog korpusa Draži Mihajloviću četnici izjavljuju da će se boriti protiv Turaka i Albanaca do istrebljenja i da mržnja na Albance i Turke privlači čak i pristalice komunizma.[36] Mnogi četnici su se nakon amnestije u augustu 1944. godine priključili partizanskim jedinicama, ne mijenjanjući svoj stav prema Albancima.[37]

Neposredno po oslobođenju Beograda, dr. Vasa Čubrilović je 3. novembra 1944. predstavio novim vlastima svoj novi projekat pod nazivom Manjinski problem u novoj Jugoslaviji, ovog puta predlažući iseljenje svih neslavenskih manjina iz Jugoslavije. Čubrilović najvišem vojnom i državnom vrhu predlaže ekspatrijaciju nekoliko miliona ljudi, što bi, prema njemu, riješilo problem manjina u Jugoslaviji.[37] On smatra da Demokratska federativna Jugoslavija može imati mir i prosperitet samo ako bude etnički čista, te ako rješenjem manjinskog pitanja ukloni uzroke netolerancije između sebe i susjednih država.[10] Čubrilović smatra da su se sve manjinske grupe u Jugoslaviji (Nijemci, Mađari, Albanci, Italijani, Rumuni) same odrekle svojih građanskih prava istupajući otvoreno neprijateljski prema državi u kojoj žive, zbog čega ih treba ukloniti iz države, "jer su to i zaslužili".[10]

Čubrilović zaključuje da su ovi ratovi najpogodniji za rješavanje tih problema, jer ono, za šta bi u mirno doba trebale decenije i vijekovi, za vrijeme ratova svršava se za koji mjesec i koju godinu. Stoga on predlaže da vojska još u toku ratnih operacija "planski i nemilosrdno" očisti od nacionalnih manjina sve ove krajeve, koji bi potom bili naseljeni nacionalnim elementom.[10] Čubrilović smatra da će saveznici odobriti ovu akciju nakon što budu ubijeđeni da su manjine krive za milionske žrtve Jugoslavena u Drugom svjetskom ratu.[37] Ako potpuno iseljenje ne uspije, Vaso Čubrilović predviđa dotatne mjere, kao što su: oduzimanje svih prava, otvaranje sabirnih logora, oduzimanje imovine, istrebljenje inteligencije i viših klasa...[37] Bilo je potrebno novca i ljudi od povjerenja za taj projekat, ali također i organizacija na institucionalnom nivou, zbog čega Čubrilović predlaže osnivanje posebnog ministarstva, ili barem, komesarijata pri Ministarstvu poljoprivrede.[37]

Period SFRJ uredi

Nakon rezolucije informbiroa 1948. godine, Albanci u Jugoslaviji su tretirani kao neprijateljski element i špijuni Enver Hodžine Albanije.[37] Posebno surov odnos prema Albancima imao je Aleksandar Ranković, šef državne službe sigurnosti.[37][38]

Nakon albanskih demonstracija na Kosovu 1981. godine, u Srbiji započinje organizirana propaganda o genocidu nad Srbima na Kosovu (fabrikuju se izvještaji o silovanju Srpkinja, iseljavanju Srba i sl).[39] Srpski nacionalisti iseljavanje Srba sa Kosova prikazuju kao rezultat pritiska i uzimaju kao potvrdu da Albanci Srbima čine ogromnu nepravdu u vlastitoj državi.[39] Sredinom 1980ih, govor mržnje u srpskim medijima se koncentriše na Albance.[40] Uz albansko ime su od sredine 1980ih korištene riječi “genocid”, “zulum”, “razbojništvo”, “silovanje”, čime je pominjanje Albanaca i u privatnom govoru steklo negativnu konotaciju.[8] Godine 1985. objavljena je "Knjiga o Kosovu" srpskog historičara Dimitrija Bogdanovića čija je osnovna teza da Albanci sprovode planski genocid nad Srbima.[8] Godine 1986. objavljen je utjecajni Memorandum Srpske akademije nauka i umjetnosti, koji demonstracije Albanaca na Kosovu 1981. godine naziva neofašističkom agresijom[41] i navodi da se na Kosovu i Metohiji sprovodi fizički, politički, pravni i kulturni genocid nad srpskim stanovništvom.[42] Ovaj memorandum je ekspertska komisija Ujedinjenih nacija nekoliko godina kasnije ocijenila "sredstvom širenja antialbanskih osjećanja".[43]

Državni mediji, a posebno Radiotelevizija Srbije, su 1980-ih slali dezinformacije o zlodjelima nad Srbima na Kosovu, uključujući silovanja Srpkinja.[44]

Savremeni period uredi

Od 1990-ih godina, zahvaljujući propagandi Miloševićevog režima, Albanci postaju najveći srpski neprijatelji.[3][8] Srpska pravoslavna crkva učestalo koristi uvredljiv termin Šiptari.[45] Pišući o Albancima, crkveni autori uglavnom naglašavaju njihova zlodjela, opisujući ih kao silovatelje i nasilnike.[46][47][48][49]

Istraživanje javnog mnijenja sprovedeno 1998. godine u Srbiji pokazalo je da je trećina ispitanika za nasilno rješenje problema Albanaca - 16% ispitanika bilo je za to da se Albanci očiste, izoluju u veliki logor ili unište na neki način, a ostalih 17% je predlagalo protjerivanje.[50] Tokom 1998. i 1999. godine srpske vlasti su sprovodile kampanju etničkog čišćenja Albanaca sa Kosova, poznatu pod nazivom Operacija Potkovica.

 
Dobrica Ćosić, srpski akademik i bivši predjsednik SRJ, je prema nekim tumačenjima nazvao Albance moralnim talogom Balkana.

Olivera Milosavljević, profesorica historije na Filozofskom fakultetu u Beogradu, napominje da savremeni srpski intelektualci pišu o Albancima uglavnom u okviru stereotipa o njihovoj urođenoj mržnji prema Srbima, koja je proizvod njihovih dominantnih „osobina“, primitivizma i razbojništva.[8]

Inicijativa mladih za ljudska prava, nakon sprovedenog istraživanja „Slika medijskog izveštavanja o Kosovu u Srbiji“, zaključuje da štampani mediji o situaciji na Kosovu izvještavaju pristrano i nepotpuno, te da govorom mržnje jačaju već ionako velike predrasude prema Albancima.[51],[52]

Prema istraživanju iz 2009. godine, o diskriminaciji i socijalnoj distanci u Srbiji, Albanci su na dnu liste u odnosu na druge etničke grupe. Tek 39% građana Srbije smatra da bi Albanci mogli s uspjehom obavljati posao učitelja, 34% posao njihovog šefa, 30% posao načelnika općine i 23% posao premijera.[53]

Generatori mržnje prema Albancima u Srbiji su i razna ekstremistička udruženja i navijačke grupe. Na tribinama nogometnih stadiona i na skupovima profašističkih organizacija, kao što je Otačastveni pokret Obraz, pojavljuju se parole: „Ubij, zakolji da Šiptar ne postoji", „Srbija Srbima, Šiptarima sjekira",[54][55] „Ubij Šiptara“ kao i „Ubij Hrvata da Šiptar nema brata“.[56]

Također pogledajte uredi

Reference uredi

  1. ^ "Albanci u regionu". Arhivirano s originala, 9. 8. 2016. Pristupljeno 25. 7. 2016.
  2. ^ "Širi se akcija protiv govora mržnje i diskriminacije". Arhivirano s originala, 6. 3. 2016. Pristupljeno 25. 7. 2016.
  3. ^ a b Vladimir Arsenijević, Naše crnje[mrtav link]
  4. ^ "Jovan Ćirilov, Albanac ili Šiptar". Arhivirano s originala, 10. 2. 2010. Pristupljeno 25. 7. 2016.
  5. ^ "Isterivanje Albanaca i kolonizacija Kosova V (Institut za istoriju Kosova, Priština)". Arhivirano s originala, 5. 3. 2016. Pristupljeno 25. 7. 2016.
  6. ^ "Zašto se u crkvi šapuće, II epizoda". Arhivirano s originala, 25. 5. 2005. Pristupljeno 25. 7. 2016.
  7. ^ a b c d e f Ivo Banac, The national question in Yugoslavia - origins, history, politics
  8. ^ a b c d e f g h i Olivera Milosavljević: Stereotipi srpskih intelektualaca 20. veka o „nama“ i „drugima“[mrtav link]
  9. ^ Akademik Ćosić među repatim Albancima[mrtav link]
  10. ^ a b c d "Vaso Čubrilović: Manjinski problem u novoj Jugoslaviji". Arhivirano s originala, 18. 10. 2017. Pristupljeno 25. 7. 2016.
  11. ^ "Isterivanje Albanaca i kolonizacija Kosova I (Istorijski institut u Prištini)". Arhivirano s originala, 20. 9. 2008. Pristupljeno 25. 7. 2016.
  12. ^ Jovan Hadživasiljević, Arbanaska liga, Beograd, 1909, str. 13.
  13. ^ a b Jovan N. Tomić, O Arnautima u staroj Srbiji i Sandžaku
  14. ^ Димитрије Туцовић, Србија и Арбанија (у Изабрани списи, књига II, стр. 56) Просвета, Београд, 1950.
  15. ^ "Dimitrije Bogdanović, Knjiga o Kosovu". Arhivirano s originala, 26. 5. 2010. Pristupljeno 25. 7. 2016.
  16. ^ a b c d e f g h i "Međunarodni znanstveni skup "JUGOISTOCNA EUROPA 1918.-1995."". Arhivirano s originala, 5. 3. 2016. Pristupljeno 25. 7. 2016.
  17. ^ Ben Fowkes, Ethnicity and ethnic conflict in the post-communist world
  18. ^ Diarmait Mac Giolla Chríost, Language, identity, and conflict
  19. ^ a b George W. White, Nationalism and territory: constructing group identity in Southeastern Europe
  20. ^ Đorđe Nikprelević: VELIKE SILE I SUSJEDI U MALISORSKOJ KRIZI 1911.
  21. ^ D. Đorđević, Izlazak Srbije na Jadransko more i konferencija ambasadora u Londonu 1912, str. 11-12, Beograd, 1956.
  22. ^ a b Dimitrije Tucović, Srbija i Arbanija (u Izabrani spisi, knjiga II, str. 56) Prosveta, Beograd, 1950.
  23. ^ "Leo Frojndlih, Albanska golgota". Arhivirano s originala, 31. 5. 2012. Pristupljeno 25. 7. 2016.
  24. ^ Dimitrije Tucović, Srbija i Arbanija (u Izabrani spisi, knjiga II, str. 58-59) Prosveta, Beograd, 1950.
  25. ^ Izveštaj međunarodne komisije za ispitivanje uzroka i vođenja Balkanskih ratova
  26. ^ "Prva balistička pobuna". Arhivirano s originala, 21. 10. 2008. Pristupljeno 25. 7. 2016.
  27. ^ "EXPULSIONS OF ALBANIANS AND COLONISATION OF KOSOVA". Arhivirano s originala, 31. 10. 2006. Pristupljeno 25. 7. 2016.
  28. ^ Howard Clark, Civil resistance in Kosovo
  29. ^ V. Čubrilović, Politički uzroci seoba na Balkanu od 1860-1880 god., Glasnik Geografskog društva 16 (1930), 26-49.
  30. ^ Historical dictionary of Kosova
  31. ^ "Ante Beljo, Ideologija Velike Srbije". Arhivirano s originala, 5. 3. 2016. Pristupljeno 25. 7. 2016.
  32. ^ "Medjunarodni znanstveni skup "JUGOISTOCNA EUROPA 1918.-1995."". Arhivirano s originala, 5. 3. 2016. Pristupljeno 25. 7. 2016.
  33. ^ Dr B. Krizman, Elaborat Ivo Andrića o Albaniji (1939), Časopis za suvremenu povjest, br. 2, Zagreb 1977, str. 77-89.
  34. ^ "Ivo Andrić o albanskom pitanju". Arhivirano s originala, 21. 9. 2016. Pristupljeno 25. 7. 2016.
  35. ^ AJ.
  36. ^ Arhiv Istorijskog instituta Kosova, microfilms e AMIB, fund of Archives of Chetniks, C-V-17099.
  37. ^ a b c d e f g "Isterivanje Albanaca i kolonizacija Kosova III (Institut za istoriju Kosova, Priština)". Arhivirano s originala, 8. 3. 2016. Pristupljeno 25. 7. 2016.
  38. ^ Bora Ćosić, Albanci i ja[mrtav link]
  39. ^ a b "Andrej Nosov, Nasilna društva u tranziciji" (PDF). Arhivirano s originala (PDF), 5. 3. 2016. Pristupljeno 25. 7. 2016.
  40. ^ "Mr Nidžara Ahmetašević, Rat rečima i slikama". Arhivirano s originala, 2. 3. 2014. Pristupljeno 25. 7. 2016.
  41. ^ Memorandum SANU[mrtav link]
  42. ^ Memorandum SANU
  43. ^ "Politika stvaranja Velike Srbije (Izveštaj Ujedinjenih nacija)". Arhivirano s originala, 4. 5. 2012. Pristupljeno 25. 7. 2016.
  44. ^ Po naređenju: ratni zločini na Kosovu (Izveštaj Human Right Watch-a)
  45. ^ Upotreba termina Šiptari na sajtu SPC
  46. ^ Decenijsko šiptarko nasilje i zulum[mrtav link]
  47. ^ Četvrt veka golgote kosovskih Srba[mrtav link]
  48. ^ Napadi na srpske svetinje i pravoslavne vernike na Kosovu[mrtav link]
  49. ^ Civil resistance in Kosovo, by Howard Clark (str. 17)
  50. ^ „SCAN agency survey“ objavljeno u: Minority Rights Group: Draft Report on Minority Rights in Yugoslavia, London 1999.
  51. ^ "Prestati sa govorom mržnje i prikrivanjem činjenica o Kosovu". Arhivirano s originala, 8. 10. 2011. Pristupljeno 25. 7. 2016.
  52. ^ "Protiv govora mržnje - za toleranciju". Arhivirano s originala, 26. 3. 2016. Pristupljeno 25. 7. 2016.
  53. ^ Stratedžik marketing, Javno mnenje o diskriminaciji u Srbiji[mrtav link]
  54. ^ Govor mržnje: Quo vadis, Srbijo?[mrtav link]
  55. ^ Ubi, zakolji, da Šiptar ne postoji
  56. ^ Ubij Šiptara

Vanjski linkovi uredi

O albanofobiji u Srbiji:

Antialbanski projekti:

Preuzeto iz "https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Albanofobija_u_Srbiji&oldid=3566568"