Aleksandar Ranković
Aleksandar Ranković (Draževac kraj Obrenovca, 1909 - Dubrovnik, 1983), član Politbiroa i bliski saradnik Josipa Broza Tita. Nakon Drugog svjetskog rata bio je čelni čovjek obavještajne zajednice u Jugoslaviji, te je u to vrijeme proveo srbizaciju upravnog kadra u obavještajnoj upravi. Za vrijeme sovjetsko-jugoslovenske krize 1948. godine, Ranković je bio za centralizaciju. No, nije otpremljen u zatvor na Goli otok kao većina Titovih protivnika, već je samo smijenjen sa dužnosti.[1]
Aleksandar Ranković | |
|---|---|
.jpg) Aleksandar Ranković oko 1960. | |
| Rođenje | 28. novembar 1909. |
| Smrt | 19. august 1983 (73 godine) Dubrovnik, SFRJ |
| Nacionalnost | Srbin |
| Zanimanje | političar |
| Supružnik/ci | Anđa Ranković, Vladislava Slavka Ranković |
| Djeca | Miroslav i Slobodan Ranković |
Aleksandar Ranković jedan je od najodgovornijih lica za teror jugoslavenske tajne policije i masovna ubijanja nakon Drugog svjetskog rata protivnika socijalističkog sistema.
Djetinjstvo i obrazovanje
urediRođen je 28. novembra 1909 u Draževcu (Obrenovac) gdje je i završio osnovnu školu. Nakon toga odlazi 1922. u Beograd na zanat. Veoma rano pristupa radničkom pokretu. 1924. postaje član sindikata. 1927. postaje član podružnice svih krojačkih i tekstilnih radnika, te upoznaje svoju buduću suprugu Anđu i biva primljen u Savez komunističke omladine Jugoslavije. Nakon toga postaje sekretar Mjesnog komiteta SKOJ za Beograd.
Rad u Partiji
uredi1928. postaje sekretar Pokrajnskog komiteta SKOJ Srbije, tada je već bio član KPJ. Zbog izdavanja letaka Ranković, po prvi put u svom životu, biva uhapšen.
Šestojanuarska diktatura
urediDok je boravio u zatvoru u Glavnjači bio je mučen ali nije izdao imena drugih članova SKOJ-a. Osuđen je na 6 godina robije u Sremskoj Mitrovici i Lepoglavi. Za vrijeme boravka u tamnici Ranković radi na širenju revolucionarnih ideja. 1935. Ranković se pušta na slobodu i ide na odsluženje vojnog roka. Vraća se u Beograd, nakon vojne službe, te radi u radničkom pokretu Srbije. Bio je pod prismotrom policije, u ilegali je radio pod imenom "Marko". U maju 1939 učestvuje na Zemaljskom savjetovanju komunista ispod Šmarnte Gore, a kasnije i na Petoj zemaljskoj konferenciji u Zagrebu. Ranković se izabira u Politbro CK KPJ.
Drugi svjetski rat
urediU trenutku izbijanja Drugog Svjetskog rata, nalazi se u Zagrebu. 1941. opet biva uhapšen nakon što je učestvovao u miniranju radio-stanice u Beogradu. Gestapo ga je mučio u zatvoru, zbog povreda ležao je u bolnici, tu situaciju koriste 30. jula Spasenija Cana Babović i Đuro Strugar i izbavljaju ga. Od tada radi u ilegali. Tokom boravka u Bihaću, saznaje da mu je supruga Anđa poginula kod Gackog. U toku NOB obavlja dužnost člana Vrhovnog štaba NOV i POJ. Kao organizacioni sekretar KPJ postaje Titov bliski saradnik.
Osnivanje OZNE
uredi13. maja 1944. na Visu se osniva Odsjek za zaštitu naroda (OZNA) čiji načelnik postaje Ranković. U novembru biva izabran za potpredsjednika Narodne skupštine Srbije. U službi zamjenika Tita, izdaje naređenje za proboj Sremskog fronta 1945. 24. marta 1946. pred Narodnom skupštinom izjavljuje da je Draža Mihajlović uhapšen. Poslije toga je znatno ojačao aparat državne represije. Optužio je Sretena Žujovića Crnog i Andriju Hebranga za antipartijski rad i pokušaj razbijanja KPJ, njih dvojica se hapse. Od 1946-1966 radi kao ministar unutrašnjih poslova FNRJ i šef svih policijskih i tajnih službi. Dobrica Ćosić izvještava Rankovića o položaju zatvorenika na Golom otoku. Nakon Rankovićeve posjete 1951. stanje se donekle poboljšalo. Ranković 1963. pušta u rad autoput "Bratstvo-Jedinstvo" (E-57) koji je vodio od preko SR Slovenije, SR Hrvatske, SR Srbije i SR Makedonije.
Afera prisluškivanja
uredi1966. Tito otkriva u svom radnom kabinetu (Užička br. 15 Beograd) uređaje za prisluškivanje. Isti su pronađeni i u rezidenciji njegove supruge Jovanke. Osniva se komisija da ispita slučaj. Na sjednici Izvršnog komiteta, održane 16. juna 1966. Tito zakazuje Četvrti brionski plenum za 30 juni. Tokom sjednice Brionskog plenuma Ranković, usljed velikog pritiska, gubi svijest i prisutni ljekar ustanovljava blagi infarkt. 1. jula zvanično se otvara Četvrti Brionski plenum.
Tu se donosi odluka o reorganizaciji organa bezbjednosti i traži se ostavka Rankovića na funkciju člana CK SKJ.
Isključenje iz SKJ i čistka kadrova
urediNa sjednici CK SK Srbije održane 15. septembra, Spasenija Cane Babović predlaže isključenje Rankovića iz SKJ. U oktobru se Ranković isključuje iz SKJ. Nedugo nakon toga slijedi uklanjanje simpatizera Rankovića: Svetislav Stefanović Ćeća, Vojin Lukić, Slobodan Krstić, general Milan Žeželj, general Miloje Milojević kao i drugi.[2]
Povlačenje iz javnosti i smrt
urediAleksandar Ranković se povukao u vilu u Dubrovniku od javnosti. Tu je analizirao svoje dnevne zabilješke. U noći 18-19. augusta 1983, Rankoviću je pozlilo dok je stajao na hotelskoj terasi. Doktor koji je stigao ustanovio je Rankovićevu smrt. Njegovoj sahrani na Novom groblju u Beogradu prisustvovalo je 100.000 ljudi.[2]
Privatni život
urediIz svog prvog braka s Anđom je imao sina Miroslava. Ponovno se oženio s Vladislavom Slavkom, s kojom je imao sina Slobodana. Ima i unuku Anju Ranković koja radi kao novinarka i voditeljica.[2]
- Nosilac partizanske spomenice
- Orden junaka socijalističkog rada;
- Orden Narodnog oslobođenja;
- Orden partizanske zvijezde;
- Orden zasluga za narod;
- Orden Bratstva i jedinstva I reda;
- Orden za hrabrost;
Aleksandar Ranković je vjenčani kum Josipa Broza Tita, a general Ivan Gošnjak je kum Jovanke Broz.
Također pogledajte
urediReference
uredi- ^ a b Aleksandar Ranković. Narodni Heroj ili domaci izdajnik. Arhivirano 7. 12. 2013. na Wayback Machineyutimes.com,objavljeno; 26.10.2012;pristupljeno: 7.10.2014 (sr)
- ^ a b c d Aleksandar Ranković:Narodni heroj ili domaći izdajnik? II.dio[mrtav link]yutimes.de, pristupljeno 7 .2.2015 (sr)
Vanjski linkovi
uredi