Petar I, kralj Srbije

Petar I Karađorđević, poznat u Srbiji i Jugoslaviji i kao Osloboditelj (Oslobodilac) i Stari kralj (29. juni 1844 – 16. august 1921), bio je kralj Srbije i prvi kralj države Srba, Hrvata i Slovenaca.

Petar I
Vladavina	11. juni 1903 – 16. august 1921.
Prethodnik	Aleksandar Obrenović
Nasljednik	Aleksandar I
Krunidba	15. juli 1903.
Supružnik	Ljubica Petrović-Njegoš
Djeca	Jelena Karađorđević Đorđe Karađorđević Aleksandar I
Dinastija	Karađorđevići
Otac	Aleksandar Karađorđević
Majka	Persida Nenadović
Rođenje	(1844-06-29) 29. juni 1844. Beograd, Kneževina Srbija
Smrt	16. august 1921(1921-08-16) (77 godina) Beograd, Kraljevina SHS

Mladost i obrazovanje

Rođen je na Petrovdan, 11. jula 1844. godine. Bio je peto dijete kneza Aleksandra Karađorđevića i kneginje Perside, koja je rodom bila iz čuvene porodice Nenadovića iz Brankovine.

Osnovnu školu i gimnaziju završio je u Beogradu, a dalje školovanje je nastavio u Švicarskoj u zavodu Venel-Olivije u Ženevi. Po završenom školovanju u septembra 1861. godine, knežević Petar se upisuje u pariski univerzitet Sainte-Barbe, a 1862. godine u čuvenu vojnu akademiju Saint-Cyr koju završava 1864. godine. U Parizu se bavio fotografijom i slikarstvom, te usavršavao svoje vojničko i političko obrazovanje. Ono mu je otvorilo vidike ideja političkog liberalizma, parlamentarizma, demokratije i njenih institucija. Početkom 1868. godine, knežević Petar je u Beču štampao svoj prijevod knjige engleskog političara i filozofa Johna Stuarta Milla.

Brak i odnosi sa Obrenovićima

Nakon ubistva kneza Mihaila Obrenovića u maju 1868. godine, politički krugovi bliski dinastiji Obrenović priključili su novom srpskom Ustavu i odredbu kojom se porodici Karađorđević zabranjuje povratak u domovinu i oduzima sva imovina.

Knežević Petar pridružio se Legiji stranaca francuske vojske 1870. godine i sa njom učestvovao u brojnim borbama. Odlikovan je ordenom Legije časti. Godine 1875. radio je na organizovanju i aktivno učestvovao u bosanskohercegovačkom ustanku. Nakon neuspjele Topolske bune 1877. godine vodio je aktivnu politiku.

Spomenik kralju Petru u Orléanu, gdje se borio tokom francusko-pruskog rata 1870/71.

U ljeto 1883. godine na Cetinju se oženio crnogorskom kneginjom Ljubicom, najstarijom kćerkom crnogorskog kneza Nikole I. U tom braku rođeno je petoro djece: kćerke Jelena i Milena (umrla kao dijete), te sinovi Đorđe (odrekao se prava nasljedstva prijestolla 1909. godine), Aleksandar i Andrija (umro kao dijete). Poslije kraćeg boravka u Parizu, porodica Karađorđević preselila se na Cetinje, gdje je ostala sljedećih deset godina. Zbog lošeg materijalnog položaja, knežević Petar prodao je kuću u Parizu 1894. godine, i nastanio se sa porodicom u Ženevi. Njegovi kontakti sa ljudima iz Srbije nikada nisu prestajali, prije svega sa Nikolom Pašićem, prvakom Radikalne stranke.

Tokom 1897. godine, knežević Petar odlazi u Rusiju, i biva primljen kod cara Nikolaja II. Tri godine kasnije pokušao je sporazumjeti sa kraljem Aleksandrom Obrenovićem o priznavanju kneževske titule i povratu oduzete imovine, ali bez uspjeha. Knežević Petar je još više pojačao svoju političku aktivnost za povratak u Srbiju. Godine 1901. nastojao je da stupi u bliže odnose sa Austro-Ugarskom, nudeći joj svoj politički program.

Vladavina

U noći između 28. i 29. maja 1903. godine oficiri zavjerenici ubili su kralja Aleksandra i kraljicu Dragu. Vojska je izvela državni udar i proglasila kneževića Petra Karađorđevića kraljem Srbije, što je svojim izborom potvrdila Narodna Skupština 2. juna. Nakon 45 godina Karađorđevo potomstvo ponovo dolazi na čelo Srbije, čime počinje novi period u njenom razvoju.

Od samog početka svoje vladavine, kralj Petar I suočio se sa ozbiljnim preprekama. Zemlja je bila rastrgana unutašnjom političkom borbom, a Austro-Ugarska, isprva naklonjena novom srpskom kralju, postala je ubrzo otvoreni neprijatelj Srbije, naročito nakon krize izazvane aneksijom Bosne i Hercegovine 1908. godine.

Prvi balkanski rat protiv Turske 1912. godine, i Drugi balkanski rat protiv Bugarske 1913. godine, okončani su trijumfom srpske vojske pod vrhovnom komandom kralja Petra I, i oslobađanjem Raške oblasti, Kosova, Metohije i Makedonije, te njihovim pripajanjem Srbiji.

Usljed stalnih i teških napora u Balkanskim ratovima, zdravstveno stanje kralja Petra I se pogoršalo, i on je 24. juna 1914. godine preneo kraljevske ovlasti na prijestolonasljednika Aleksandra. Mjesec dana kasnije, Austro-Ugarska je objavila rat Srbiji, čime je započeo Prvi svjetski rat. Nakon pobjeda na Ceru i Kolubari 1914. godine, nakon ulaska Njemačke i Bugarske u rat 1915. godine, srpska vojska bila je prinuđena na povlačenje i napuštanje zemlje. Albanska golgota ostavila je veliki traga na zdravlju ostarjelog kralja. On je ipak doživio da dočeka konačnu pobjedu i oslobođenje Srbije, te stvaranje nove države - Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca.

Smrt

Umro je 16. augusta 1921. godine u Beogradu, a sahranjen je na Oplencu. Zbog svojih zasluga u Balkanskim ratovima i u Prvom svjetskom ratu, među Srbima je ostao zapamćen kao Petar I Oslobodilac.

U popularnoj kulturi

Kralj Petar Prvi, film, kao istoimena televizijska serija prema romanu Milovana Vitezovića, a po scenariju Mihajla Vitezovića, Vladimira Simića i Vladimira Ćosića snimljeni su u režiji Petra Ristovskog 2018. godine u produkciji RTS-a i Zilion filma. Lik kralja Petra I glumi Lazar Ristovski.

Također pogledajte

• Karađorđevići

Literatura

• Živojinović, Dragoljub R. (1990). Kralj Petar I Karađorđević (1-3). BIGZ. str. 1266.CS1 održavanje: ref=harv (link)

Vanjski linkovi

• Kako je Karađorđev unuk branio Francusku (Politika, Branko Bogdanović, 14.03.2019.)
• Kralj Petar je voleo šah (Politika, Dobroslav D. Ružić, 25.03.2019.)