Wikipedia

Vrste matova

Mat.

Dijagrami koji slijede prikazuju različite sheme matova. U svim primjerima bijeli matira crnog.

Anastazijin mat uredi

a b c d e f g h
8 8
7 alt= bijeli konj alt= crni pješak alt= crni kralj7
6 6
5 alt= bijeli top5
4 4
3 3
2 2
1 1
a b c d e f g h
Tipični Anastazijin mat

U Anastazijinom matu skakač i top udružuju se kako bi uhvatili protivničkog kralja u zamku između ivice table s jedne strane i prijateljske figure s druge. Ime je dobio po romanu Anastazija i šah (Anastasia und das Schachspiel), čiji je autor Johann Jakob Wilhelm Heinse.[1][2]

Anderssenov mat uredi

a b c d e f g h
8 alt= crni kralj alt= bijeli top8
7 alt= bijeli pješak 7
6 alt= bijeli kralj 6
5 5
4 4
3 3
2 2
1 1
a b c d e f g h
Tipični Anderssenov mat

U Anderssenovom matu (nazvanom po Adolfu Anderssenu) top ili dama udružuje se s figurom koja napada dijagonalno (pješakom ili lovcem) i matira protivničkog kralja na posljednjem redu.

Ponekad se pravi razlika između Anderssenovog mata, u kojem topa brani pješak (a kojeg i samog brani druga figura, kao na dijagramu), i Mayetovog mata, u kojem topa brani udaljeni lovac.[3]

Arapski mat uredi

a b c d e f g h
8 alt= crni kralj8
7 alt= bijeli top7
6 alt= bijeli konj 6
5 5
4 4
3 3
2 2
1 1
a b c d e f g h
Tipični arapski mat

U arapskom matu skakač i top zarobljavaju protivničkog kralja u uglu table. Top je na polju odmah do kralja, sprečavajući kraljev bijeg po dijagonali, dok je skakač udaljen dva polja dijagonalno od kralja, braneći topa i pokrivajući preostalo polje za kraljev bijeg.[4]

Mat na posljednjem redu uredi

Glavni članak: Mat na posljednjem redu
a b c d e f g h
8 alt= bijeli top alt= crni kralj8
7 alt= crni pješak alt= crni pješak7
6 6
5 5
4 4
3 3
2 2
1 1
a b c d e f g h
Tipični mat na posljednjem redu

Mat na posljednjem redu dešava se kad top ili dama matiraju kralja koji je zagrađen prijateljskim figurama (obično pješacima) na njegovom prvom redu (odnosno osmom iz perspektive protivnika).

Mat lovcem i skakačem uredi

a b c d e f g h
8 alt= crni kralj8
7 7
6 alt= bijeli lovac alt= bijeli kralj alt= bijeli konj6
5 5
4 4
3 3
2 2
1 1
a b c d e f g h
Tipični mat lovcem i skakačem

Mat lovcem i skakačem događa se kad kralj, lovac i skakač stjeraju protivničkog kralja u ugao table. Završnica s lovcem i skakačem može biti teška za savladavanje: neke pozicije zahtijevaju do 34 poteza savršene igre prije nego što protivnički kralj može biti matiran.

Blackburneov mat uredi

a b c d e f g h
8 alt= crni top alt= crni kralj 8
7 alt= bijeli lovac7
6 6
5 alt= bijeli konj 5
4 4
3 3
2 alt= bijeli lovac 2
1 1
a b c d e f g h
Tipični Blackburneov mat

Blackburneov mat nazvan je po Josephu Henryju Blackburneu i rijetka je metoda matiranja. U ovom matu potreban je i crni top (ili lovac ili dama) koji onemogućava kralju bijeg na polje f8. Jedan lovac ograničava kretanje crnog kralja djelujući iz daljine, dok skakač i drugi lovac djeluju iz blizine.[5] Prijetnja Blackburneovim matom može se koristiti da se oslabi pozicija crnog.

Bodenov mat uredi

Glavni članak: Bodenov mat
a b c d e f g h
8 alt= crni kralj alt= crni top 8
7 alt= crni pješak 7
6alt= bijeli lovac 6
5 5
4 alt= bijeli lovac 4
3 3
2 2
1 1
a b c d e f g h
Tipični Bodenov mat

U Bodenovom matu dva lovca koja napadaju po unakrsnim dijagonalama matiraju kralja okruženog njegovim figurama, obično topom i pješakom.[6][7]

Mat topom uredi

a b c d e f g h
8 alt= bijeli top alt= crni kralj8
7 7
6 alt= bijeli kralj6
5 5
4 4
3 3
2 2
1 1
a b c d e f g h
Tipični mat topom

Ovo je jedan od četiri glavna mata uz mat damom, mat kraljem i lovačkim parom i mat lovcem i skakačem. Dešava se kad igrač koji ima topa stjera protivničkog kralja u sami ugao table. Protivnički kralj ne mora biti u samom ćošku nego može biti bilo gdje na posljednjem redu, ali vlastiti kralj mora imati opoziciju (biti u liniji, odnosno tačno nasuprot protivničkom kralju, s jednim poljem između njih).

Mat u uglu uredi

a b c d e f g h
8 alt= crni kralj8
7 alt= bijeli konj alt= crni pješak7
6 6
5 5
4 4
3 3
2 2
1 alt= bijeli top 1
a b c d e f g h
Tipični mat u uglu

Mat u uglu uobičajena je metoda matiranja. Prvo se protivnički kralj stjera u ugao topom ili damom, a zatim skakač zadaje završni udarac.

Coziov mat uredi

a b c d e f g h
8alt= link= alt= link= alt= link= alt= link= alt= link= alt= link= alt= link= alt= link=8
7alt= link= alt= link= alt= link= alt= link= alt= link= alt= link= alt= link= alt= link=7
6alt= link= alt= bijela kraljica alt= link= alt= link= alt= link= alt= link= alt= link= alt= link=6
5alt= link= alt= link= alt= link= alt= link= alt= link= alt= link= alt= link= alt= link=5
4alt= link= alt= link= alt= link= alt= link= alt= link= alt= link= alt= crni pješak alt= crni kralj4
3alt= link= alt= link= alt= link= alt= link= alt= link= alt= crna kraljica alt= link= alt= link=3
2alt= link= alt= link= alt= link= alt= link= alt= link= alt= link= alt= link= alt= link=2
1alt= link= alt= link= alt= link= alt= link= alt= link= alt= link= alt= bijeli kralj alt= link=1
a b c d e f g h
Tipični Coziov mat. Nakon 1. Dh6+ crni je primoran odigrati 1...Kg3.
a b c d e f g h
8alt= link= alt= link= alt= link= alt= link= alt= link= alt= link= alt= link= alt= link=8
7alt= link= alt= link= alt= link= alt= link= alt= link= alt= link= alt= link= alt= link=7
6alt= link= alt= link= alt= link= alt= link= alt= link= alt= link= alt= link= alt= link=6
5alt= link= alt= link= alt= link= alt= link= alt= link= alt= link= alt= link= alt= link=5
4alt= link= alt= link= alt= link= alt= link= alt= link= alt= link= alt= crni pješak alt= link=4
3alt= link= alt= link= alt= link= alt= link= alt= link= alt= crna kraljica alt= crni kralj alt= link=3
2alt= link= alt= link= alt= link= alt= link= alt= link= alt= link= alt= link= alt= bijela kraljica2
1alt= link= alt= link= alt= link= alt= link= alt= link= alt= link= alt= bijeli kralj alt= link=1
a b c d e f g h
Bijeli tada matira potezom 2. Dh2

Coziov mat također je uobičajena metoda matiranja. To je obrnuta verzija "lastinog repa". Nazvan je po studiji koju je 1766. izveo Carlo Cozio.

Damianov mat lovcem uredi

a b c d e f g h
8 alt= crni kralj 8
7 alt= bijela kraljica 7
6 alt= bijeli lovac 6
5 5
4 4
3 3
2 2
1 1
a b c d e f g h
Tipični Damianov mat lovcem

Damianov mat lovcem klasična je metoda matiranja. U njemu se koriste dama i lovac; lovac brani damu, a dama matira. Nazvan je po Pedru Damianu.

Damianov mat uredi

a b c d e f g h
8 alt= crni top alt= crni kralj 8
7 alt= crni pješak alt= bijela kraljica7
6 alt= bijeli pješak 6
5 5
4 4
3 3
2 2
1 1
a b c d e f g h
Tipični Damianov mat

Damianov mat klasična je metoda matiranja i jedna od najstarijih. Izvodi se tako što se pješakom ograniči kretanje protivničkog kralja, a zatim se damom daje mat. Do Damianovog mata često se stiže pomoću žrtvovanja topa na h-liniji, zatim šahiranjem damom na h-liniji, nakon čega se dama približava kralju za posljednji udarac. Ovaj mat prvi je objavio Pedro Damiano 1512.[8] U Damianovoj publikaciji na dijagramu nema bijelog kralja, zbog čega nije uvršten u mnoge šahovske baze podataka usljed njihovog odbacivanja ilegalnih pozicija.

"David i Golijat" uredi

a b c d e f g h
8 8
7 7
6 6
5 alt= bijeli top5
4alt= crni pješak alt= crni kralj alt= crni pješak 4
3alt= bijeli pješak alt= crni konj 3
2 alt= bijeli pješak 2
1 alt= bijeli kralj1
a b c d e f g h
Tipični mat "David i Golijat"

Mat "David i Golijat" još je jedna od uobičajenih metoda matiranja. Iako može imati dosta oblika, opća mu je karakteristika to što posljednji udarac zadaje pješak, a protivnički su pješaci u blizini. Naziv je uzet iz biblijske priče o Davidu i Golijatu.

Mat lovačkim parom uredi

a b c d e f g h
8 alt= crni kralj8
7 alt= crni pješak7
6 6
5 alt= bijeli lovac 5
4 4
3 alt= bijeli lovac 3
2 2
1 1
a b c d e f g h
Tipični mat lovačkim parom

Mat lovačkim parom klasična je metoda matiranja. Sličan je Bodenovom, ali nešto jednostavniji. Uključuje napad na kralja dvama lovcima, što rezultira zarobljavanjem kralja iza pješaka koji se još nije pomjerao.

"Lastin rep" uredi

a b c d e f g h
8 alt= crni top 8
7alt= crni pješak alt= crni kralj 7
6 alt= bijela kraljica 6
5 alt= bijeli pješak 5
4 4
3 3
2 2
1 1
a b c d e f g h
Tipični mat "lastin rep"

U "lastinom repu" protivnički kralj biva zarobljen po shemi prikazanoj desno. Nije bitno na koji je način dama branjena ni koje su druge dvije crne figure sve dok to nisu skakači.

Epoleta-mat uredi

a b c d e f g h
8 alt= crni top alt= crni kralj alt= crni top 8
7 alt= crni pješak 7
6 alt= crni pješak alt= bijela kraljica 6
5 5
4 4
3 alt= bijeli pješak 3
2alt= bijeli pješak alt= bijeli pješak 2
1 alt= bijeli kralj 1
a b c d e f g h
Tipični epoleta-mat

Epoleta-mat, u najširoj definiciji, jest mat u kojem dva paralelna polja za bijeg šahiranog kralja zauzimaju njegove vlastite figure, onemogućujući bijeg.[9] Najčešći epoleta-matovi uključuju kralja na posljednjem redu, zarobljenog između dva topa.[10] Uočena vizualna sličnost između topova i epolete, ukrasa koji se nosi na ramenima u vojnoj uniformi, dala je ovom matu ime.[10]

Primjeri iz partija uredi

Grecov mat uredi

a b c d e f g h
8 alt= crni kralj8
7 alt= crni pješak 7
6 6
5 alt= bijela kraljica5
4 alt= bijeli lovac 4
3 3
2 2
1 1
a b c d e f g h
Tipični Grecov mat

Grecov mat nazvan je po čuvenom italijanskom katalogizatoru matova Gioachinu Grecu. U ovom matu lovac se koristi za ograničavanje kretanja protivničkog kralja, kojem smeta i njegov g-pješak, a nakon toga se damom ili topom daje mat na krajnjoj liniji.[16]

Mat na h-liniji uredi

a b c d e f g h
8 alt= crni kralj alt= bijeli top8
7 alt= crni pješak 7
6 6
5 5
4 4
3 3
2 alt= bijeli lovac 2
1 1
a b c d e f g h
Tipični mat na h-liniji

U matu na h-liniji učestvuju top, koji napada protivničkog kralja, i lovac, koji brani topa. On se često događa nakon što protivnički kralj obavi malu rokadu u fjanketo poziciji. Bijeli obično dolazi do ove pozicije nakon niza žrtvi na h-liniji.

Uprkos svom nazivu, ovaj mat može se dati i na drugim linijama, npr., kad se protivnički kralj nije rokirao i stoji na e8, a bijeli top na d8, branjen od lovca, koji je na g5.

Kuka-mat uredi

a b c d e f g h
8 alt= bijeli top 8
7 alt= crni kralj alt= crni pješak 7
6 alt= bijeli konj 6
5 alt= bijeli pješak 5
4 4
3 3
2 2
1 1
a b c d e f g h
Tipični kuka-mat

U kuka-matu učestvuju bijeli top, skakač i pješak te jedan crni pješak, koji onemogućuje bijeg svom kralju. Topa brani skakač, a skakača brani pješak.

Mat kraljem i lovačkim parom uredi

a b c d e f g h
8 alt= crni kralj8
7 7
6 alt= bijeli lovac alt= bijeli lovac alt= bijeli kralj6
5 5
4 4
3 3
2 2
1 1
a b c d e f g h
Tipični mat kraljem i lovačkim parom

Mat kraljem i lovačkim parom jedan je od četiri glavna ili osnovna mata. U njemu kralj i lovački par tjeraju protivničkog kralja u ugao table kako bi forsirali mat.

Mat kraljem i skakačkim parom uredi

a b c d e f g h
8 alt= crni kralj8
7 7
6 alt= bijeli konj alt= bijeli konj alt= bijeli kralj6
5 5
4 4
3 3
2 2
1 1
a b c d e f g h
Mat kraljem i skakačkim parom, ali ne može biti forsiran

U završnici s dva skakača igrač koji ima skakače ne može forsirati mat protiv samog kralja. Ova završnica trebala bi biti remi ako usamljeni kralj igra korektno. Mat se može dati samo ako igrač koji se brani napravi grubi previd ili ako mu je kralj već zarobljen u uglu.

Lollijev mat uredi

a b c d e f g h
8 alt= crni kralj 8
7 alt= crni pješak alt= bijela kraljica 7
6 alt= bijeli pješak alt= crni pješak 6
5 5
4 4
3 3
2 2
1 1
a b c d e f g h
Tipični Lollijev mat

Lollijev mat uključuje infiltraciju u fjanketo poziciju protivnika pomoću pješaka i dame. Dama često dođe na polje h6 nakon žrtvi na h-liniji. Nazvan je po Giambattisti Lolliju.

Mat Maxa Langea uredi

a b c d e f g h
8 alt= bijela kraljica 8
7 alt= bijeli lovac alt= crni pješak alt= crni kralj7
6 alt= crni pješak6
5 5
4 4
3 3
2 2
1 1
a b c d e f g h
Tipični mat Maxa Langea

U matu Maxa Langea protivnički kralj matira se "s leđa" damom koju brani lovac.

Morphyjev mat uredi

a b c d e f g h
8 alt= crni kralj8
7 alt= crni pješak alt= crni pješak7
6 alt= bijeli lovac 6
5 5
4 4
3 3
2 2
1 alt= bijeli top 1
a b c d e f g h
Tipični Morphyjev mat

Morphyjev mat nazvan je po Paulu Morphyju. U njemu je napadačka figura lovac, dok top i protivnički pješak onemogućuju kretanje protivničkom kralju.[17] Ovaj mat potječe iz partije Paulsen – Morphy, odigrane 8. novembra 1857. u New York Cityju na Prvom američkom šahovskom kongresu.[18] Morphy nije primijenio ovu matnu shemu da porazi Paulsena; umjesto toga žrtvovao je damu da ukloni pješaka ispred rokiranog bijelog kralja, izlažući kralja nizu šahova od topa i lovca. (Morphy je zatim u napad uveo još figura, dovevši bijelog u beznadnu poziciju, tako da je bijeli predao.) Na mnogo načina vrlo je sličan matu u uglu.

Opera-mat uredi

a b c d e f g h
8 alt= bijeli top alt= crni kralj 8
7 alt= crni pješak 7
6 6
5 alt= bijeli lovac 5
4 4
3 3
2 2
1 1
a b c d e f g h
Tipični Opera-mat

U Opera-matu top, kojeg brani lovac, napada kralja na posljednjem redu, a učestvuje i protivnički pješak (ili bilo koja figura osim skakača), onemogućujući bijeg svom kralju. Nazvan je ovako zbog činjenice da ga je Morphy primijenio 1858. u partiji u Pariskoj operi protiv Karla II, vojvode od Braunschweiga, i grofa Isouarda (pogledajte članak Partija u Operi).

Pillsburyjev mat uredi

a b c d e f g h
8 alt= crni top alt= crni kralj 8
7 alt= crni pješak alt= crni pješak7
6 6
5 5
4 4
3 3
2 alt= bijeli lovac 2
1 alt= bijeli top 1
a b c d e f g h
Primjer Pillsburyjevog mata: 1. Txg7+ Kh8 2. Tg1+ Tf6 3. Lxf6#

Pillsburyjev mat[19] nazvan je po Harryju Nelsonu Pillsburyju. U njemu se kralj može napasti ili topom ili lovcem, kao što je prikazano desno.[20] Kralj može biti ili na g8 ili na h8.

Mat damom uredi

a b c d e f g h
8 alt= crni kralj 8
7 alt= bijela kraljica 7
6 alt= bijeli kralj 6
5 5
4 4
3 3
2 2
1 1
a b c d e f g h
Tipični mat damom

Mat damom jedan je od četiri glavna mata. Događa se kad igrač koji ima damu tjera usamljenog protivničkog kralja na ivicu ili u ugao table. Dama matira kralja branjena vlastitim kraljem.

Rétijev mat uredi

a b c d e f g h
8 alt= crni konj alt= crni lovac alt= bijeli lovac 8
7 alt= crni pješak alt= crni kralj 7
6 alt= crni pješak 6
5 5
4 4
3 3
2 2
1 alt= bijeli top alt= bijeli kralj1
a b c d e f g h
Tipični Rétijev mat

Rétijev mat čuvena je metoda matiranja, nazvana po Richardu Rétiju, koji ga je dao u partiji od 11 poteza protiv Saviellyja Tartakowera 1910. u Beču.[21] U ovom matu oko protivničkog su kralja četiri njegove figure, oduzimajući mu polja za bijeg. Zatim se kralj matira lovcem branjenim topom ili damom.

Ugušeni mat uredi

Glavni članak: Ugušeni mat
a b c d e f g h
8 alt= crni top alt= crni kralj8
7 alt= bijeli konj alt= crni pješak alt= crni pješak7
6 6
5 5
4 4
3 3
2 2
1 alt= bijeli kralj 1
a b c d e f g h
Tipični ugušeni mat

Ugušeni mat događa se kad skakač matira kralja koji je "ugušen" (okružen) vlastitim figurama i nema se kamo pomaći niti ima načina da se uzme skakač.[22] Poznat je i kao "Philidorova baština".

Zagušeni mat uredi

a b c d e f g h
8 alt= crni top alt= crni kralj 8
7 alt= bijeli konj alt= crni pješak alt= crni pješak7
6 6
5 5
4 4
3 alt= bijeli lovac 3
2 2
1 1
a b c d e f g h
Tipični zagušeni mat

U zagušenom matu koristi se skakač, koji napada kralja, i lovac, koji kralju onemogućava bijeg.

Guéridonov mat uredi

a b c d e f g h
8 alt= crni top alt= crni top 8
7 alt= crni kralj 7
6alt= bijeli top alt= bijela kraljica 6
5 5
4 4
3 3
2 2
1 1
a b c d e f g h
Tipični Guéridonov mat

U Guéridonovom matu protivničkog kralja napada dama koju brani top ili neka druga figura. Protivničke figure (u ovom primjeru topovi) blokiraju polja za bijeg.[23] Sličan je epoleta-matu.

Također pogledajte uredi

Reference uredi

  1. ^ Originalni Anastazijin mat pojavio se u: Wilhelm Heinse, Anastasia und das Schachspiel: Briefe aus Italien vom Verfasser des Ardinghello [Anastazija i šah: Pisma iz Italije od autora "Ardinghella"], "Tarrentrapp und Wenner", Frankfurt, 1803, svezak 2, str. 211-213.
    Originalni Anastazijin mat prikazan je ilustracijama u modernim izdanjima u: Wilhelm Heinse, Anastasia und das Schachspiel..., "Jens-Erik Rudolph Verlag", Hamburg, 2010, str. 162, primjer 2.
    Napomena: U današnje vrijeme termin "Anastazijin mat" odnosi se na mat u kojem je matirani kralj na rubu table ili u njenom uglu, dok je u originalnom matu matirani kralj bio blizu centra table.
  2. ^ Renaud i Kahn (1962), str. 83.
  3. ^ "Famous Checkmates". Chess Lessons for Beginners. chesslessons4beginners.com. Arhivirano s originala, 30. 12. 2013. Pristupljeno 29. 12. 2013.
  4. ^ Renaud i Kahn (1962), str. 182.
  5. ^ Renaud i Kahn (1962), str. 94.
  6. ^ Renaud i Kahn (1962), str. 89.
  7. ^ R. Schulder – Samuel Boden (London, 1853).
  8. ^ Renaud i Kahn (1962), str. 136.
  9. ^ Renaud i Kahn (1962), str. 46.
  10. ^ a b " Checkmates with Names", Mark Weeks, About.com: Chess
  11. ^ Prikaz partije Van Wely–Morozevič, Wijk aan Zee, 2001. na Chessgames.com (en)
  12. ^ "Kasparov makes same mistake twice and lives", Tim Krabbé, Open chess diary 88, 16. 1. 2001.
  13. ^ Prikaz partije Carlsen – Ernst, Wijk aan Zee, 2004. na Chessgames.com (en)
  14. ^ "The Mozart of Chess", Mathias Berntsen, Chessbase.com, 27. 1. 2004.
  15. ^ Prikaz partije Anand–Carlsen, SP u brzopoteznom šahu 2009. na Chessgames.com (en)
  16. ^ Renaud i Kahn (1962), str. 75.
  17. ^ Renaud i Kahn (1962), str. 142.
  18. ^ Prikaz partije Paulsen – Morphy, New York City, 1857. na Chessgames.com (en)
  19. ^ [1] Teach Yourself Visually Chess by Jon Edwards
  20. ^ Renaud i Kahn (1962), str. 128.
  21. ^ Prikaz partije Réti – Tartakower, Beč, 1910. na Chessgames.com (en)
  22. ^ Renaud i Kahn (1962), str. 35.
  23. ^ Renaud i Kahn (1962), str. 44.
  • Schiller, Eric (1999), Encyclopedia of Chess Wisdom, Cardoza, ISBN 0-940685-93-0 CS1 održavanje: nepreporučeni parametar (link)
  • George Renaud, Victor Kahn, sa W. J. Taylorom (prevodioci), The Art of Checkmate (Mineola, "Dover Publications, Inc.", New York City, 1962; reprint-izdanje, "Simon and Schuster", New York City, 1953).

Dodatna literatura uredi

Preuzeto iz "https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Vrste_matova&oldid=3544001"