Kompenzacija (šah)
U šahu, kompenzacija je tipična kratkoročna pozicijska prednost koju igrač stekne u zamjenu za tipični materijalni nedostatak. U kratkoročne prednosti spadaju inicijativa i napad.
Kompenzacija uključuje sljedeće:
- bolju pješačku strukturu
- "lovački par", tj. posjedovanje oba lovca u situaciji kad protivnik ima jednog ili nema nijednog. Gotovo svi moderni šahisti smatraju posjedovanje lovačkog para prednošću, iako je kroz historiju bilo mnogo rasprava o tome koliku (tačno) prednost oni predstavljaju. Lovački par svoju snagu najčešće pokazuje u završnici.
- bolja aktivnost figura i/ili bolji razvoj (uobičajeno u gambitima)
- izloženost protivničkog kralja budućem napadu, bilo zbog gubitka pješačkog zaklona, bilo zbog zarobljenosti u centru table, često predstavlja odličnu kompenzaciju.
- slobodni pješaci često su odlučujuća prevaga u završnici
- povezani i/ili branjeni slobodni pješaci još su smrtonosniji.
- kontrolu nad ključnim poljima, dijagonalama, linijama ili redovima.
Primjeri
urediPolugajevski – Evans
uredi | a | b | c | d | e | f | g | h | |
| 8 |  |
 |
|
|
|
|
 |
| 8 |
| 7 | |
 |
|
 |
|
|
 |
| 7 |
| 6 | |
|
|
|
|
|
|
| 6 |
| 5 |  |
|
|
|
|
|
|
| 5 |
| 4 | |
 |
|
|
|
|
|
| 4 |
| 3 | |
|
|
|
|
|
|
| 3 |
| 2 | |
|
|
|
|
 |
 |
| 2 |
| 1 | |
|
|
|
|
|
|
| 1 |
| | a | b | c | d | e | f | g | h | |
Top na sedmom redu (protivnikov drugi red) obično je veoma snažan budući da prijeti protivnikovim nepomjerenim pješacima i ograničava kretanje njegovog kralja. Top na sedmom redu dovoljna je kompenzacija za pješaka (Fine i Benko 2003, str. 586). U ovoj poziciji iz partije između Leva Polugajevskog i Larryja Evansa[1] top na sedmom redu omogućuje bijelom da remizira iako ima pješaka manje (Griffiths 1992, str. 102–103).
Spaski – Fischer
uredi| | a | b | c | d | e | f | g | h | |
| 8 |  |
 |
 |
 |
|
 |
 |
| 8 |
| 7 | |
|
|
|
|
|
|
| 7 |
| 6 | |
|
|
|
|
|
|
| 6 |
| 5 | |
|
|
|
 |
|
|
| 5 |
| 4 | |
|
|
|
|
|
|
| 4 |
| 3 | |
|
|
|
|
|
|
| 3 |
| 2 | |
|
|
|
|
|
|
| 2 |
| 1 |  |
 |
 |
 |
|
 |
|
| 1 |
| | a | b | c | d | e | f | g | h | |
| | a | b | c | d | e | f | g | h | |
| 8 | |
|
|
|
|
|
|
| 8 |
| 7 | |
|
|
|
|
|
|
| 7 |
| 6 | |
|
|
|
|
|
|
| 6 |
| 5 | |
|
|
|
|
|
|
| 5 |
| 4 | |
|
|
|
|
|
|
| 4 |
| 3 | |
|
|
|
|
|
|
| 3 |
| 2 | |
|
|
|
|
|
|
| 2 |
| 1 | |
|
|
|
|
|
|
| 1 |
| | a | b | c | d | e | f | g | h | |
Čuvena partija između budućeg svjetskog prvaka Borisa Spaskog i Bobbyja Fischera iz 1960. počela je Kraljevim gambitom.[2] Bijeli žrtvuje pješaka u 2. potezu:
- 1. e4 e5
- 2. f4 exf4
- 3. Sf3 g5
- 4. h4 g4
- 5. Se5,
čime se dolazi do prve prikazane pozicije. Fischer ispituje alternativni 5. potez crnog:
- 5...h5
- 6. Lc4 Th7
- 7. d4 d6
- 8. Sd3 f3
- 9. gxf3 Le7
- 10. Le3 Lxh4+
- 11. Kd2 Lg5
- 12. f4 Lh6
- 13. Sc3,
čime se dolazi do druge pozicije, gdje Fischer objašnjava: "Bijeli ima više nego dovoljnu kompenzaciju za pješaka." (Fischer 2008, str. 123)
Napomene
uredi- ^
Prikaz partije Polugajevski – Evans, 1970. na Chessgames.com (en)
- ^
Prikaz partije Spaski – Fischer, 1960. na Chessgames.com (en)
Reference
uredi- Fine, Reuben; Benko, Pal (2003), Osnovne šahovske završnice (1941) (2. izd.), McKay, ISBN 0-8129-3493-8 CS1 održavanje: nepreporučeni parametar (link)
- Fischer, Bobby (2008), Mojih 60 znamenitih partija (1969), Batsford, ISBN 978-1-906388-30-0 CS1 održavanje: nepreporučeni parametar (link)
- Griffiths, Peter (1992), Exploring the Endgame, American Chess Promotions, ISBN 0-939298-83-X