Wikipedia

Sarajevska rezolucija

Sarajevska rezolucija bila je jedna od Muslimanskih rezolucija[1] koju je tokom Drugog svjetskog rata u Sarajevu (tada u sastavu Nezavisne Države Hrvatske) usvojila skupština udruženja ilmije "El-Hidaje".[2][3] Ovom rezolucijom konstatuje se teška situacija u kojoj su se našli muslimani Bosne i Hercegovine a za koju se navodi da je posljedica smišljene politike ustaša da izazovu sukobe Srba i muslimana, javno se osuđuju zločini pojedinih muslimana nad Srbima, konstatuje obespravljenost muslimana koju sprovodi ustaški režim i zahtjeva uspostavljanje reda i mira, kažnjavanje odgovornih za zločine i pružanje pomoći žrtvama. Jedan od razloga donošenja rezolucije bili su i masakri četničkih odreda Jugoslavenske vojske u otadžbini nad bošnjačkim civilima u istočnoj Bosni.  

Pozadina uredi

Tokom Drugog svjetskog rata teritorija Bosne i Hercegovine pripala je državnoj tvorevini Nezavisnoj Državi Hrvatskoj čije je formiranje, uz podršku nacističke Njemačke, proglasio Slavko Kvaternik 10. aprila 1941.[4] U Nezavisnoj Državi Hrvatskoj ubrzo je po njenom osnivanju započet genocid nad Srbima, Jevrejima i Romima. U cilju sprovođenja politike genocida stvoren je veliki broj koncentracionih logora. Dio muslimanskog stanovništva svrstao se uz ustaše i učestvovao u vršenju genocida. Pored toga, smišljenim aktivnostima kao što su korištenje muslimanskih odjevnih predmeta tokom vršenja zločina nad Srbima i namjernim glasnim oslovljavanjem muslimanskim imenima ustaše su izazivale sukobe između Srba i Bošnjaka.[5] Ovakvi događaji uticali su na to da muslimani iz Bosne i Hercegovine usvoje čitav niz rezolucija koje su donosili u Zenici, Prijedoru, Mostaru, Banjoj Luci, Tuzli, Bijeljini i Trebinju.[6][7][8]

U tekstu Sarajevske rezolucije konstatuje se da vlast NDH smišljeno unosi razdor između muslimana i Srba time što se, na osnovu učešća pojedinih muslimana u ustaškim zločinima, za zločine ustaša okrivljuju muslimani kako bi se izazvala srpska odmazda prema muslimanima:

Što je još najgore, poduzimaju se i poduzimani su od pojedinih vlasti takvi potezi koji samo više izazivaju oštre reakcije pobunjenika, pa je na taj način bijedno i nezaštićeno stanovništvo još više nedužno izloženo stradanjima. Sve ovo podrmava svako uvjerenje u sigurnost i daje povoda da se na temelju samog toka činjenica, stvara u širokim slojevima uvjerenje da je ovo sistem koji se smišljeno provodi. Mnogi katolici, svjesno, za svoja nedjela koja su provođena u posljednje vrijeme, bacaju odgovornost na muslimane i pretstavljaju ove događaje međusobnim razračunavanjem muslimana i pravoslavnih.

– Tačka 1 i tačka 2 Sarajevske rezolucije.

Usvajanje i tekst Sarajevske rezolucije uredi

Veliki broj muslimana, građana Sarajeva okupio se 12. oktobra 1941. i na tom skupu usvojio i potpisao rezoluciju čiji je sadržaj sličan sadržaju Sarajevske rezolucije koju je skupština udruženja ilmije "El-Hidaje" usvojila 14. augusta 1941. Inicijatori i idejni tvorci ove rezolucije bili su Mehmed ef. Handžić (istaknuti alim) i Kasim ef. Dobrača (predsjednik El-Hidaje).[9]

Tekst rezolucije sastoji se od tri tačke u kojima se iznose konstatacije i stavovi potpisnika rezolucije povodom aktuelne situacije u kojoj se nalaze muslimani Bosne i Hercegovine:

  • Prva tačka rezolucije konstatuje teško stanje u kojem su se našli muslimani Bosne i Hercegovine zbog smišljene politike izazivanja međunacionalnih sukoba i nepromišljenih napada uzbunjenih Srba na muslimane
  • Druga tačka rezolucije odriče odgovornost svih muslimana za zločine koje su pojedini muslimani počinili nad Srbima. Također, u drugoj tački rezolucije osuđuju se muslimani koji su činili nasilje i iznosi se stavi da je takvo nasilje rezultat djelovanja „neodgovornih elemenata i neodgojenih pojedinaca“ i odbija se prihvatanje da „ljaga“ zbog zločina padne na sve muslimane.[5] Konstatuje se da su u cilju izazivanja mržnje između Srba i muslimana organizatori zločina nad Srbima oblačili fes nemuslimanima koji su se tokom vršenja zločina međusobno oslovljavali muslimanskim imenima.
  • Treća tačka rezolucije konstatuje pojavu netrpeljivosti katolika prema muslimanima koji su pretvoreni u građane drugog reda.

Poslije konstatacija i stavova iznijetih u tri tačke rezolucije u posebnom dijelu rezolucije je spisak od sedam zahtjeva upućen odgovornim „čimbenicima“ i muslimanskim vjerskim i političkim predstavnicima. Ovim zahtjevima se traži uspostavljanje bezbjednosti i sigurnosti života i imovine svih građana, sprečavanje izazivanja međunacionalnih sukoba, suđenje odgovornima za zločine i pomoć žrtvama dotadašnjih sukoba.[10]

Rezoluciju je potpisalo 108 muslimana koji su funkcioneri i članovi raznih vjerskih udruženja, profesora, sudija, zaposlenih u državnoj upravi, trgovaca, zemljoposjednika, studenata itd. Rezolucija je službeno predata ministru NDH Jozi Dumandžiću prilikom njegove posjete Sarajevu.[11]

Posljedice rezolucije uredi

Dumandžić je neuspješno pokušao prisiliti potpisnike da opozovu rezoluciju.[12] U tom naumu nije uspio ni Džafer Kulenović.[13] Potpisnicima je direktno prijetio i Jure Francetić, ustaški pukovnik zadužen za upravljanje Bosnom i Hercegovinom, slanjem u jedne od koncentracionih logora.[14]

Neki konzervativni predstavnici muslimana u Bosni i Hercegovini nisu vjerovali da će rezolucije imati efekta na ustaški režim, pa su odustali od nada da će iste zaštiti njihove interese.[15] U augustu 1942. osnovali su Komitet za nacionalni spas i slali Hitleru peticiju tražeći zasebnu regiju za Bosnu koja bi bila pod direktnom upravom Njemačke. Neke od zahtjeva pravdali su rasnim argumentima.[16]

Inicijatore i organizatore potpisivanja Sarajevske rezolucije komunističke vlasti su poslije Drugog svjetskog rata proglasile narodnim izdajnicima. Tadašnjeg predsjednika El-Hidaje, Kasima ef. Dobraču je po završetku Drugog svjetskog 26. septembra 1947. krivično vijeće okružnog suda u Sarajevu osudilo na 15 godina zatvora.[17] Povodom poboljšanja odnosa Jugoslavije i Egipta, nekoliko muslimana pušteno je iz zatvora prije isteka kazne, na uslovnu slobodu.

Među njima bio je i Kasim ef. Dobrača koji je poslije deset godina pušten na uslovnu slobodu, a umro je 3. novembra 1979, dva mjeseca poslije objavljivanja feljtona Parergon, autora Derviša Sušića u sarajevskom dnevnom listu Oslobođenje, a u kojem je Dobrača napadan kao pripadnik Islamske zajednice koja je ovim feljtonom predstavljena kao profašistička organizacija koja je sarađivala sa Hitlerom.[17][18]

Vanjski linkovi uredi

Reference uredi

  1. ^ "Jugoslavija u ratu, 9. epizoda - NDH - Cvijet hrvatstva (Muslimanske rezolucije)". Radio televizija Srbije. 1991. Pristupljeno 2. 11. 2010. CS1 održavanje: nepreporučeni parametar (link)
  2. ^ "Internet sajt Grada Sarajeva, Istorija, Period 1918.-1945. god". Arhivirano s originala, 28. 11. 2010. Pristupljeno 7. 7. 2010. CS1 održavanje: nepreporučeni parametar (link)
  3. ^ Redakcija. "Sjećanje na Sarajevsku rezoluciju El-Hidaje". www.preporod.com. Arhivirano s originala, 21. 6. 2020. Pristupljeno 21. 6. 2020.
  4. ^ "Biografija Slavka Kvaternika" (jezik: hrvatski). Pristupljeno 9. 7. 2010. CS1 održavanje: nepreporučeni parametar (link)
  5. ^ a b Skupština udruženja ilmija „El-Hidaja“ (5. 6. 2007). "Tačka 4 Sarajevske rezolucije skupštine „El-Hidaje"". Sarajevo. Arhivirano s originala, 24. 12. 2010. Pristupljeno 9. 7. 2010. CS1 održavanje: nepreporučeni parametar (link)
  6. ^ Rijaset 2007

    Poslije Sarajevske rezolucije,... uslijedile su nove rezolucije koje su pisane po ...Prijedoru, Mostaru, Banja Luci, Bijeljini i Tuzli.

  7. ^ Cetin 2010, str. 78, 79
  8. ^ Rijaset IZ 2007

    Revoltirani ovim postupkom, Muslimani u Zenici izdali su 26. maja 1942. svoju rezoluciju, koju je potpisalo 27 uglednih zeničkih Muslimana

  9. ^ "Ulema u odbrani života i čovjeka". Rijaset Islamske zajednice Bosne i Hercegovine. 5. 6. 2007. Arhivirano s originala, 21. 10. 2011. Pristupljeno 11. 7. 2010. CS1 održavanje: nepreporučeni parametar (link)
  10. ^ Skupština udruženja ilmija „El-Hidaja“ (5. 6. 2007). "Zahtevi Sarajevske rezolucije skupštine „El-Hidaje"". Sarajevo. Arhivirano s originala, 24. 12. 2010. Pristupljeno 9. 7. 2010. CS1 održavanje: nepreporučeni parametar (link)
  11. ^ Hadžijahić 1973, str. 276
  12. ^ Hadžijahić 1973, str. 281

    Dr Joso Dumandzic, kojemu je predata rezolucija, nastojao je, po Pavelićevim direktivama, da prijetnjama i zaastrašivanjima privoli potpisnike da opozovu potpise, ali mu to ni u jednom slucaju nije uspjelo.

  13. ^ Hadžijahić 1973, str. 281

    U istoj misiji Pavelic je bio poslao u Sarajevo i Dzafera Kulenovica, koji je na sastanku sa oko petnaestak potpisnika iznio prijetnje hapsenjima, ali je i taj pokusaj propao..

  14. ^ Cetin 2010, str. 80
  15. ^ J. Donia 2006, str. 187
  16. ^ J. Donia 2006, str. 188
  17. ^ a b Nedžad Latić (31. 10. 2009). "Godišnjica smrti Kasima ef. Dobrače". Arhivirano s originala, 30. 5. 2010. Pristupljeno 12. 7. 2010. CS1 održavanje: nepreporučeni parametar (link)
  18. ^ Mladi muslimani. "Boja povjesti". str. 249. Arhivirano s originala, 23. 12. 2010. Pristupljeno 12. 7. 2010. „ CS1 održavanje: nepreporučeni parametar (link)
Preuzeto iz "https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Sarajevska_rezolucija&oldid=3568841"