Tečni dijelovi tijela
Tečni dijelovi tijela ili tečne komponente – poznate i kao tečni kompartmani – ljudskog tijela pa čak i pojedinačnih tjelesnih tekućina su konceptni termini za njihovu podjelu u različite tečne odjeljke, koji, iako nisu doslovne anatomske dijelove, ne predstavljaju pravu podjelu u smislu dijelova tijela od vode, rastvorenih supstanci i suspendiranih struktura, predstavljaju odvojene elemente. Dva glavna dijela tjelesne tekućine su unutarćelijski i vanćelijski.[1][2]
Unutarćelijski odjeljak je prostor unutar ćelija organizma i odvojen je od vanćelijskog odjeljaka putem ćelijskih membrana.[3] Oko dvije trećine ukupne tjelesne vode ljudi se održavaju u ćelijama, uglavnom u citosolu, a ostatak se nalazi u]] vanćelijskom prostoru Vanćelijska tečnost tečnost može se podijeliti u tri vrste: intersticijska tečnost u "intersticijijskom odeljku" (opkoljava ćelije i tkiva i oplakuje ih u otopini hranjivih tvari i drugih hemikalija), krvna plazma i limfa u "unutarcirkulacijskom odeljeljku" (unutar krvnih i limfnih sudova), i male količine transćelijske tekućine, kao što su očna vodica i moždano-moždinske tečnosti u "transćelijskom odjeljku". Intersticijalni i intravaskularni odjeljci lahko razmjenjuju vodu i rastvorene materije, ali treći ekstraćelijski odjel, transćelijski, smatra se kao odvojene od druga dva, a ne u dinamiičnoj ravnoteži s njima.[4]
Unutarćelijska komponenta
urediUnutarćelijska tečnost je cjelokupna tekućina koja je sadržane unutar ćelija. Većina toga je u citosolu, matrici u kojoj su raspoređene ćelijske organelei. Citosolu i organele zajedno sačinjavaju citoplazmu, a ćelijske membrane su vanjske barijere. Kod ljudi, inutarćelijski dio sadrži u prosjeku oko 28 litara tečnosti, a pod uobičajenim okolnostima ostaje u osmotskoj ravnoteži. Sadrži umjerene količine magnezijevih i sumpornih iona.
Vanćelijska komponenta
urediVanćelijsku komponentu čine intersticijska, unutarkrvotočna i transćelijska tečnostt. Njena vanćelijska tečnost (ECF) čini oko jedne trećine ukupne tjelesne vode.
Međuprostorna (intersticijelna) komponenta
urediIntersticijski odjeljak (također zvani "tkivni prostor") okružuje ćelije tkiva. Ispunjen je međuprostornom tekućinom. Intersticijska tekućine pruža neposrednu mikrosredinu koja omogućava kretanje iona, proteina i hranjivih tvarti preko ćelijskih barijera. Ova tečnost nije ćelijska, ali se konstantno osvježava iz kapilarne krvi i proslijeđuje prema limfnim kapilarima. Prosječni muškarac (70 kg) u svom tijelu sadrži intersticijelni prostor od oko 10,5 litara tečnosti.
Intravaskularna komponenta
urediGlavna unutarsudovna tečnosti u sisara je krvi, kompleksna mješavina sa elementima suspenzije (krvnih zrnaca), koloida (globulini), i rastvorenih materija (glukoza i ioni). Krv predstavlja obje, i unutarčelijsku (tečnost unutar krvnih zrnaca) i vanćelijsku komponentu (krvna plazma). Druga intravaskulararna tečnost je limfa. Ona takođe predstavlja i intracelularnni odjel (tečnost unutar limfociti wlimfocita) i vanćelijski (nećelijska matrica limfe, što je otprilike ekvivalent serumu). Prosječna količina plazme u prosjeku kod muškaraca (70 kg) je oko 3,5 litra. Zapremina unutarcirkulatornog prostora je regulirana u dijelu prema hidrostatskom gradijentu pritiska i reapsorpcije putem bubrega.
Transćelijska komponenta
urediTreći vanćeliski dio je transćelijska tečnost, koja se sastoji od onih mjesta u tijelu gdje se tekućine normalno ne skupljaju u većim količinama,[5][6] ili gdje značaje nakupljanj nije fiziološki djelotvorno.[7] Primjeri transćelijskog prostora uključuje oči, centralni nervni sistem, peritoneumsku i pleursku šupljinu, zglobne kapsule. Mala količina tekućine, pod nazivom transćelijska tečnost, normalno postoji u takvim prostorima. Naprimjer, očna vodica, u staklast humor, u likvora, u serozne tečnosti proizvodi serozne membrane e, a staklastom tijelu proizvodi sinovijalne membrane koje su sve od transćelijske tečnosti. One su vrlo važne, ali količinski nema mnogo od svake ove komponente. Naprimjer, u svakom trenutku, u čitavom centralnom nervnom sistemu, postoji samo oko 150 mL likvora. Sve navedene tečnosti nastaju u aktivnim ćelijskim procesima djelovanja sa krvnom plazmom, kao sirovinom, a sve su više ili manje slične krvnoj plazmi, osim za određene modifikacije koja je prilagođena njihovoj funkciji. Naprimjer, u likvoru je sastavljena od sraznih ćelija CNS-a, uglavnom ependimskih ćelije, iz krvne plazme.
Smjena tečnosti
urediSmjena tečnosti se odvija kada tjelesne tečnosti kreću između pomenutih komponenti (odjeljaka). Fiziološki, ovo se događa kombinacijom gradijenta hidrostatskog pritiska i gradijenta osmotskog pritiska. Voda će se kretati od jednog prostora u drugi pasivno preko polupropusne membrane, sve dok se međusobno ne izbalansiraju hidrostatski i osmotski gradijent. Mnoga medicinska stanja mogu uzrokovati smjenu tekućina. Kada se tečnost kreće iz unutarcirkulacijske sredine (krvnih sudova), krvni pritisak može pasti na opasno niske razine, ugrožavajući vitalne organe, kao što su mozak, srce i bubrezi; kad se prebacuje iz ćelija (intraćelijska komponenta), ćelijski procesi se uspore ili prekinu od unutarćelijske dehidracije; kad se prekomjerne tečnost nakuplja u intersticijskom prostoru, razvija se edem. Smjene tečnosti u moždanim ćelijama mogu izazvati povećan lobanjski pritisak. Smjene se mogu nadoknaditi zamjenom tečnosti ili diureticima.
Treći razmak
urediTreći razmak je neobična akumulacija tekućine u transćelijskom prostoru. U medicini, termin se najčešće koristi u vezi sa opekotinama, ali se može odnositi i na ascites i pleurski izliv. Što se tiče teških opekotina, tečnosti mogu bazen njihove lokacije (tj. tečnosti leži izvan intersticijskog tkiva, izloženo isparavanju, u vidu plika) i uzrok je iscrpljivanja tečnosti. Kod pankreatitisa ili ileusa, tekućine može "procuri" u peritoneumsku šupljinu, što također izaziva iscrpljivanje unutarćelijskih intersticija ili vaskularne komponente.
Pacijenti koji su podvrgnuti dugom, teškom radu u velikim hirurškim poljima mogu prikupiti treći prostor tečnosti i postati intravaskularni osiromašeni, i pored velike količine intravenske tekućine i zamjene krvi.
Precizna količina tekućine u trećem prostorima pacijenta u svakom trenutku je dinamičan i praktično je ju je nemoguće precizno klinički kvantificirati.
U određenim uvjetima, treći razmak može uključivati peritonitis, piometritis i pleuralni izliv, hidrocefalus i glaukom, teoretski formirajući trećih razmak, ali oni nebitno utču na materijalni volumen krvi i obično se ne nazivaju trećim razmakom. Hidrocefalus može značajno poremetiti unutarlobanjski volumen krvi, zbog porasta pritiska.[8]
Također pogledajte
urediReference
uredi- ^ Međedović S., Maslić E., Hadžiselimović R. (2002). Biologija 2. Svjetlost, Sarajevo. ISBN 9958-10-222-6.CS1 održavanje: više imena: authors list (link)
- ^ Hadžiselimović R., Maslić E. (1996). Biologija 1. Sarajevo: Federecija Bosne i Hercegovine – Ministarstvo obrazovanja, nauke, kulture i sporta.
- ^ Rodney A. Rhoades; David R. Bell (18. 1. 2012). Medical Phisiology: Principles for Clinical Medicine. Lippincott Williams & Wilkins. str. 5–6. ISBN 978-1-60913-427-3.
- ^ Jacob M, Chappell D, Rehm M (2009). "The 'third space'--fact or fiction?". Best Pract Res Clin Anaesthesiol. 23 (2): 145–57. PMID 19653435.CS1 održavanje: upotreba parametra authors (link)
- ^ Barbara Kuhn Timby (1. 1. 2008). Fundamental Nursing Skills and Concepts. Lippincott Williams & Wilkins. str. 319–. ISBN 978-0-7817-7909-8. Pristupljeno 9. 6. 2010.
- ^ Redden M, Wotton K (juni 2002). "Third-space fluid shift in elderly patients undergoing gastrointestinal surgery: Part 1: Pathophysiological mechanisms". Contemp Nurse. 12 (3): 275–83. PMID 12219956.CS1 održavanje: upotreba parametra authors (link)
- ^ Drain, Cecil B. (2003). Perianesthesia nursing: a critical care approach. Philadelphia: W.B. Saunders Co. ISBN 0-7216-9257-5. [1]
- ^ "FLUID AND ELECTROLYTE THERAPY". Arhivirano s originala, 7. 7. 2010. Pristupljeno 8. 6. 2010.