Spor o Sutorini
Spor o Sutorini politički je spor između Bosne i Hercegovine i Crne Gore, koji je nastao nakon zahtjeva u Parlamentu Bosne i Hercegovine za poništenje međunarodnog graničnog sporazuma i donošenju nove rezolucije o naselju Sutorina u crnogorskoj općini Herceg Novi, u kojoj bi se ponovo razmatrao status Sutorine, te promjenu državne granice između tih zemalja, čime bi područje oko Sutorine pripalo Bosni i Hercegovini.[1][2]
Historija
urediSutorina se do 1947. godine nalazila u sklopu NR Bosne i Hercegovine, te je imala izlaz na Jadransko more i na Boku kotorsku u dužini od 7 kilometara obale, ali je neformalnim političkim dogovorom bez pisanog ugovora, zajedno sa selima Igalo, Sušćepan, Prijevor, Ratiševina i Kruševice, čija ukupna površina iznosi 83,7 km², ustupljena NR Crnoj Gori, za što nema dokumenta, a za uzvrat je NR BiH dobila područja istočno od rijeke Sutjeske - Maglić, Kruševo i Vučevo,[3] što je potvrđeno u Službenom listu FNRJ 1949. godine.[4]
Srednjovjekovna Bosna
urediU periodu od 1377. godine pa sve do pada Bosne pod Osmanlije, prostor Sutorine i Kruševice, zajedno sa dijelom Boke sve do Risana, se nalazio u posjedu Kraljevine Bosne, pod vlašću bosanske plemićke porodice Kosača.
Osmanlijsko doba
urediPadom Kraljevine Bosne pod Osmanlije, prostor i dalje ostaje u posjedu Kosača do 1382. godine kada i Hercegovina pada pod Osmanlije. Sav prostor od Konavala u Dubrovačkoj Republici uključujući i Sutorinu, Igalo, Herceg Novi, Kumbor i Risan koji je prethodno pripadao Hercegovini, postaje dijelom Hercegovačkog sandžaka unutar osmanskog ejaleta Rumelija. Tako administrativno stanje ostaje sve do 1580. godine kada se prostor Hercegovačkog sandžaka uključuje u Bosanski ejalet. U Morejskom ratu od 1684-99. godine, Bosanski ejalet gubi svoje posjede u Boki kotorskoj, a Karlovački mir 1699. Mlečani vraćaju prostor Sutorine i Kruševica u posjed Osmanskog carstva, Bosanskog ejaleta, sa obalom od rta Konfin (italijanski: (confino) - granica) pa sve do današnjeg Igala. Ovaj prostor i dalje ostaje u posjedu Bosanskog ejaleta sve do 1875. godine kada izbija velikog ustanak u Hercegovini. Tokom tog ustanka prostor Sutorine i Kruševica je i dalje de iure unutar Bosanskog ejaleta, ali de facto pada u ruke ustanika, da bi se Berlinskim kongresom, potvrdilo stanje koje je prethodno potvrđeno Mirom u Sremskim Karlovcima, Mirom u Požarevcu i Mirom u Beogradu.
Berlinski kongres
urediNakon Berlinskog kongresa ovaj prostor nastavlja egzistirati kao dio austrougarskog kondomijuma Bosne i Hercegovine sve do 1918. godine.
Kraljevina Jugoslavija
uredi
Nakon završetka Prvog svjetskog rata 1918. godine, formira se Država SHS, a nedugo kasnije Kraljevina SHS, a granice pokrajine Bosna i Hercegovina su iste kao i austrougaskom kondomijumu, te BiH ima i dalje posjed nad Sutorinom i Kruševicama. Nakon 1922. godine, pokrajina BiH se dijeli na šest oblasti, a prostor Sutorine i Kruševica ulazi u Mostarsku oblast. Takvo stanje se zadržava do 1929. godine kada se državi mijenja naziv Kraljevina SHS u Kraljevina Jugoslavija. Šestojanuarskom diktaturom 1929. godine ukinut je Vidovdanski ustav, a Kraljevina Jugoslavija se podijelila na 9 banovina. Sutorina i Kruševice su postale dijelom sreza Trebinje unutar Zetske banovine koja je obuhvatala današnje dijelove Hrvatske, Bosne i Hercegovine, Srbije, Crne Gore i Kosova.
Pripadnost Sutorine i Kruševice srezu Trebinje unutar Zetske banovine se mijenja odlukom ministra unutrašnjih poslova Kraljevine Jugoslavije. Ministarstvo donosi Uredbu IV broj 33372 od 25. septembra 1936. godine, kojom se opština Primorje (sastavljena iz k.o. Sutorina i k.o. Kruševice) izdvaja iz Trebinjskog sreza i pripaja Kotorskom srezu - sreskoj ispostavi Herceg Novi. Ta je promjena izvršena Rješenjem ministra unutrašnjih poslova Kraljevine Jugoslavije broj 673/3 od 12. decembra 1936. godine.
Naredne godine, rješenjem ministra finansija Kraljevine Jugoslavije broj 5.720-V od 28. februara 1937. godine, katastarske općine Sutorina i Kruševica su formalno izdvojene iz Katastarske uprave u Trebinju i priključuju Katastarskoj upravi Kotor - katastarskoj ispostavi u Herceg Novom. Zemljišne knjige i geodestki snimci za katastarsku općinu Sutorina odmah su bile izuzete iz gruntovnice Sreskog suda u Trebinju, a topografske karte katastarske općine. Sutorina su prenesene iz Katastarske uprave Trebinje u gruntovnicu Sreskog suda u Kotoru, odnosno u Katastarsku upravu u Kotoru - katastarsku ispotavu Herceg Novi. Ovakvo stanje ostaje od perioda između 1936-41. godine početka Drugog svjetskog rata, dakle u periodu između 1936. i 1941. godine. Iz nepoznatih razloga, do početka Drugog svjetskog rata prenošenje dokumenata katastarske opštine Kruševice nije bilo obavljeno, moguće zbog negodovanja samog sreza Trebinje.
Drugi svjetski rat
uredi
Tokom Drugog svjetskog rata, Sutorina i Kruševice padaju pod okupaciju italijanskih snaga, i nalaze se unutar italijanske povincije Kotor u periodu od 1941. do 1943. godine kada kapitulira Italija. Nakon italijanske okupacije, ovaj prostor preuzimaju Nijemci i zadržavaju ga sve do oktobra 1944. godine kada ovo područje oslobađa, Deseta hercegovačka proleterska udarna brigada čiji je komandant bio Vlado Šegrt.
SFRJ
urediGranice saveznih republika u novoosnovanoj Demokratskoj federativnoj Jugoslaviji su uređivane odlukama AVNOJa i njegovog Predsjedništva. Za pobliže utvrđivanje unutrašnjih granica između budućih federalnih jedinica unutar Demokratske federativne Jugoslavije (DFJ), a kasnije FNRJ, polazište je predstavljala norma u Zakonu o ustroju i poslovanju AVNOJ-a i nacionalnih vijeća federalnih država u sastavu Demokratske Jugoslavije, koji je usvojilo Predsjedništvo AVNOJ-a na sjednici od 9. aprila 1944. godine. U Zakonu se kaže da je u nadležnosti AVNOJ-a uređenje državnih granica i uređenje federalnih odnosa i međusobnih granica federalnih država. Na svom zasjedanju, Predsjedništvo AVNOJ-a dana 24. februara 1945. godine, donešene su odluke o granica budućih federalnih jedinica:
- NR Slovenija definirana je u granicama bivše Dravske banovine;
- NR Hrvatska u granicama bivše Savske banovine sa 13 srezova, bivše Primorske banovine i Dubrovačkim srezom iz bivše Zetske banovine;
- NR Bosna i Hercegovina u granicama određenim odluka Berlinskog kongresa iz 1878. godine;
- NR Srbija u granicama Balkanskih ratova sa srezovima uzetim od Bugarske Versajskim ugovorom;
- NR Makedonija teritorija južno od Kačanika i Ristovca;
- NR Crna Gora u granicama prije Balkanskih ratova, sa beranskim i kotorskim srezom, Plavom i Gusinjem.
Ovim opredjeljenjem AVNOJ-a, Područje bivšeg Kotorskog sreza se sasvim jasno razgraničava. Sav taj srez se dodjeljuje NR Crnoj Gori, izuzev Sutorine i Kruševice, koje su ušle u sastav NR Bosne i Hercegovine (Odlukom Berlinskog kongresa predviđena su dva izlaza na more za BiH, Neum/Klek i Sutorinu).
Raspad SFRJ
urediRaspadom SFRJ, Sutorina je pripala prvo Saveznoj republici Jugoslaviji, zatim zajednici država Srbija i Crna Gora, a od 2006. pripada Crnoj Gori.
Nedavni događaji
urediSpor o teritorijalnoj pripadnosti Sutorine Bosni i Hercegovini nastao je nakon dokumenta o razgraničenju Bosne i Hercegovine i Crne Gore, koji je potpisan u maju 2014, prema kojem Sutorina ostaje u sastavu Crne Gore.[1] Na osnovu tog dokumenta zastupnik SDP BiH Denis Bećirović sredinom januara 2015. pokrenuo je u Zastupničkom domu Parlamentarne skupštine BiH, rezoluciju o Sutorini, kojom se inicira poništenje međudržavnog dogovora dviju država.[5] Nakon javne rasprave, koja je održana 24. februara 2015,[6] zastupnici su utvrdili konačan stav u vezi s predloženom rezolucijom. Ovaj spor suprotstavlja se mišljenju Badinterove komisije iz 1991, po kojem se granicama novonastalih država nakon raspada Jugoslavije smatraju republičke granice. Te se granice ne mogu se mijenjati silom, nego samo sporazumom, odnosno unutrašnja razgraničenja između administrativnih jedinica priznaju se kao državne granice u času stjecanja njihove nezavisnosti.[1] Predsjednik Crne Gore Filip Vujanović, u znak protesta, odlučio je ne slati ambasadora u Sarajevo, dok se ovaj problem ne riješi.[7]
Također pogledajte
urediReference
uredi- ^ a b c Sutorina: Anatomija izmišljenog problema, Al Jazeera Balkans
- ^ RSE saznaje: BiH razmatra da povuče ambasadora iz Crne Gore zbog Sutorine, Radio Slobodna Evropa
- ^ "Border reconstruction of the Sutorina exit of Bosnia and Herzegovina to the Adriatic Sea by using old maps - Admir Mulahusić, Mithad Kozličić, Zvonko Orešković" (PDF). Arhivirano s originala (PDF), 28. 11. 2022. Pristupljeno 13. 2. 2015.
- ^ "Institut za historiju Sarajevo - "Odluka o pripajanju sela Kruševo i Vučevo području Mjesnog narodnog odbora Sutjeska.Službeni list NR BiH, god. V, br. 43. Sarajevo: 27. 10. 1949. 311" (PDF). Arhivirano s originala (PDF), 27. 3. 2014. Pristupljeno 13. 2. 2015.
- ^ Denis Bećirović: Prijedlog ugovora o granici BiH i Crne Gore proglasiti neprihvatljivim[mrtav link]
- ^ SUTORINA: Na pjeni od istorije - Monitor online
- ^ Vujanović: Sutorina je dio Crne Gore - članak o sporu na portalu nezavisne.com