Hercegovački sandžak
Hercegovački sandžak bio je jedan od sandžaka u Osmanlijskom Carstvu, od 16. januara 1470. do 1833, kad je formiran Hercegovački ejalet.[1]
Osnivanje Hercegovačkog sandžaka (1463-1470)
urediOsnivanje ovog sandžaka počelo je 1463. s turskim napadom. U julu 1465. osmanlijska vojska, pod zapovjedništvom sandžak-bega Isa-bega Ishakovića i njegovih vojskovođa Ismaila i Ahmeda, nastavila je ofanzivu protiv Hercegovine. Oni su brzo došli do dubrovačke granice i zauzeli Mileševac, Samobor, Prilep, a onda i ostali gradovi na istoku. Poslije toga su se oni počeli primicati Primorju. Već 12. septembra 1465. Lug je bio pod turskom vlašću. Istog mjeseca zauzeti su Ljubomir, Popovo, Žurovići i Pocrnje. Krajem oktobra i u novembru pali su Uskoplje, Bijela, Zupci, Gacko i Kuti. Jedino su se neki utvrđeni gradovi mogli malo duže održati, u prvom redu Ključ i Mićevac. Ključ je između 3. juna 1466. i maja 1468. osvojio vojskovođa Ahmed. Poslije 3. juna 1466. godine pao je i Blagaj sa sjevernom Hercegovinom. Nakon toga je posljednji herceg od sv. Save, Vlatko, osim Novog i Risna u Dračevici, držao samo "jedan uzan i prilično neobrađen pojas zemljišta od Boke do ušća Neretve, koji je kako-tako odvajao dubrovačku teritoriju od neposredne turske oblasti". Ostale dijelove njegove očevine držali su knez Vladislav, Mlečani i Mađari. Kao saveznici i zaštitnici novog hercega Vlatka, Mlečani su zadržali Imotsku krajinu i Makarsko primorje, koje su osvojili u oktobru 1465.[1]
Do formiranja sandžaka osvojeni gradovi i zemlje pretvoreni su u jedan vilajet (tada je vilajet bio manja administrativna jedinica) i pripojeni susjednom Bosanskom sandžaku. Nahijama su upravljale vojskovođe Isa-bega Ishakovića.[1]
Rumelijski ejalet (1470-1580)
uredi16. januara 1470. osnovan je Hercegovački sandžak, koji je ušao u sastav Rumelijskog ejaleta. Prvi sandžak-beg bio je Hamza-beg, koji je vladao do 1474.[1]
Nakon osnivanja Hercegovačkog sandžaka Turci su nastavili sistematski organizirati, utvrđivati i proširivati svoju vlast u Hercegovini. Nešto poslije 20. septembra 1471. Počitelj se predao Hamza-begu. Do 1475. godine Turci su osvojili sve gradove u unutrašnjosti Hercegovine, te Ljubuški u Neretvanskoj krajini i Rog na sjeveru. Samo su Novi i Risan bili izvan njihove vlasti u unutrašnjosti Hercegovine. Početkom 1482. predao se i Novi i time je završeno tursko osvajanje Hercegovine. U Košu na ostrvu Posrednici, kod današnjeg Opuzena, još se jedno vrijeme držala ugarska posada. Imotska krajina i Makarsko primorje ostali su i dalje u vlasti Mlečana.[1]
Od 1470. do 1572. sjedište ovog sandžaka zvanično je bilo u Foči. U prvoj polovini 16. vijeka hercegovački namjesnici često su boravili u Mostaru, koji se tada više puta spominje kao privremeno sjedište ovog sandžaka. Zato se u to doba ponekad hercegovački sandžak-beg naziva mostarski sandžak-beg ili mostarski paša. Od 1572. do 1833. zvanično sjedište hercegovačkih sandžak-begova bilo je u Pljevljima.[1]
Bosanski ejalet (1580-1833)
uredi
1580. godine Hercegovački sandžak ušao je u sastav novoformiranog Bosanskog ejaleta. 1833. godine, za svoje usluge u borbi protiv autonomije Bosne, Ali-aga Rizvanbegović nagrađen je izdvajanjem Hercegovine u poseban pašaluk.[1]