S-125 Neva/Pečora

S-125 Neva/Pečora
S-125 Neva/Pečora
Upotreba
U službi	1961 - do danas
Korisnici	SSSR
Ratovi	Bliskoistočni sukob,; Iransko-irački rat,; Zaljevski rat,; Rat u SFRJ,; Rat u Iraku 2003.
Proizvodnja
Proizvođač	JSC Defense Systems
Varijante	Neva, Pečora, Volna, Neva-M, Neva-M1, Volna-M, Volna-N, Volna-P, Pečora 2, Pečora 2M, Newa SC, Pečora-M
Opis oružja
Maks. domet	35 km
Spremnik municije	4 rakete

Isajev S-125 Neva/Pečora (rus. С-125 Нева / Печора; NATO naziv: SA-3 Goa) je sovjetski raketni zemlja-zrak sistem koji je razvijen kako bi upotpunio starije sisteme S-25 Berkut i S-75 Dvina. Ima kratki efektivni domet i leti na nižoj nadmorskoj visini od svojih prethodnika zbog čega Neva ima mogućnost gađanja meta u niskom letu (za razliku od prethodnih modela). Također, S-125 je mnogo otporniji na elektroničko ometanje u odnosu na S-75. Obje verzije koriste radijsko navođenje.

Projektili

Sistem S-125 koristi dvije različite vrste projektila. Prvobitna verzija V-600 (ili 5V24) ima malu bojevu glavu težine 60 kg u kojoj se nalazi jaki eksploziv (HE). Njen domet iznosi 15 km.

Kasnija verzija V-601 (ili 5V27) ima težinu od 953 kg te 70 kg tešku bojevu glavu koja sadrži 33 kg jakog eksploziva i 4.500 fragmenata. Duga je 6,09 m, raspon krila iznosi 2,2 m a promjer tijela 0,375 m. Minimalni domet je 3,5 km a maksimalni 35 km (Pečora 2A). Sjecišta visine su između 100 metara i 18 km.^[1]

Radari

Sistem koristi radare kojima se upravlja iz komandne zgrade ili kamiona te postoje tri primarna radarska sistema:

P-15 ili P-15M (2) - 380 kW C-band radar za pronalazak mete. Koriste ga i stariji raketni sistemi 2K12 Kub i 9K33 Osa. Domet radara iznosi 250 km.
SNR-125 - 250 kW I/D-band radar za navođenje, praćenje i upravljanje paljbom. Ima domet od 40 km (80 km u drugom modu).
PRV-11 - E-band radar dometa 28 km kojeg osim S-125 koriste i SA-2 Guideline, SA-4 Ganef te SA-5 Gammon.

Verzije i nadogradnje

Mornarička verzija

1956. godine započeli su radovi na mornaričkoj verziji M-1 Volna (SA-N-1) paralelno uz razvoj kopnenog modela. Najprije je postavljen na razarače klase Kotlin i testiran 1962. te je iste godine prihvaćen. Osnovni projektil bio je V-600 (ili 4K90) dometa od 4 do 15 km. Za sistem upravljanja paljbom i navođenje bio je zadužen radar 4R90 Yatagan s pet parabolnih antena. Sistem je mogao biti angažiran samo oko jedne mete (ili dvije za brodove opremljene s dva M-1 Volna sistema). U slučaju nužde, Volna se mogla koristiti i protiv mornaričkih ciljeva.

Prvi dizajnirani lanser bio je ZIF-101 na koji su se montirala dva projektila dok ih je u spremniku bilo još šesnaest. 1963. godine je stvoren ZIF-102 koji je imao spremnik kapaciteta 32 projektila te je predstavljen kao lanser za brodove iz nove klase.

1967. je proizvedena nadograđena raketna verzija Volna-M (SA-N-1B) koja je koristila rakete V-601 (4K91) dometa od 4 do 22 km. Od 1974. do 1976. neke verzije raketa su modernizirane na Volna-P standard s TV kanalom za praćenje i boljom otpornošću na ometanje. Kasnije su u upotrebu uvedeni poboljšani V-601M projektili s nižom minimalnom visinom leta protiv zračnih ciljeva (sistem Volna-N).

Moderne nadograđene verzije

Od kada je Rusija zamijenila većinu svojih S-125 raketnih sistema sa SA-10 i SA-12, odlučeno je da će se nadograditi S-125 sistemi koji su povučeni iz upotrebe kako bi bili zanimljiviji stranim kupcima. Tako je 2000. predstavljena Pečora-2 s većim dometom, angažmanom na više ciljeva i većom mogućnošću uništenja neprijateljskih letjelica. Rakete se nalaze u lanseru instaliranom na kamionu što omogućava mobilnost sistema a može ispaljivati i Pečora-2M verziju raketa protiv krstarećih projektila.^[2]^[3]

1999. godine je rusko-bjeloruskom financijsko-industrijskom konzorciju Defense Systems dodijeljen ugovor o modernizaciji egipatskih S-125 zemlja-zrak sistema. Oni su obnovljeni kao S-125 Pečora 2M.^[4]

2001. Poljska je ponudila mogućnost nadogradnje S-125 u standard Newa SC. Modernizacija uključuje zamjenu mnogih analognih komponenti s digitalnim s većom preciznošću i pouzdanošću. Nadogradnja uključuje i montažu raketnih lansera na šasiju T-55 tenkova čime se poboljšava pokretljivost te su dodani podatkovni linkovi te IFF sistem (mogućnost prepoznavanja prijatelja od neprijatelja). Radar je montiran na šasiju teškog kamiona s četiri osovine (bivši kamioni koji su se koristili kao lanseri Scud projektila).

U oktobru 2010. ukrajinska tvrtka Aerotechnica je predstavila vlastitu moderniziranu verziju S-125 pod nazivom S-125-2D Pečora.^[5]

Operativna upotreba

Sovjetski Savez

S-125 je prvi puta postavljen oko Moskva|Moskve u periodu od 1961. do 1964. (uz postojeće S-25 i S-75) kao i u drugim dijelovima SSSR-a. 1964. je nadograđena verzija S-125M "Neva-M" a kasnije i S-125M1 "Neva-M1". Američko Ministarstvo odbrane je prvobitnu verziju označilo kao SA-3A dok su nove Neve-M označene kao SA-3B i SA-N-1B (mornarički modeli).

S-125 se nije koristio protiv američkih snaga u Vijetnamu budući da se Sovjetski Savez bojao da će Kina preko koje je išla sva sovjetska vojna pomoć Sjevernom Vijetnamu, pokušati kopirati sovjetski raketni sistem. Razlog tome bilo je pogoršanje sovjetsko-kineskih odnosa tokom 1960-ih.

Angola

Nacionalne zračne snage Angole su nabavile značajan broj zemlja-zrak projektila S-125 te su u junu 1980. korišteni kao protivavionsko oružje protiv južnoafričkih lovaca Dassault Mirage F1. Iako su oštećena dva zrakoplova, angolske snage smatraju da su oborena četiri aviona.^[6]

Dana 7. juna 1980. prilikom napada na trening kamp SWAPO u sklopu Operacije Skepsa, sa S-125 su pogođena dva južnoafrička Mirage F1 kojim su upravljali major Frans Pretorius i kapetan IC du Plessis. Pretoriusov avion je pogođen u rezervoar goriva te je morao prisilno sletjeli u zračnu bazu Ondangwa. Avion Du Plessisa je pretrpio veća oštećenja te je sletio na pistu u Ruacani. Oba aviona su popravljena i vraćena u službu.^[7]

Bliski Istok

Sovjetski Savez je tokom 1960-ih i 1970-ih opskrbljivao nekoliko arapskih zemalja s Neva/Pečora projektilima. Najznačajniji su bili Egipat i Sirija.

S-125 je imao veliku primjenu tokom Rata iscrpljivanja i Jomkipurskog rata. Tokom potonjeg sukoba on je uz S-75 Dvinu i 2K12 Kub činio okosnicu egipatske PVO mreže.

Sirija je po prvi put S-125 koristila tokom Jomkipurskog rata 1973. kao i tokom Rata u Libanu 1982. U borbama u dolini Beqaa, izraelske zračne snage su neutralizirale sirijsku PVO prijetnju te su u jednom danu uništile nekoliko S-125 baterija kao i one s Dvina i Kub raketnim sistemima.

Pripadnik američkog marinskog korpusa provjerava bojevu glavu iračkog V-600 projektila tokom invazije na zemlju 2003.

Irak

Tokom Operacije Pustinjska oluja 19. januara 1991. oboren je jedan USAF-ov lovac F-16 (serijski broj 87-257). Avion je pogođen s V-600 raketom južno od Bagdada. Pilot, major Jeffrey Scott Tice se sigurno katapultirao. To je bio osmi borbeni gubitak te prvi gubitak iznad Bagdada.^[8]

Dva dana ranije, bomdarder B-52G je oštećen zahvaljujući raketnom sistemu Pečora ili Kub.

SR Jugoslavija

250. protivzračna raketna brigada Vojske Jugoslavije je opremljena sa S-125 sistemima 27. marta 1999. tokom NATO-vog bombardiranja SRJ, oborila američki stealth bombarder F-117. Isti sistem korišten je i za rušenje američkog F-16 lovca 2. maja iste godine. Njegov pilot, poručnik David Goldfein, zapovjednik američkog 555. borbenog eskadrona se sigurno katapultirao te je kasnije spašen u borbenoj misiji potrage i spašavanja.^[9]^[10] Tokom tog rata, jugoslavenske protivzračne snage su koristeći protivzračne sisteme oborile nekoliko bespilotnih letjelica NATO-a.

Osim ovih nekoliko slučajeva obaranja neprijateljskih letjelica, S-125 se tokom Rata na Kosovu pokazao zastarjelim i nepouzdanim - ispaljeno je mnogo projektila a oborena su svega dva aviona. Također, 80% jugoslavenskih Pečora sistema je uništeno tokom rata dok su NATO lovci uništili većinu strateške infrastrukture u zemlji bez ozbiljne protivzračne prijetnje.^[11]