Petrovačko polje
Petrovačko polje je kraško polje u sjeverozapadnoj Bosni i nalazi se na teritoriji općine Bosanski Petrovac u Federaciji Bosne i Hercegovine i općine Petrovac u Republici Srpskoj. Na njegovom obodu smješteni su općinski centri i još 34 seoska naselja.
Položaj
urediSmješteno je između rijeke Une na zapadu, Unca na jugu i rijeke Sane na istoku. Sa jugozapada i juga planina Osječenica čini granicu, na jugoistočnoj strani je Klekovača, a sa istoka su planina Srnetica i Bravsko polje. Sa sjevera i sjeverozapadu granica je određena planinom Grmeč i na zapadu je planina Lupina. Pravac polja je dinarski, sjeverozapad-jugoistok. Petrovačko polje se sastoji od desetak manje više izdvojenih polja (polje uz Drinić i Bukovaču, Vedro polje, Petrovačko polje u užem smislu te riječi, Medeno polje, Kamenito polje, Suvajsko polje, Bjelajsko polje, Trnjaci, Rudno polje, Ogumača i Krnjeuško polje), ali u osnovi, sva ta polja predstavljaju jedinstvenu morfološku cjelinu – Petrovačko polje. Površina mu je 202,64km2, a nadmorska visina ravni polja kreće se od 520 do 730 m.
Geološka građa
urediGeološka građa polja predstavljena je stijenama mezozojske starosti iz sva tri perioda (trijas, jura, kreda). To su pretežno karbonatske stijene (krečnjaci i dolomiti).
Pružanje Petrovačkog polja poklapa se sa prostiranjem tektonske jedinice Lupina – Bosanski Petrovac, a pored su, sa južne strane tektonska jedinica Čava-Osječenica-Klekovača, i sa sjevera tektonska jedinica Grmeč. Pomjeranjem tih jedinica u prošlosti stvorene su osnovne konture današnjeg reljefa ovog područja. U tako stvorenom reljefu na mjestu polja bilo je jezero koje je bilo zaliv većeg jezera na području Bihaćke kotline. Poslije povlačenja jezera ostala je Petrovačka prarijeka čiji tragovi su i danas vidljivi na Bravskom i Petrovačkom polju (današnja ponornica Japaga, koja se pojavljuje u periodu obilnijih padavina), a pogotovo u donjem dijelu unske krečnjačke zaravni .
Vremenom rijeka se povlačila i udubljivala u krečnjačko-dolomitsku masu o čemu svjedoči veliki broj površinskih i podzemnih kraških oblika. Od površinskih kraških oblika javljaju se škrape i vrtače. Škrape nisu znatnije rasprostranjene dok vrtače javljaju se u svim dijelovima polja i u velikom broju pa se može govoriti o „boginjavom kršu“. Podzemni kraški reljef zastupljen je jamama i pećinama.
Hidrografija
urediPetrovačko polje siromašno je vodom i ako padavina ima dovoljno. Ovakvo stanje uslovljeno je geološkim sastavom i reljefom. Ne postoji nijedan vodotok koji bi se u klasičnom smislu mogao nazvati rijeka. Veći vodotok predstavlja Japaga čija izvorišna oblast su obronci Klekovače. Ppojavljuju se i manji vodotoci: Mračaj potok, vodotoci Kolunićke ponorske zone, periodski tok Suvaja, periodski tok Vođenica, Bjelajski potok i vodotoci u Risovcu. Svi vodotoci su ponorskog tipa.
Petrovačko polje podzemnim putem odvodnjava se prema susjednim slivovima. Vode Japage i vodotoci kolunićke ponorske zone javljaju se u slivu Unca. Bjelajski potok je jedini vodotok planine Osječenica i gubi vodu u Bjelajskom polju. Suvaja i Vođenica imaju izvorište na Grmeču na 1100 metara nadmorske visine i kad ima najviše vode dopiru do sredine polja. Vode Risovca pojavljuju se u slivnom području rijeke Une kod Bosanske Krupe. Vode jugoistočnog dijela podzemnim putem javljaju se prema Sanici, slivno područje rijeke Sane.
Navedene hidrografske veze utvrđene su sedamdesetih godina dvadesetog stoljeća putem bojenja voda u organizaciji nekadašnjeg Republičkog Instituta za geološka istraživanja, Sarajevo.[1]
Historija
urediU prahistorijsko vrijeme Petrovačko polje naseljavali su Iliri. Naučnici još nisu utvrdili da li je to bili pleme Deuri, ili možda Sardeati, a nije isključeno da su ga naseljavali i Japodi, što neki zaključuju po imenu najvećeg vodotoka Japaga. Naseljenost potvrđuje veliki broj ilirskih gradina, a postoji mogućnost da je jedna od njih bio ilirski grad Seretion koji su Rimljani razrušili prilikom konačnog osvajanja ilirskog prostora za vrijeme Batonovog ustanka 9. god.n.e.[2]
U vrijeme Rimljana kroz polje prolazila je cesta iz Salone i dijelila se u jedan pravac prema dolini Une a drugi prema dolini Sane.[3]. Srednjovjekovna župa Pset je uglavnom obuhvatala Petrovačko polje.[4]
Jačanjem bosanske države iza 1322. pod Stjepanom II Kotromanićem, ovi krajevi po prvi put ulaze u njen sastav.
U osmanlijsko doba Petrovačko polje dobiva na značaju kada je uspostavljena granica na Uni. Tada je osnovano i današnje naselje Bosanski Petrovac[5], kao središte kapetanije.[6]
Reference
uredi- ^ "Utvrđene i predpostavljene vode Petrovačkog polja" (PDF). Rade Davidović, PETROVAČKO POLJE, NAŠ KRŠ, 1990, XVI, 28-29. Pristupljeno 9. 2. 2016.
- ^ "SVPPLEMENTVM REBELLIO ILLYRICI I – GERMANIKOVA "POUNJSKA OFANZIVA"" (PDF). INSTITUT ZA ISTORIJU • Br. 4, 1-234, Sarajevo 2009. Arhivirano s originala (PDF), 14. 7. 2018. Pristupljeno 9. 2. 2016.
- ^ Ivo Bojanovski, Sarajevo 1974. -Dolabelin sistem cesta u rimskoj provinciji Dalmaciji
- ^ Vjekoslav Klaić: ŽUPANIJA PSET (PESENTA) I PLEME KOLUNIĆ, Vjesnik Hrvatskoga arheološkoga društva, N.s. (1928), 15, Str. 13-24
- ^ "URBANE INTERVENCIJE OSMANSKE VLASTI NA PODRUČJU ZAPADNE BOSNE I PITANJE OSNIVANJA NASELJA BOSANSKI PETROVAC". Mirza Hasan Ćeman, Anali Gazi Husrev-begove biblioteke), 711.2(497.6 Bosanski Petrovac) “14/19“. Pristupljeno 9. 2. 2017.
- ^ Hamdija Kreševljaković, Sarajevo: Svijetlost, 1980, - KAPETANIJE U BiH
Vanjski linkovi
uredi
