Nacionalnost

Nacionalnost je pravni odnos između osobe i države. Nacionalnost obično pruža određenu zaštitu osobi od strane države, te neke obaveze te osobe prema državi. Ta prava i dužnosti se razlikuju od zemlje do zemlje. Pojam nacionalnost se tehnički i pravno razlikuje od pojma državljanstvo, iako u većini modernih zemalja vrijedi da svi oni koji imaju nacionalnost određene zemlje postaju i državljani te zemlje.

Nacionalnost pruža državnu nadležnost nad osobom i pruža osobi zaštitu od strane države. Najveća razlika od državljanstva je ta ljudi koji posjeduju državljanstvo imaju pravo učestvovati u političkom životu države, kao što je glasanje ili kandidiranje na izborima, za razliku od onih koji imaju samo njenu nacionalnost.

Pridjev nacionalni može opisivati i državljane (građane) i ne-državljane (ne-građane ili apatride). Po običaju i međunarodnim konvencijama, pravo svake države je da odluči ko će imati njenu nacionalnost. Takve odluke su dio zakona o nacionalnosti. U nekim slučajevima, određivanje nacionalnosti je također regulirano javnim međunarodnim zakonom – primjer je pakt o osobama bez državljanstva i Evropska konvencija o nacionalnosti.

U engleskom jeziku, ista riječ se koristi u smislu etničke grupe (grupa ljudi koji dijele zajednički etnički identitet, jezik, kulturu, porijeklo, historiju i sl.). Ovo značenje nacionalnosti nije definirano političkim granicama ili posjedovanjem pasoša i uključuje i nacije koje nemaju suverenu državu (kao što su Škoti, Velšani, Englezi, Baski, Kurdi, Tamili, Inuiti i Maori).

Pojedinci se mogu smatrati vlasnicima nacionalnosti grupa sa autonomnim statusom, a koje su prepustile određena prava nekoj višoj vladi. Član 15. Univerzalne deklaracije o ljudskim pravima navodi da "svako ima pravo na nacionalnost" i da "niko ne smije biti proizvoljno lišen svoje nacionalnosti niti prava da promijeni nacionalnost".

Nacionalnost nasuprot etničnosti

Nacionalnost se ponekad koristi jednostavno kao alternativni naziv za etničnost/narodnost, baš kao što neki ljudi pretpostavljaju da su državljanstvo i nacionalnost identični pojmovi. U nekim zemljama, srodna riječ za nacionalnost na lokalnom jeziku može se shvatiti kao sinonim za etničnost. Za određivanje državljanstva, nacije na ovim područjima svijeta slijede načelo jus sanguinis (lat. jus sanguinis – pravo krvi), a ne jus soli (lat. jus soli – pravo države). Ove zemlje određuju nacionalnost osobe po njegovoj/njenoj etničnosti, a ne državljanstvu.

U nekoliko područja na svijetu, termin nacionalnost se može definirati na osnovu etničke pripadnosti, kao i samoopredjeljenja po kulturnim i porodičnim obilježjima, a ne na osnovu odnosa s državom ili trenutnom vladom. Naprimjer, postoje ljudi koji će reći da su Kurdi, odnosno kurdske nacionalnosti, iako uopće ne postoji kurdska suverena država, barem u ovom trenutku u historiji. U kontekstu bivšeg SSSR-a i bivše Jugoslavije, nacionalnost se često koristi kao prijevod termina nacional'nost sa ruskog jezika i narodnost sa srpskohrvatskog jezika, koji se koriste i u značenju etničke grupe i u smislu lokalne pripadnosti tim (bivšim) državama.

Čak i danas, u Ruskoj Federaciji, na primjer, žive ljudi čija nacionalnost nije ruska, ali koji se smatraju ruskim subjektima i u skladu sa zakonima Federacije. Isto tako, izraz nacionalnost Kine se odnosi na kulturalne grupe u Kini. Španija je jedna nacija, kojoj pripadaju ljudi različitih nacionalnosti, koje same nisu politički priznate kao nacionalnosti (od strane države), ali se mogu smatrati manjim nacijama u okviru španske nacije. Španski zakon priznaje nacionalnosti autonomnih zajednica Andaluzije, Aragona, Balearskih ostrva, Kanarskih ostrva, Katalonije, Valencije, Galicije i Baskije (špan.nacionalidades).

Nacionalnost nasuprot državljanstva

U velikom broju zemalja, nacionalnost je pravno poseban koncept u odnosu na državljanstvo, ili – nacionalnost je neophodan ali ne i dovoljan uslov da se ostvare puna politička prava unutar države ili druge vladavine. Konceptualno, državljanstvo je fokusirano na unutrašnjem političkom životu države, dok je nacionalnost stvar međunarodnog poslovanja.

U Zakonu o nacionalnosti SAD-a neke osobe rođene u SAD-u upravljaju imovinom ne kao državljani nego samo kao osobe koje posjeduju nacionalnost SAD-a (nisu građani). Zakon o nacionalnosti Britanije definira šest klasa britanske nacionalnosti, među kojima je "britanski državljanin" jedna od njih (i jedina čiji vlasnici imaju pravo na prebivalište u UK-u). Slično tome, u Republici Kini, poznatijoj kao Tajvan, status "vlasnika nacionalnosti bez registracije domaćinstva" se odnosi na ljude koji imaju nacionalnost Republike Kine, ali nemaju automatsko pravo na ulazak ili boravak u Tajvanu, te se ne kvalificiraju za građanska prava i dužnosti. Po Zakonu o nacionalnosti Mexica, Columbije, i nekih drugih zemalja Latinske Amerike, oni koji posjeduju nacionalnost neće postati državljani/građani dok ne budu imali navršenih 18 godina.

Nacionalnost nasuprot nacionalnog identiteta

Nacionalni identitet je subjektivni osjećaj pripadnosti osobe jednoj državi ili jednoj naciji. Osoba može imati nacionalnost države, u smislu da je formalno i pravno povezana s njom, bez subjektivnog i emocionalnog osjećaja pripadnosti toj državi. S druge strane, osobe mogu osjećati da pripadaju jednoj državi bez ikakvog pravnog odnosa s istom. Naprimjer, djeca koja su dovedena u SAD ilegalno kada su bila prilično mlada i koja su odrasla u SAD-u u neznanju svog imigracijskog statusa, često imaju osjećaj američkog nacionalnog identiteta, unatoč tome što zakonski posjeduju nacionalnost druge države.

Dvojna nacionalnost

Dvojna nacionalnost je pojava kada jedna osoba ima formalni odnos s dvije odvojene suverene države. To se može dogoditi, na primjer, ako roditelji neke osobe posjeduju nacionalnosti različitih zemalja, a majčina zemlja smatra da svi potomci majke imaju nacionalnost države u kojoj je ona rođena, tj. čiju nacionalnost posjeduje, dok zemlja oca smatra da svi potomci oca imaju nacionalnost države u kojoj je on rođen, tj. čiju nacionalnost posjeduje.

Nacionalnost, sa svojim historijskim korijenima koji se očituju u odanosti suverenom monarhu, viđena je izvorno kao stalno, urođeno, nepromjenljivo stanje, a kasnije, kada je dopuštena promjena odanosti, kao strogo ekskluzivni odnos, takav da dobijanje nacionalnosti jedne države zahtijeva odbijanje onog prijašnje države.

Dvojno državljanstvo se smatralo problemom koji je izazivao konflikte između država i ponekad nametao uzajamno isključive zahtjeve ljudi za koje je taj konflikt bio vezan, kao što je istovremeno služenje u vojnim snagama dviju zemalja. Sredinom 20. vijeka, mnogi međunarodni ugovori su bili usmjereni na smanjenje mogućnosti dvojnog državljanstva. Od tada se počinju sklapati brojni ugovori za prepoznavanje i reguliranje dvojnog državljanstva.

Apatridnost

Apatridnost (pojava povećanja broja osoba bez državljanstva) je međunarodni problem u kojem pojedinac nema formalni ili zaštitni odnos s bilo kojom državom. To se može dogoditi, na primjer, ako roditelji neke osobe imaju nacionalnosti različitih zemalja, a zemlja majke odbacuje sve potomke majki vjenčanih s muškarcima koji su iz inostranstva, dok zemlja oca odbacuje sve potomke rođene od strane majki koje su iz inostranstva. Iako ta osoba može imati emocionalni nacionalni identitet, on ili ona ne može zakonski imati nacionalnost niti jedne zemlje.

Međunarodno pravo

Nottebohm (ili: Lihtenštajn protiv Gvatemale) slučaj Međunarodnog suda za prava iz 1955. godine je suđenje Friedrichu Nottebohmu poznato po svojim navodima u kojima se definira nacionalnost.

Također pogledajte

• Nacionalizam
• Državljanstvo
• Etničnost
• Zemlja (država)
• Demonim
• Kultura
• Vlast
• Društvo
• Suverena država
• Ujedinjene nacije

Reference

• White, Philip L. (2006). "Globalization and the Mythology of the Nation State," In A.G.Hopkins, ed. Global History: Interactions Between the Universal and the Local Palgrave Macmillan, pp. 257–284. [1]

Literatura

• Grossman, Andrew. Gender and National Inclusion
• Lord Acton, Nationality (1862)