Iskonske bukove šume Karpata i drugih regija Evrope
Iskonske bukove šume Karpata i drugih regiona Evrope je najveće serijsko dobro Svjetske baštine na 94 lokaliteta u 18 zemalja. To zahtijeva prekograničnu saradnju i oslikava bliski odnos bukove šume s evropskom kulturom.[1]
| Svjetska baština | |
|---|---|
 Prašuma Јanj, Iskonska bukova šuma u Bosni i Hercegovini | |
| Lokacija |  Albanija,  Austrija Belgija,  Bugarska,  Bosna i Hercegovina  Češka Hrvatska,  Francuska Njemačka,  Italija Poljska,  Rumunija Slovačka, Slovenija Sjeverna Makedonija Španija,  Švicarska Ukrajina, |
| Sadrži | 93 dobra |
| Kriterij | ii, iii |
| Referenca | 1133 |
| Uvrštenje | 2021. (44. sjednica) |
| Ugroženost | no |
Od kraja posljednjeg ledenog doba evropska se bukva proširila iz nekoliko izoliranih utočišta u Alpama, Karpatima, Dinaridima, Mediteranu i Pirenejima u kratkom periodu od nekoliko hiljada godina u procesu koji još uvijek traje. Uspješna ekspanzija na cijelom kontinentu povezana je s prilagodljivošću stabla i tolerancijom na različite klimatske, geografske i fizičke uvjete.
Bukove šume su sjenovite i ljeti izgledaju mračno, a mogu se čak činiti i siromašnima vrstama u poređenju sa nekim mješovitim listopadnim šumama. To se ne odnosi na bukovu šumu u njenom prirodnom stanju. Bukove šume sa visokim udjelom starog rasta i stajaćeg i ležećeg mrtvog drveta pružaju idealno stanište mnogim vrstama flore i faune. Procjenjuje se da u bukovim šumama ima do 10 000 vrsta životinja.
Bukove šume su neophodne za razumijevanje historije i evolucije roda Fagus koji je, s obzirom na široku rasprostranjenost na sjevernoj hemisferi i ekološki značaj, globalno značajan. Ove uglavnom neporemećene, složene umjerene šume pokazuju sveobuhvatne ekološke obrasce i procese čistih i mješovitih sastojina evropske bukve u različitim ekološkim gradijentima, uključujući klimatske i geološke uslove, pokrivajući gotovo sve evropske regije bukovih šuma. Šume su obuhvaćene iz svih visinskih zona od obalnih područja do drvoreda i uključuju najbolje preostale primjere iz granica raspona europske bukove šume.
Većina od 93 bukovih šuma je zaštićena zakonom dotične države kao strogi rezervati prirode, područja divljine, središnja područja rezervata biosfere ili nacionalni parkovi (IUCN kategorije I i II)
Svjetska baština
urediSve je počelo 2007. godine sa „Praiskonskim bukovim šumama Karpata“ - deset područja u Slovačkoj i Ukrajini - što je prekogranična svjetska baština od samog početka. Upisom Drevnih bukovih šuma Njemačke na listu svjetske baštine 2011. godine prošireno je za pet sastavnih dijelova. Godine 2017. dodate su 63 oblasti iz devet zemalja: Albanija, Austrija, Belgija, Bugarska, Italija, Hrvatska, Rumunija, Slovenija, Španija.[2] Odlukom iz 2021. god. prošireno je za još 15 lokaliteta iz 6 zemalja: Češke, Francuske, Sjeverne Makedonije, Poljske, Švicarske i Bosne i Hercegovine.[3]
Komitet za svjetsku baštinu UNESCO-a , u okviru svog 44. zasjedanja, donio je u julu 2021. godine odluku kojom je Prašuma Јanj kod Šipova proglašena Svjetskom baštinom u okviru proširenja lokaliteta svjetske baštine UNESCO-a Iskonske bukove šume Karpata i drugih regiona Evrope.[4] Upis prašume Janj, kao dodatnog elementa već postojećeg serijskog dobra svjetske baštine, od izuzetnog je značaja za Bosnu i Hercegovinu, jer je to prvi lokalitet prirodne baštine koji je upisan na Listu svjetske baštine UNESCO-a.[4][5][6]
Lokaliteti
urediBosna i Hercegovina: Prašuma Јanj.[7]
Albanija: Lumi i Gashit i Rrajca
Austrija: Nacionalni park Kalkalpen i Dürrenstein
Belgija: Šuma Soignes koja se sa svojih 5000 ha rasprostire kroz sve tri belgijske regije (Flandrija, Valonija i Regija glavnoga grada Brisela)
Bugarska: 9 prirodnih rezervata u Nacionalnom parku središnjeg Balkana: Boatin, Tsarichina, Kozya Stena, Steneto, Stara reka, Dzhendema, Severen Dzhendem, Sokolna i Peeshti skali
Češka: Jizera planina
Francuska: Veliki Ventron, Chapitre, Massane
Hrvatska: Nacionalni park Paklenica, Hajdučki i Rožanski kukovi u Nacionalnom parku Sjeverni Velebit[8].
Italija: šuma Sasso Fratino u Nacionalnom parku Monte Falterona i Campigna (Toskana), te 5 šuma u Nacionalnom parku Lazio i Molise: Valle Cervara, Coppo Vademogna, Coppo del Principe, Coppo del Morto i Val Fondillo
Sjeverna Makedonija: Duboka rijeka
Njemačka: Grumsiner (Brandenburg), Hainich (Thüringen), Jasmund i Serrahner (Mecklenburg-Vorpommern) i Kellerwald-Edersee (Hessen).
Poljska: Granični greben i dolina Górna Solinka, Połonina Wetlińska i Smerek, Terebowiec, Wołosatka
Rumunija: Izvoarele Nerei, Cheile Nerei-Beușnița, Domogled-Valea Cernei, Domogled-Valea Cernei, Cozia i Lotrișor, Codrul secular Șinca, Codrul secular Slătioara, Groșii Țibleșului, Izvorul Șurii, Preluci i Strâmbu Băiuț
Slovačka: Havešová, Rožok, Stužica – Bukovské Vrchy, Udava, Vihorlat
Slovenski lokaliteti: šumski rezervati Krokar i Snežnik – Ždrocle
Španski lokaliteti: Hayedos de Picos de Europa, Hayedos de Navarra i Hayedos de Ayllón
Švicarska: Lodano, Busai i Soladino doline
Ukrajinski lokaliteti: Čornohora, Kuzij-Trybušany, Maramaroš, Stužycja–Užok, Svydovec, Uholka–Šyrikyi Luh, Prirodni rezervat Gorgany, Prirodni rezervat Roztochya, Nacionalni park Podilski Tovtry, Nacionalni park Synevyr i Nacionalni park Zacharovanyi Krai.
Reference
uredi- ^ Bukove šume svjetske baštine dobivaju nove članoveengleski: '
- ^ UNESCO: Godine 2018.a listi ukupno 78 lokacija
- ^ "Bosna i Hercegovina Državna komisija za saradnju sa UNESCO-m". Arhivirano s originala, 12. 11. 2021. Pristupljeno 12. 11. 2021.
- ^ a b Prašuma Janj: Nominacija za Listu svjetske baštine - www.rtrs.tv
- ^ UNESCO: svjetska baština u Bosni i Hercegovini
- ^ "States Parties Ratification Status". UNESCO.org. Pristupljeno 22. 3. 2017.
- ^ UNESCO: Bosanskohercegovačka lista svjetske baštine - whc.unesco.org - Pristupljeno 17.11.2021.engleski: '
- ^ UNESCO: Spisak svjetske baštine u Hrvatskoj - Pristupljeno 10. novembra 2021engleski: '
