Holokaust
Ovaj članak ili neki od njegovih odlomaka nije dovoljno potkrijepljen izvorima (literatura, veb-sajtovi ili drugi izvori). |
Pojmovi holokaust (grčki; holókaustos: ὁλόκαυστος: "potpuno spaljen") i šoa (hebrejski: "katastrofa", "velika nesreća") označavaju u užem smislu pojam organiziranog, sistematskog genocida i ubistva oko 6 miliona evropskih Jevreja za vrijeme nacional-socijalizma u Njemačkoj. Pojam holokausta se odnosi također na sistemsko istrebljenje Jevreja u zemljama saveznicama nacističke Njemačke.
U širem smislu ti pojmovi označavaju također i sistematska ubistva Sintija, Roma, invalida, homoseksualaca, poljskih intelektualaca, sovjetskih vojnih zarobljenika, pripadnika slavenskih naroda, itd.
Progon Jevreja u nacističkoj Njemačkoj
urediDolaskom na vlast 1933. godine Nacional-socijalističke radničke partije NSDAP u Njemačkoj počinje sistematsko oduzimanje građanskih i drugih prava njemačkih Jevreja, koje bi se grubo moglo podijeliti u četiri grupe:
- Oduzimanje građanskih prava, postepeno otpuštanje Jevreja iz državnih službi, kao i javnih ustanova.
- Otuđivanje privatne imovine zakonskim aktima, kao i tzv. ariziranje firmi u posjedu Jevreja.
- Getoiziranje, deportacija i masovna ubistva Jevreja iza linija Istočnog fronta.
- Sistematsko uništavanje Jevreja u dijelovima Evrope pod njemačkom okupacijom.
Konačno rješenje jevrejskog pitanja (Endlösung der Judenfrage)
uredi
Pod ovim nazivom je od 1941. (zapis Adolf Eichmanna od 12. marta 1941, i naredba RSHA od 29. maja 1941) u nacističkoj Njemačkoj poznata masovna deportacija Jevreja u koncentracione logore širom Evrope.
Već u antisemitičkim diskusijama krajem 19. vijeka, javlja se pojam fizičkog uništenja Jevreja i njihove kulture na području Njemačke. Prvi prijedlozi ograničavaju se na oduzimanje građanskih prava i njihovo iseljavanje. Dolaskom Adolfa Hitlera na vlast i nacional-socijalista, ove misli dobijaju oblik u stvarnosti. Prve mjere deportacije počinju se sprovoditi poslije napada Njemačke na SSSR, 22. juna 1941. godine. U dnevnoj naredbi za svoje jedinice SD-a (njemački: Sicherheitsdienst-jedinice za osiguranje), dijela nacističke organizacije SS, njen komandant Reinhard Heydrich naređuje Pogrom nad jevrejskim stanovništvom istočnih provincija. Pored toga, daje naredbu da se Jevreji koji se nalaze u političkim partijama ili na državnim položajima na mjestu likvidiraju. Dolazi do masovnih ubijanja muškaraca, te prevođenja žena u tzv. radne logore na zapad, pogotovo u osvojenim baltičkim zemljama. Da bi se spriječila osveta od strane jevrejskog stanovništva, od augusta 1941. dolazi do sveukupne deportacije bez obzira na spol. Pored specijalnih jedinica SD i SS u ove akcije se uključuju i jedinice policije i Gestapoa, u glavnom slučaju komandovane od strana viših oficira SS. Podršku im daju i regularne jedinice njemačke vojske Wehrmachta, koje za transport daju svoje kamione. Razmjer ubistava se može vidjeti u izvještajima ovih specijalnih jedinica. EK3 (Einsatzkommando 3-Specijalna jedinica 3) u svom izvještaju navodi:
- Od početka jula 1941. do danas (datum izvještaja je 1. decembar 1941.) je konačnom rješenju privedeno [likvidirano] 133.346 Jevreja sa područja Latvije i Minska. Daljnih 4.000 je pri akcijama lokalnih policijskih jedinica i pri sprovođenju sigurnosnih mjera likvidirano na mjestu događaja
U daljnjem tekstu, šef ove jedinice, SS-Standartenführer Jäger navodi:
- ...cilj rješenja jevrejskog problema na području Latvije, može se smatrati dostignutim. U Latviji sada više nema Jevreja osim radnika-Jevreja. Ove sam također želio eliminirati, ali mi je to onemogućeno od strane vojne uprave Wehrmachta.
Dok se holokaust već nalazio u punom jeku, Göring traži od strane Heydricha (31. juli 1941.) jedan prijedlog za rješenje ovog problema, te pripremu za cjelokupnu teritoriju Evrope pod kontrolom Njemačke. Poslije završetka plana, Heydrich 20. januara 1942. poziva sve upućene ministre i vođe relevantnih odsjeka na konferenciju i prezentaciju u Berlinu (Wannsee konferencija). Plan je u glavnom predviđao deportaciju i ubistvo Jevreja u koncentracionim logorima te privođenje za rad sposobnih njemačkoj ratnoj privredi. Sa deportacijom njemačkih Jevreja je početo već u oktobru 1941. Njih se sprovodi u geta na istoku, pretežno u gradove Minsk, Riga i Lodz koji su pri početku iseljavanja njemačkih Jevreja već bili slobodni.
Ako na mjestu dolaska nije bilo mogućnosti smještaja, nacisti su ih likvidirali pri dolasku. Od 19. transporta iz Berlina u Rigu, od 1.500 deportiranih muškaraca, ubijeno je 1.440 dok ih je samo 60 pošteđeno kao radna snaga. Iako je za ratnu industriju bilo neophodno držati vagone slobodnim, nacisti su samo iz Berlina sa 22. transporta prevezli preko 13000 Jevreja u Lodz, Minsk, Kovno, Travniki i Reval.
Pri izboru mjesta za koncentracione logore, istakao se sam šef njemačke policije i SS-a, Heinrich Himmler. jedno od njegovih forsiranih mjesta je bio Koncentracioni logor Auschwitz skupa sa ženskim logorom Auschwitz-Birkenau.
Pri razgovoru sa Himmlerom i predstavnicima RSHA, Eichmann se odlučuje za likvidaciju plinom, kao učinkovitim i jeftinim sredstvom za masovnu likvidaciju. Ovaj plin, Ciklon-B, se od tada koristi u posebno uređenim prostorijama, takozvanim gasnim komorama, u skoro svim većim logorima. Jevreji su u ove prostorije uvođeni sa obrazloženjem da će biti posuti sredstvima za dezinfekciju i protiv buha, te je poslije zatvaranja komora kroz tuševe umjesto vode i sredstva puštan otrovni plin. Leševi mrtvih Jevreja su poslije toga bacani u jame ili spaljivani u krematorijima logora. Prije Ciklon-B je korišten ugljik-monoksid u pokretnim gasnim komorama. Na ovaj način je u samom Auschwitzu ubijeno 145.500 Jevreja. Do 1945. godine u Auschwitzu je bilo 7 gasnih komora tako da se broj ubijenih samo može procijeniti. U logoru Treblinka je 700.000 leševa iskopano od strane Jevreja-radnika i spaljeno. 4. novembra 1943. Kada se Crvena armija već nalazila na putu prema zapadu, Glabocnik javlja Himmleru:
- 19.10.1943 završio sam operaciju Reinhard (uništenje logora i zatvorenika) koju sam vodio na području Generalgouvernementa (Poljska).
Po pridržanoj procjeni u Poljskoj je u ovoj akciji ubijeno oko 1,75 miliona Jevreja.
U novembru 1943. je samo iz Lublina u Majdanek deportirano oko 17.000 Jevreja koji su sa već zatvorenim likvidirani. Geto u Lodzu je evakuiran u augustu i septembru 1944. pred dolaskom Crvene armije pri čemu je likvidirano oko 62.000 Jevreja. Prije toga je Himmler već 1942. naredio likvidaciju geta Pinsk čime je Ukrajina postala od Jevreja slobodna.
Nemoguće je utvrditi tačan broj likvidiranih Jevreja za vrijeme nacističke Njemačke, tako da procjene variraju između 4,5 i 6 miliona stradalih.
| Zemlja | minimum | maksimum |
|---|---|---|
| Austrija | 58.000 | 60.000 |
| Belgija | 25.000 | 28.000 |
| Čehoslovačka (1936.) | 233.000 | 243.000 |
| Francuska | 60.000 | 220.000 |
| Grčka | 57.000 | 60.000 |
| Italija | 8.500 | 9.500 |
| Jugoslavija | 55.000 | 58.000 |
| Luksemburg | 3.000 | 3.000 |
| Mađarska (u granicama od 1938.) | 180.000 | 200.000 |
| Holandija | 104.000 | 104.000 |
| Norveška | 200 | 700 |
| Njemačka (u granicama od 1938.) | 160.000 | 180.000 |
| Poljska | 2.350.000 | 2.600.000 |
| Rumunija (u granicama od 1940.) | 200.000 | 220.000 |
| SSSR (u granicama od 1939.) i baltičke države | 700.000 | 750.000 |
| Ukupno žrtve akcije "konačnog rješenja" | 4.194.200 | 4.581.200 |
Također pogledajte
urediReference
uredi- Lexikon des Dritten Reiches/Zentner und Bedürftig, Südwest-Verlag Augsburg 1993. ISBN 3-89350-563-6 (njem)
- Dean, Martin: Robbing the Jews - The Cofiscation of Jewish Property in the Holocaust, 1935 - 1945, Cambridge University Press, 2008. ISBN 0-521-88825-5 (en)
