Elektroprivreda Republike Srpske
Ovom članku potrebna je jezička standardizacija, preuređivanje ili reorganizacija. |
Mješoviti Holding Elektroprivreda Republike Srpske matično preduzeće a.d. Trebinje bosanskohercegovačko je preduzeće koje se bavi proizvodnjom i prodajom električne energije.[1]
| Mješoviti Holding Elektroprivreda Republike Srpske MP a.d. Trebinje | |
|---|---|
 | |
| Vrsta | Dioničko |
| Industrija | Elektroprivreda |
| Osnovano | 2. 6. 1992. |
| Osnivač(i) | Vlada Republike Srpske |
| Sjedište | Trebinje, Bosna i Hercegovina |
| Proizvodi | Električna energija |
| Prihod | 668,394 miliona KM (2014) |
| Neto dobit | 9,082 miliona KM (2014) |
| Vlasnik | Vlada Republike Srpske |
| Zaposleni | 9056 |
| Veb-sajt | ers |
Elektroprivreda Republike Srpske (ERS) najveća je energetska kompanija u Republici Srpskoj, dok je nakon Elektroprivrede Bosne i Hercegovine najveća kompanija u Bosni i Hercegovina koja se bavi elektroprivrednim djelatnostima.
Historija i razvoj
urediGodine 1894. u Zenici je osnovano prvo preduzeće za proizvodnju i dostavu električne energije u Bosni i Hercegovini.[2]
Narodna vlada Bosne i Hercegovine donijela je odluku 3. augusta 1945. o osnivanju preduzeća za električnu energiju na području tadašnje Socijalističke republike Bosne i Hercegovine pod nazivom "ElektroBiH", koja je stupila na snagu 7. septembra 1945, datum koji se smatra danom osnivanja Elektroprivrede Bosne i Hercegovine.
Godine 1973. potpisan je sporazum o udruživanju osnovnih organizacija udruženog rada djelatnosti proizvodnje i prenosa električne energije, čime je osnovano "Preduzeće proizvodnje i prenosa električne energije Elektroprivreda BiH".[3]
Dvije godine nakon toga, odnosno 1975, potpisan je drugi samoupravni sporazum o osnivanju "Samoupravne interesne zajednice Elektroprivreda BiH".
Godine 1977, četiri godine nakon prvog, a dvije godine nakon drugog sporazuma, završena je transformacija u "Složenu organizaciju udruženog rada za proizvodnju i distribuciju električne energije Elektroprivreda Bosne i Hercegovine Sarajevo".
Nekoliko mjeseci nakon početka rata u Bosni i Hercegovini, 2. juna 1992, Narodna skupština Republike Srpske donijela je odluku o osnivanju Elektroprivrede Republike Srpske kao javno preduzeće.[4]
13 godina kasnije, 30. decembra 2005, Vlada Republike Srpske pretvorila je tadašnje "Javno preduzeće Elektroprivreda Republike Srpske" u "Mješoviti Holding Elektroprivreda Republike Srpske" sa sjedištem Trebinju, čime je pretvoreno u dioničko društvo.
U martu 2015. potpisan je ugovor o podsticanju proizvodnje električne energije iz obnovljivih izvora i obaveznom otkupu iz privatnih hidroelektrana po zagarantiranoj otkupnoj cijeni između Elektroprivrede Republike Srpske i Bobar-Taubinger elektroniku iz Foče. Pravo na podsticaj se po tom ugovoru može zatražiti od 1. aprila 2012. do 10. decembra 2025.
Dana 7. decembra 2011. Elektroprivreda Republike Srpske potpisala je ugovor s njemačkom kompanijom Siemens o zamjeni transformatora, generatora i postrojenja ERS-a, za šta će se izdvojiti 4,23 miliona KM.
Vlasništvo
urediElektroprivreda Republike Srpske je u 100%-vlasništvu Vlade Republike Srpske.
Investicije
urediElektroprivreda Republike Srpske trenutno planira izgraditi deset hidroelektrana na slivu rijeke Drine, Vrbasa i Trebišnjice. Na teritoriji Republike Srpske trenutno je planirana izgradnja jedne termoelektrane u Ugljeviku, ali je ta termoelektrana u vlasništvu privatne kompanije "Comsar Energy RS".
Hidroelektrane na Trebišnjici
urediZa izgradnju hidroelektrana, planirano je da se dio voda iz Gatačkog polja, koje se nalazi u blizini Gacka, prebaci u akumulaciju Zalomka na rijeci Zalomci, koja se nalazi na 970 metara nadmorske visine. Taj projekt, prema riječima ERS-a, predstavlja ključnu tačku u hidrosistemu izravnjana voda.[4]
Prebačene vode iz Gatačkog polja i vlastite vode rijeke Zalomke koristile bi se za hidroelektranu Nevesinje, koja se nalazi na istočnom dijelu Nevesinskog polja. Ponovo bi se ove vode koristile uz vlastite vode Nevesinjskog polja koristile preko akumulacije Nevesinje, koja se nalazi na 836 m nadmorske visine i koja se nalazi na sjevernom obodu Dabarskog polja.
Vode HE Dabar bi se sa zajedno sa prirodnim vodama Dabarskog polja kanalom i tunelom Dabar-Fatnica (tunel je već probijen) prevodile u Fatničko polje, gdje bi se te vode zajedno sa vodama Fatničkog polja preko tunela Fatnica-akumulacija Bileća (nalazi se u izgradnji) i HE Bileća odvodile u Bilećko jezero.
Tunel Fatnica-akumulacija Bileća, dužine od 15,6 km, u prvoj fazi izgradnje služit će kao spojni tunel za odvođenje voda, dok će u finalnoj fazi biti dovodni tunel za HE Bileća.
Ovaj projekat je započet 1980, ali još uvijek nije završen.
Ukupno se planira izgradnja triju novih hidroelektrana na Trebišnjici: Hidroelektrana Dabar (60 MW), Hidroelektrana Bileća (160 MW) i Hidroelektrana Nevesinje (36 MW).
Projekat nosi naziv "Gornji horizonti rijeke Trebišnjice".
Male hidroelektrane
urediElektroprivreda Republike Srpske planira izgradnju hidroelektrane Brova, koja bi se trebala nalaziti u Ljubomirskom polju sjeverno od Trebinja, te je dio razvojnog sistema "Gornji horizonti rijeke Trebišnjice". Planirana je godišnja proizvodnja od 400.000 kWh.
Hidroelektrane na Drini
urediElektroprivreda Republike Srpske planira izgradnju četiri hidroelektrana na slivu rijeke Drine ukupne instalirane snage od 592,5 MW i ukupne planirane godišnje proizvodnje u iznosu od 1666 GWh.[4]
Hidroelektrana Buk Bijela
uredi
Elektroprivreda Republike Srpske planira izgradnju hidroelektrane Buk Bijela, koja će se nalaziti 9 kilometara od Foče. Ova hidroelektrana bi imala za 140 MW veću proizvodnju nego dosadašnja HE Višegrad, čime bila najveća na rijeci Drini s instaliranom snagom od 450 MW, a godišnjom proizvodnjom od 1150 GWh električne energije.
HE Buk Bijela će biti betonska-lučno-gravitaciona, s građevinskom visinom od 125 metara uz pribransko postrojenje neposredno uz branu i brzotokom koji ide od preliva do mašinske zgrade.
Do sada je između Vlade Crne Gore (s 26,15%) i Vlade Republike Srpske (s 73,85%) postignut ugovor o finansiranju i korištenju hidroelektrane Buk Bijela.
Hidroelektrana Foča
urediElektroprivreda Republike Srpske planira izgradnju HE Foča s instaliranom snagom od 55,5 MW i planirane godišnje proizvodnje od 195 GWh, koja će se nalaziti 500 metara uzvodno od Foče.
Hidroelektrana Mrsovo
urediElektroprivreda Republike Srpske gradi i Hidroelektranu Mrsovo na Limu s instaliranom snagom od 43,8 MW i planiranom godišnjom proizvodnjom od 165 GWh električne energije.
Hidroelektrana Paunci
urediElektroprivreda Republike Srpske planira također izgraditi hidroelektranu Paunci na Drini s instaliranom proizvodnjom od 43,2 MW i planiranom godišnjom proizvodnjom od 156 GWh
Male hidroelektrane
urediElektroprivreda Republike Srpske planira izgraditi ukupno 75 malih hidroelektrana na slivnom području Drine[4]:
- 24 na Bistrici
- 16 na Sutjesci
- 5 na Škopotnici
- 4 na Janjini
- 6 na Radojni
- 11 na Vrbnici
- 1 na Rzavu
- 3 na Dirnjači
- 4 na Prači
- 1 na Žepi
Neuspjela izgradnja hidroelektrana na Vrbasu
urediNa slivu rijeke Vrbas Elektroprivreda Republike planira izgraditi ukupno tri hidroelektrane, s ukupnom instaliranom snagom od 102,1 MW, dok bi ukupna planirana godišnja proizvodnja iznosila 396,88 MW.[4]
U oktobru 2015. advokatska kancelarija "Baroš" saopćila je da je raskinut ugovor o koncesiji za izgradnju hidroelektrana na Vrbasu između Vlade Republike Srpske i Elektroprivrede Republike Srpske.
Ugovor je potpisan 25. novembra 2004, te je ukupna vrijednost ugovora procijenena na 164,7 miliona eura. Period trajanja je bio planiran na 25 godine, ne računajući vrijeme za izgradnju, koja je trebala trajati 4,5 godine.
Prije toga predstavnici banjalučkih nevladinih organizacija, udruženja građana, ekoloških organizacija, sportskih društava, ali i mještani mjesnih zajednica Krupa na Vrbasu, Rekavica i Karanovac bili su protiv izgradnje hidroelektrana, koji su se udružili u "Koaliciju za Vrbas".
Ekologija
urediOd 5.693,60 GWh električne energije, koliko je Elektroprivreda Republike Srpske ukupno proizvela u 2014, 2559,94 GWh ili 44,96% je proizvedeno u hidroelektranama, odnosno u proizvodnji koji ne šteti okolini, dok je u termoelektranama proizvedeno 3.133,66 GWh ili 55,04%.
RiTE Ugljevik
urediRiTE Ugljevik je prva na listi zagađivača termoelektrana na zapadnom Balkanu.[5]
Rudnik i termoelektrana Ugljevik proizvodi godišnje i do 160.000 tona sumpordioksida SO2, što 125 puta više nego što dozvoljavaju evropski propisi, dok udio sumpora u uglju, koji RiTE Ugljevik koristi, iznosi oko pet posto.
Time što je Bosna i Hercegovina 2006. potpisala ugovor s Evropskom unijom o osnivanju Energetske zajednice (EZ), RiTE Ugljevik treba do 2017. smanjiti količinu SO2 sa 25.000 na 200 miligrama SO2 po metru kubnom (mg/mSO3).
Tri godine nakon potpisivanja ugovora, 2009. godine RiTE Ugljevik uzela je kredit u iznosu od 181 miliona KM, kako bi se ugradilo postrojenje za odsumporavanje dimnih gasova (ODG). Ugradnja ODG-a bila je planirana do 2013, ali do danas nije izvršena.
Prema navodima RiTE Ugljevik, zemljište i vodu u okolini termoelektrane zagađuju i čestice, koje padaju iz 310 metara visokog dimnjaka TE Ugljevik ili se nose vjetrom sa odlagališta pepela. Osim toga, u toku proizvodnje nastanu i velike količine otpadnih voda, koje se izliju u rijeke Mezgraju i Janju, koje teču kroz Ugljevik.
Prema navodima Elektroprivrede Republike Srpske, polovina sumpordioksida SO2 pepela, koja pada iz dimnjaka RiTE Ugljevik, zagađuje Bosnu i Hercegovinu, dok vjetar drugu polovinu tog SO2 raznese u Srbiju, Crnu Goru, Hrvatsku i Sredozemne zemlje, pa i u Francusku.
Prema istraživanju Centralne informativne agencije (CIN) zagađenje sumpora iz RiTE Ugljevik Bosnu i Hercegovinu košta oko 2,1 milijarde KM godišnje.
RiTE Gacko
urediRudnik i termoelektrana Gacko ne nalazi se na listi deset najvećih zagađivača na zapadnom Balkanu, time što udio sumpora u uglju, prema navodima Elektroprivrede Republike Srpske, iznosi 1,33%, dok izlazna koncentracija u dimnom gasu iznosi 845 mg/m3.
Finansijski rezultati
urediPrihodi Elektroprivrede Republike Srpske 2007. iznosili su 293.105.455 KM, dok su rashodi te godine iznosili 287.853.429 KM. Finalni dobitak 2007. iznosio je 7.680.396 KM.
Iduće godine, prihodi ERS-a povećani su za 30,3% na 420.550.420 KM, dok su rashodi te godine također povećani za 30,4% na 413.575.319 KM. Finalni dobitak 2008. iznosio je 6.455.075 KM, čime je smanjen za 18,98% u odnosu na 2007. godinu.
Dvije godine nakon toga, Elektroprivreda Republike Srpske uspjela je povećati dobitak na 10.204.006 KM, čime su povećani za 35,88% u odnosu na 2009, a u odnosu na 2008. za 36,74%, dok su prihodi te godine u odnosu na 2009. povećani za 6,39% na 432.875.238 KM, a rashodi također povećani za 7,55% u odnosu na 2009. godinu.
Od 2011. do 2012. dobitak Elektroprivrede Republike Srpske kretao se između 6,414 miliona KM (2011) i 7,181 KM (2012).
Elektroprivreda Republike Srpske 2013. ostvarila je rekordnu dobit u iznosu od 53,135 miliona KM, čime je povećana u odnosu na 2012. za 739,94%. Prihod ERS-a te godine iznosio je 706,743 miliona KM, te su povećani u odnosu na 2012. za 13,59%, dok su rashodi iznosili 650,590 miliona KM, čime su povećani za 6,53% u odnosu na 2012. godinu.
Godine 2014. dobit ERS-a smanjen je za 585% na 9,082 miliona KM, dok je prihod te godine iznosio 668,394 miliona KM, čime je smanjen za 5,74% u odnosu na 2013. godinu. Rashodi te godine su inosili 654,352 miliona KM, te su povećani za 0,57% u odnosu na 2013. godinu.
Proizvodnja
urediElektroprivreda Republike Srpske je tokom druge godine rata u Bosni i Hercegovini, 1993. godine, odnosno u prvoj godini poslovanja, proizvela 1595,2 gigavatsati (GWh) električne energije, dok je potrošnja iznosila 1691,1 GWh, čime je stvoren prvi i do sada jedini manjak proizvodnje u Elektroprivredi Republike Srpske.
U ostalim godinama rata u Bosni i Hercegovini, ERS je proizvodio 2462,9 GWh (1994) i 2354,8 GWh (1995).
U prvoj godini nakon rata u Bosni i Hercegovini, ERS je ukupno proizvela 3956,8 GWh električne energije, što je za 68,03% više u odnosu na 1995. godinu. Udio termoelektrana u ukupnoj proizvodnji bio je tada 1098 GWh ili 27,74%, dok je u hidroelektranama proizvedeno 2894,8 GWh ili 73,16%.
Pet godina kasnije, 2001. proizvedeno je 4676,04 GWh, što je 15,38% više nego 1996. godine. Udio termoelektrana u ukupnoj proizvodnji iznosio je te godine 2050,57 GWh ili 43,85%, čime je taj udio povećan za 16,11% u odnosu na 1996. godinu. Udio hidroelektrana u ukupnoj proizvodnji 2001. godine iznosio je 2625,47 GWh ili 56,15%.
Godine 2007. Elektroprivreda Republike Srpske ukupno je proizvela 4463,94 GWh električne energije, što je za 4,53% manje nego 2001. godine. Udio termoelektrana u ukupnoj proizvodnji iznosila je 2607,15 GWh ili 58,40%, čime je povećan za 14,55% u odnosu na 2001. godinu. Udio hidroelektrana u ukupnoj proizvodnji bio je 1856,79 GWh ili 41,60%.
Šest godina kasnije, 2013. godine ERS je ostvarila rekordnu proizvodnju u iznosu od 6364,19 GWh električne energije, od čega je u termoelektranama proizvedeno 3390,12 GWh ili 53,02%. Taj udio je u odnosu na 2007. godinu smanjen za 5,38%. Udio proizvodnje u hidroelektranama ERS-a je 2013. godine iznosio je 2920,91 GWh ili 45,90%.
Godine 2014. Elektroprivreda Republike Srpske je proizvela ukupno 5693,60 GWh, što je u odnosu na 2013. godinu manje za 11,77%. Udio termoelektrana u ukupnoj proizvodnji bio je te godine 3133,66 GWh ili 55,03%, čime je taj udio u odnosu na 2013. godinu veći za 2,01%. Udio hidroelektrana u ukupnoj proizvodnji bio je 2522,09 GWh ili 44,30%.
Organizacija
urediVlada Republike Srpske je 30. decembra 2005. dala odluku o organizaciji Elektroprivrede Republike Srpske kao Mješoviti Holding Elektroprivreda Repulike Srpske i matično preduzeće sa ukupno deset zavisnih preduzeća, od kojih su pet zaslužene za proizvodnju električne energije i pet za prodaju iste.[4]
Preduzeća zaslužena za proizvodnju električne energije Elektroprivrede Republike Srpske:
- ZP Hidroelektrane na Trebišnjici a.d. Trebinje
- ZP Hidroelektrane na Drini a.d. Višegrad
- ZP Hidroelektrane na Vrbasu a.d. Mrkonjić Grad
- ZP Rudnik i termoelektrana Gacko a.d. Gacko
- ZP Rudnik i termoelektrana Ugljevik a.d. Ugljevik
Preduzeća zaslužena za prodaju električne energije Elektroprivrede Republike Srpske:
- ZP Elektrokrajina a.d. Banja Luka
- ZP Elektro Doboj a.d. Doboj
- ZP Elektro Bijeljina a.d. Bijeljina
- ZP Elektrodistribucija Pale a.d. Pale
- ZP Elektrohercegovina a.d. Trebinje
Reference
uredi- ^ "Energetski potencijal u BiH" (PDF). CIN. Arhivirano s originala (PDF), 11. 4. 2016. Pristupljeno 19. 3. 2016.
- ^ d.o.o., Promotim. "Elektroprivreda BiH". www.elektroprivreda.ba. Pristupljeno 19. 3. 2016.
- ^ "Osnovana Elektroprivreda BiH". historija.ba. Arhivirano s originala, 22. 4. 2019. Pristupljeno 19. 3. 2016.
- ^ a b c d e f "Elektroprivreda Republike Srpske". ers.ba. Arhivirano s originala, 17. 3. 2016. Pristupljeno 19. 3. 2016.
- ^ N.N. "Termoelektrane sa zapadnog Balkana najveći zagađivači". Nezavisne novine. Pristupljeno 19. 3. 2016.