Centurion (tenk)
Centurion je bio britanski glavni borbeni tenk u periodu nakon Drugog svjetskog rata. Nasljednik je srednjeg tenka Comet. Razvoj je počeo 1943., maketa dovršena 1944., a predstavljen je i bio spreman za testiranje u junu 1945., mjesec dana nakon završetka rata u Europi. U britanskoj vojsci ga je zamijenio Chieftain.[1]
| Centurion | |
|---|---|
 | |
| Svojstva | |
| Posada | 4 |
| Dužina | 7.47 m |
| Širina | 3.40 m |
| Visina | 3.02 m |
| Težina | 43.2 tone |
| Oklop i naoružanje | |
| Oklop | 101 mm |
| Osnovno naoružanje | 76 mm top QF 17 pdr 84 mm top QF 20 105 mm top L7 |
| Sekundarno naoružanje | mitraljez .30 M1919 Browning |
| Pokretljivost | |
| Pogon | Rolls-Royce Meteor 12-cilindrični benzinski motor 650 KS (485 kW) |
| Brzina na cesti | 35 km/h |
| Snaga/težina | 13 ks/tona |
| Domet | 80 km |
Centurion je bio jedan od prvih primjera glavnog borbenog tenka, odnosno univerzalnog tenka. Proizvodio se u tri glavne verzije: Centurion I, Centurion II i Centurion III. Centurion I je bio naoružan 76 mm (Ordnance Quick-Firing 17 pdr) topom uparen s modernijim SUP-om i jednim 7,92 mm Besa mitraljezom. Imao je 4 člana posade. Bio je prvi britanski tenk koji je zahvaljujući ugrađenom žiroskopu mogao precizno gađati u pokretu, a zbog odluke da se granate (strjeljivo) ne skladišti iznad prstena kupole bio je sigurniji (rjeđe je dolazilo zbog eksplozije strjeljiva kada bi tenk bio pogođen). Tokom godina je često mijenjan, a jedna od najvećih izmjena je bila ugradnja 105 mm L7 užlijebljenog topa u Centurion III. Između 1946. i 1962. je proizvedeno preko 4400 primjeraka, od čega 2800 primjeraka u verziji Centurion III i mnogo drugih vozila posebne namjene.[1]
Razvoj
urediRazvoj Centurion tenka započet je već za vrijeme drugog svjetskog rata, kad je britanska vojska zahtjevala novi tenk koji će biti u stanju da se suprostavi njemačkim Tigar i Panter tenkovima. Do kraja drugog svjetskog rata u maju 1945. godine dovršeno je 6 primjeraka Centuriona, koji su dopremljeni u Njemačku, ali nisu upotrijebljeni u borbi. Nakon završetka tenka razvoj tenka je tekao dalje, tako da je uveden u operativnu upotrebu britanske vojske 1946. kao glavni borbeni tenk. Na osnovu svojih karakteristika po pitanju oklopa, naoružanja, SUP-a smatra se jednim od najboljih tenkova hladnog rata. Tenk je tokom godina upotrebe višestruko modernizovan, njegova osnovna verzija je unaprijeđena čak 12 puta (zadnja verzija Mk 13). Pored toga napravljen je velik broj verzija inžinjerskih vozila kao što su nosači lansirnih mostova, tenkova za izvlačenje i oklopnih transportera. Tokom 1960ih ga je u upotrebi britanske vojske zamijenio moderniji Chieftain.
Centurion je uveliko korišten u oružanim snagama drugih zemalja diljem svijeta, smatrao se naraširenijim zapadnim glavnim borbenim tenkom. Korišten je u brojnim sukobima kao što su jomkipurski rat gdje je koršten od izraelske strane, zatim u vijetnamskom ratu od strane Australije, u angolskom građanskom rata gdje ga je koristila južnoafrička vojska. Tenk je modernizovan ne samo od strane Velike Britanije, već i od drugih zemalja, najviši stepen modernizacije predstavlja južnoafrički Olifant tenk koji se koristi i danas kao glavni borbeni tenk južnoafrčkih nacionalnih odbrambenih snaga.
Operativna upotreba
urediKorejski rat
urediPrvi britanski Centurion tenkovi su došli u skolpu regimente 8. kraljevskih irskih Husara na korejski poluotok u grad Busan 1950. godine. Prvi zabilježeni pogodak ovim tenkom u borbi je bio protiv Cromwell tenka kojeg su zarobile sjevernokorejske snage.[2] Uslovi borbe na temperaturama ispod nule, podučile su britanske vonjnike zimskom ratovanju, tenkove su parkirali na slamu koja se nalazila između tla i dna čeličnih gusjenica tenka, kako se gusjenice ne bi zaledile. Još jedna mjera bilo je paljenje motora tenkova u razmaku od pola sata.[2] Tokom bitke na rijeci Imjin tenkovi su postali poznati kada su pokrivali povlačenje 29. pješadijske brigade sa gubitkom od 5 tenkova, većina ih je kasnije bila opravljena. Tenkovi 1. kraljevske tenkovske regimente 1953. bili su uključeni u drugu bitke Kuke gdje su odigrali značajnu ulogu prilikom odbijanja kinekog napada. [3]
Sueska kriza
urediZa vrijeme sueske krize britanski general Hugh Stockwell je smatrao da će metodičke i sistematske oklopne operacije skoncentrisane na Centurion biti ključ pobijede.
Egipćani su uništili unutrašnju luku Port Said, što je prisililo Britance da improvizuju i koriste ribarsku luku za iskrcavanje svojih snaga, gdje se brodovljem iskrcala padobranska regimenta. Centurioni britanskog 6. kraljevske tenkovske regimente su sletjeli i do 12:00 sati stigli do francuskih padobranaca. Dok su Britanci slijetali, pripadnici padobranske regimente su se borili protiv egipatskih protivnapada u kojima su upotrijebljeni lovci tenkova SU-100. [4]
Vijetnamski rat
uredi
1967. godine, 1. skvadron oklopnih transportera, kraljevskog australskog oklopnog korpusa, prebačen je u "A" skvadron 3. konjičke regimente u Vijetnam. Iako su uspješno vodili borbena djelovanja u krugu svojih operativnih zona, izvještaji navode da njihovi oklopni transporteri M113A1 nisu mogli probiti svoj put kroz džunglu, ograničavajući tako njihova ofenzivna djelovanja protiv neprijatelja. Australska vlada je pod kritikom parlamenta odlučila poslati skvadron australskih Centurion tenkova u Južni Vijetnam.[5]Naoružani 20 pdr (84 mm)[6] topovima australski Centurion tenkovi "C" skvadrona 1. oklopne regimente su sletjeli u Južni Vijetnam 24. februara 1968. godine, te smješteni u Nui Dat u sklopu III korpusa. [7]
Nakon tri i pol godine borbenih djelovanja, 58 tenkova je korišteno, od kojih su 42 bili oštećeni, 6 opravljenih, te su poginula 2 člana posada ovih tenkova. Posade Centurion tenkova su ukljanjale bočne oklope sa obje strane tenka iz razloga nakupljanja vegetacije i blata. Svaki od ovih Centuriona je nosio 62 granate 20 pdr u borbenom kompletu, 4.000 metaka kalibra 12.7 mm i 9.000 metaka kalibra .30. Tenkovi su bili pokretani benzinskim motorima što je zahtjevalo ugradnju dodatnog vanjskog rezervoara od 100 galona (450 litara) goriva, koji je bio pričvršćen na stražnjem dijelu tenka. [6][8]
Indo-pakistanski ratovi
uredi1965. godine većinski dio indijske tenkovske flote predstavljali su već stariji M4 Sherman tenkovi, ali su također korišteni Centurion Mk.7 tenkovi sa 20 pdr topom kao i lahki tenkovi AMX-13 i M3 Stuart. U to vrijeme Centurion Mk.7 je bio jedan od najodernijih zapadnih tenkova.[9] Centurion tenkovi su se pokazali kao uspješni u borbi protiv pakistanskih M47 Patton i M48 Patton tenkova, ali također s druge strane pakistanski Patton tekovi su uspjeli probiti oklop nekoliko indijskih Centurion tenkova. Indijska strana je također koristila uporedo sa Centurionima i sovjetske T-55 tenkove.
Bliski istok
uredi
Prva zemlja koja je kupila britanske Centurion tenkove je bio Egipat, koji ih je uveo u operativnu upotrebu 1950. godine.[10] Izraelcima su prvi Centurion tenkovi isporučeni 1959. godine. Izarel je vremenom nabavljao mnogo različitih verzija tenka od mnogih zemalja ili ih je zarobljavao u borbi. Izraelci su brzo nakon nabavke Centurion tenkove nadogradili britanskim topom L7 120 mm umjesto 20 pdr topa i preimenovali Centurion tenkove u Sho't (hebr. "bič")..[11] Kada je izbio šestodnevni rat 1967. godine izraelske odbrambene snage (IDF) su raspolagale sa 293 Centurion/Sho't tenka koji su bili spremni za borbu[12] od ukupno 385 tenkova. Na Sinaju Egipat je raspolagao sa 30 Centurion tenkova[13], svih 30 tenkova je uništeno ili zarobljeno od strane izraela.[14] Izrael je također zarobio 30 Centurion tenkova od Jordana koji ih je imao ukupno 90 u službi.
Svi Sho't tenkovi su nadograđeni sa efikasnijim Continental AVDS-1790-2A dizelskim motorima (koje također koriste M48 i M60 tenkovi) i Allison CD850-6 transmisijom od 1970. do 1974. godine. Daljnje nadogradnje su uključivale deblji oklop, mehanizam rotacije kupole, poboljšan raspored granata sa većim kapacitetom , novi stabilizator topa i povećan rezervoar goriva. Također značajne modifikacije Centuriona su predstavljali novi SUP, protivpožarni sistem, bolji električni sistem, kočnice te mogućnost ugradnje eksplozivno reaktivnog oklopa.
Tokom rata onesposobljeno je 1.063 izraleskih tenkova [15](više od polovine Centurioni), od čega je oko 600 uništeno ili zarobljeno. Egipat je zarobio 35 izraelskih Centuriona [16], nekoliko ih je zarobljeno od strane Sirije Iraka.[17] S druge strane, onesposobljeno je 2.250 arapskih tenkova (uključujući 54 jordanska Centuriona[18]), od kojih su 1.274 uništeni ili zarobljeni[19]. Nakon rata kako bi nadomjestili izraelske gubitke, SAD su dostavile 200 tenkova M48 i M60.[20] UK je Izraelu isporučio 400 Centuriona.[21]
Izraelski tenkovi Sho't, opremljeni reaktivnim oklopom, upotrijebljeni su prilikom invazije na Liban 1982. Tokom rata 21 tenk izbačen je iz stroja, od kojih je osam uništeno.
Izraelci su svoje Centurione počeli povlačiti iz upotrebe tokom 1980-ih da bi ih u potpunosti povukli tokom 1990-ih. Mnogi od njih prenamijenjeni su u teška borbena vozila pješadije i borbena inženjerska oklopna vozila Puma.
Zaljevski rat
urediTokom Zaljevskog rata 1991. britanska vojska koristila je inženjersku verziju FV4003 Centurion Mk5 AVRE.
Jordan
urediPrve Centurione Jordan je nabavio između 1954. i 1965, a 1967. imao ih je 90-ak u upotrebi. Jordanska vojska koristila je Centurione tokom Šestodnevnog rata protiv Izraela, te su imali značajne gubitke. Nakon 1967. godine Jordan je dobavio još Centurion tenkova.
U septembru 1970. tokom Crnog septembra Jordan je Centurione svoje 40. oklopne brigade protiv sirijskih tenkova T-55. Jordan je izgubio od 75 do 90 tenkova od 200 koliko ih je bilo upotrijebljeno. Mnogi od njih su uništeni od strane sirjskih tenkova kod Ar-Ramte. Neke od njih uništio je PLO u Ammanu. Palestinci su koristili zarobljene Centurione protiv jordanske vojske.
Godine 1972. Centurioni su poboljšani topovima kalibra 105 mm. Tokom Jomkipurskog rata jordanska 40. oklopna brigada je učestvovala u borbama na Golanskoj visoravni kako bi podržala sirijske snage.
Od 1982. do 1985. 293 Centurion tenka jordanske vojske su opremljena dizelskim motorom i transmisijom sa M60A1 tenkova, belgijskim SABCA kompjuterskim SUP-om, laserskim daljinomterom, pasivnim noćnim nišanom nišandžije, elektrohidrauličkim sistemom Cadillac Gage, stabilizacijskim sistemom i novom hidropneumatskom suspenzijom Teledyne Continental. Ova nadograđena verzija poznata je pod nazivom Tarik. Nakon preuzimanja već korištenih britanskih tenkova Challenger 1 nekoliko tenkova Tarik konvertirano je u teške oklopne transportere.
JAR
uredi
Južnoafrička Republika naručila je 1953. od Ujedinjenog Kraljevstva 203 tenka Centurion Mk.3.[22] Južnoafrički Centurioni ušli su u operativnu upotrebu između 1955. i 1958, a uključivali su 17 inženjerskih vozila.[22] Južnoafrčki glavni strateški prioriteti tog vremena su bili ispomoć britanskih oružanih snaga i oružanih snaga drugih zemalja Commonwealtha tokom konvencionalnog rata na Bliskom istoku ili u anglofonoj Africi.[23] Centurioni su nabavljani posebno iz razloga što su bili kompatibilni s tenkovskom taktikom Commonwealtha i postojećim oklopnim snaga Ujedinjenog Kraljevstva.[24]
Nakon što je Južna Afrika istupila iz Commonwealtha 1961, njeni prioriteti postali su unutrašnja sigurnost i diverzifikacija nacionalne nabavke naoružanja izvan dotadašnjih dobavljača, kao što je UK. Nakon toga, 100 tenkova Centurion Mk.3 i 10 inžinjerskih vozila je prodano Švicarskoj 1961. godine. Preostali Centurioni su u velikoj mjeri prebačeni u rezervne uloge, što je rezultirano problemom održavanja zbog nedostatka rezervnih dijelova i sklonosti pregrijavanju usljed visokih temperatura afričke klime.[25] Godine 1972. južnoafrička vojska opremila je nekoliko svojih Centuriona motorima i transmisijom od američkih tenkova M48 Patton u pokušaju poboljšanja tehničkih karakteristika. Ove nadograđene verzije Centuriona nazvane su Skokiaan i bile su nepopularne zbog velike potrošnje goriva i lošeg radnog dosega.[25]
Tenkovi su ponovo dobili na važnosti 1975. nakon operacije "Savana", gdje su lako oklopljenim vozilima južnoafričkih snaga prijetile velike formacije tenkova sovjetske proizvodnje koje je koristila FAPLA i njihovi kubanski saveznici. Ova operacija praćena je daljnjim izmjenama i ispitivanjima modifikacija ovog tenka, tako da je osnovano preduzeće koje se bavila obnovom ovih tenkova, Olifant Manufacturing Company (OMC). Tokom tog perioda JAR je uspjela vratili svoju flotu tenkova u prvobitnu veličinu nabavkom Centuriona iz Jordana i Indije. Donošenjem rezolucije 418 Vijeća sigurnosti UN-a ovoj zemlji je uveden embargo na oružje, tako da je JAR uvozio trupove tenkova bez kupole i naoružanja. OMC je svaki Centurion nadogradio 29-litarskim dizelskim Continental motorom i novim mjenjačem brzine sa tenka M60 Patton. Nadograđeni Centurioni su također bili naoružani južnoafričkom verzijom britanskog topa L7 105 mm. Ova verzija tenka je uvedena u upotrebu u oklopni korpus južnoafrčkih oružanih snaga 1985. godine kao Olifant Mk1A.[26]
Južnoafričke ekspedicijske snage su se sukobile sa T-54/55 tenkovima formacije FAPLA tokom operacije Askari krajem 1983. i početkom 1984. godine, međutim zbog logističkih poteškoća Olifant tenkovi nisu upotrijebljeni u ovoj akciji. Južnoafrička motorizovana pješadija uz pojačanje oklopnih vozila Eland i Ratel uspjevala je uništavati tenkove iako je dolazilo do ozbiljnog kašnjenja zbog nedostatka odgovarajućeg protivoklopnog naoružanja. Mnogobrojne kritike su dovele do raspoređivanja Olifant Mk1A tenkova duž angolske granice u sklopu 61. grupe motorizovanog bataljona. Nakon primirjem iz Lusake, Olifant tenkovi su povučeni u skladišta, a posade su se rotirale. Propadanjem ovoga primirja, te pokretanjem operacije Modular krajem 1987. godine, Olifanti su ponovno aktivirani. 9. novembra 1987. godine Olifanti su u devetominutnoj paljbi uništili dva angolska T-55 tenka, što je prestavljalo prvu upotrebu južnofaričkih tenkova nakon drugog svjetskog rata. Tokom ove operacije južnoafričke snage su obično djelovale u formaciji strelica sa Olifant tenkovima na čelu, oklopnim vozilima Ratel na bokovima, mehanizovanom pješadijom na stražnjem i središnjem dijelu. Neki od ovih tenkova su oštećeni aktiviranjem mina ili tenkovskom vatrom, neki su zarobljeni od strane FAPLA.
Tokom devedesetih godina Olifant Mk1A je zamijenjen je verzijom Olifant Mk1B, koji je imao značajnija poboljšanja po pitanju oklopa, jači motor, dvostruki oklop poda u svrhu zaštite od mina te ojačan ovjes.[26]
Popis ratova
uredi- 1950: Korejski rat – Ujedinjeno Kraljevstvo
- 1955: Sueeska kriza – Ujedinjeno Kraljevstvo
- 1965: Drugi indijsko-pakistanski rat – Indija
- 1967: Šestodnevni rat – Izrael, Jordan
- 1969: Vijetnamski rat – Australija
- 1971: Indijsko-pakistanski rat 1971. – Indija
- 1972: Operacija Motorman – Ujedinjeno Kraljevstvo
- 1973: Jomkipurski rat – Izrael, Jordan, Kuvajt[27]
- 1982: Libanonski rat 1982. – Izrael
- 1982: Folklandski rat – Ujedinjeno Kraljevstvo
- 1988: Južnoafrički granični rat – JAR
- 1991: Zalivski rat - Ujedinjeno Kraljevstvo
Verzije
uredi
Velika Britanija
urediCenturion Pilot
uredi- 20 izgrađeno od kraja 1944. do početka 1945.
- P1 – P5
- Naoružan 17 pdr i 20 mm Polsten topom i 7.92 BESA sa stražnje strane kupole.
- P6 – P10
- 17 pdr top i Polsten top 20 mm na stražnjem dijelu kupole
- P11 – P15
- 17 pdr top i Besa mitraljez 7.92 mm sa vratima na stražnjem dijelu kupole
- P16 – P20
- Naoružan 77 milimetarskim HV topom i mitraljezom.
Mk Verzije
uredi- Centurion Mk 1
- Verzija naoružana 17 pdr topom. 6 Tenkova poslano u Njemačku tokom maja 1945.
- Centurion Mk 2
- Potpuno lijevana kupola
- Centurion Mk 3
- Naoružan 20 pdr topom.
- Centurion Mk 4
- Projektovana verzija za blisku podršku naoružana haubicom kalibra 95 mm.
- Centurion Mk 5
- Browning mitraljezi postavljeni koaksijalno i na kupolu komandira tenka.
- Centurion Mk 5/1 a.k.a. FV 4011
- Pojačani oklop, dva mitraljeza: jedan .30 Browning i drugi .50 Browning te glavni top kalibra 84 mm.
- Centurion Mk 5/2
- Top 105 mm
- Centurion Mk 6
- Nadograšena verzija Mk 5 sa poboljšanim topom i oklopom
- Centurion Mk 6/1
- Mk 6 opremljen sa IC reflektorom.
- Centurion Mk 6/2
- Mk 6/1 verzija sa uočavajućim topom
- Centurion Mk 7 a.k.a. FV 4007
- revidiran blok motora i dodan treći unutrašnji rezervoar goriva
- Centurion Mk 7/1 a.k.a. FV 4012
- Mk 7 sa pojačanim oklopom
- Centurion Mk 7/2
- Mk 7 sa poboljšanim topom
- Centurion Mk 8
- Elastični plašt topa i nova kupola za komandira
- Centurion Mk 8/1
- Mk 8 sa poboljšanim oklopom
- Centurion Mk 8/2
- Mk 8 sa poboljšanim topom
- Centurion Mk 9 a.k.a. FV 4015
- Mk 7 sa poboljšanjem topa i oklopa
- Centurion Mk 9/1
- Mk 9 sa IC reflekotrom
- Centurion Mk 9/2
- Mk 9 verzija sa uočavajućim topom
- Centurion Mk 10 a.k.a. FV 4017
- Mk 8 sa poboljšanjem topa i oklopa
- Centurion Mk 10/1
- Mk 10 sa IC reflekotrom
- Centurion Mk 10/2
- Mk 10 verzija sa uočavajućim topom
- Centurion Mk 11
- Mk 6 verzija sa IC refletorom i uočavajućim topom
- Centurion Mk 12
- Mk 9 verzija sa IC refletorom i uočavajućim topom
- Centurion Mk 13
- Mk 10 verzija sa IC refletorom i uočavajućim topom
Prototipovi
uredi- A41 [20 mm]
- Centurion prototip sa suspregnutim Polsten topom
- A41 [Besa]
- Centurion prototip sa suspregnutim Besa mitraljezom i kasnije dodanim CDL reflektorom.
FV verzije
uredi
- FV 3802
- Prototip samohodne haubice kalibra 87.6 mm bazirane na osnovu Centurion tenka, motor postavljen sa stražnje strane sa po 5 pokretnih kotača. Od projekta se odustalo 1956. godine.
- FV 3805
- Prototip samohodne haubice kalibra 5.5 inča (140 mm) opet bazirane na osnovu Centurion tenka sa motorom na prednjem dijelu tenka. Projekat obustavljen u korist samohodne haubice 105 mm FV433. Jedini sačuvani primjerak ovog prototipa s kojeg je uklponjen top 5.5 inča se nalazi na otoku Wight u blizini južne obale Engleske. Ovaj prototip je preuređem u artiljerijsko osmatračko vozilo.
- FV 4002 Centurion Mk 5 Bridgelayer
- (1963) – lansirni most postavljen na šasiju Mk 5 verzije tenka, mogao se lansirati u roku od dvije minute sa razmakom od 14 metara, te je ogao podnijeti teret od 80 tona.
- FV 4003 Centurion Mk 5 AVRE 165
- (1963) – Inžinjersko vozilo opremljeno topom za rušenje kalibra 165 mm dometa 2.000 jardi koji je ispaljivao HESH projektile od 60 kg za probijenaje prepreka.Također je bio opremljen hidrauličkim dozerom ili minskim plugom te snopom brane.
- FV 4004 Conway
- Samohodni top kalibra 120 mm baziran na šasiji Centuriona 3 koji je bio naoružan topom L1 120 mm. Jedan primjerak proizveden do otkazivanja projekta 1951. godine.
- FV 4005 Stage 2
- Eksperimentalni lovac tenkova naoružan topom 183 mm L4 koji je bio modifikovana verzija BL 7.2 inča haubice. Projekat pokrenut 1951/52. godine . Koristio je lako oklopljenu, zatvorenu pomičnu kupolu postavljenu na tijelo Centurion tenka. Do augusta 1957. godine lovac tenkova je razmontiran.[28]
- FV 4006 Centurion ARV Mk 2
- (1956) – Mk 1 / Mk 2 / Mk 3 sa izmjenjenom kupolom na kojoj se nalazilo vitlo. Vitlo je bilo pokretano pomoćnim motorm i moglo je izvlačiti teret do 90 tona. Također je bio naoružan mitraljezom kalibra .30 s kojim je upravljao komandir tenka.
- FV 4007 Centurion Mk 1, 2, 3, 4, 7, 8/1, 8/2
- FV 4008
- FV 4010 a.k.a. Heavy Tank Destroyer G.W. Carrier
- lanser protivoklopnih raketa Malkara
- FV 4011 Centurion Mk 5
- FV 4012 Centurion Mk 7/1, 7/2
- FV 4013 Centurion ARV Mk 1
- FV 4015 Centurion Mk 9
- FV 4016 Centurion ARK
- FV 4017 Centurion Mk 10
- FV 4018 BARV
- FV 4019 Centurion Mk 5 Bulldozer
- (1961) – inžinjerska verzija opremljena dozerom.
- Centurion Mk V, 2[30]
Mk V nadograđen sa britanskim topom L7A1 kalibra 105 mm te njemačkim mitraljezom 7.62 mm MG3. Nadograđeno je 106 Mk V tenkova od 1964. godine.
- Centurion Mk V, 2 DK[31]
Mk V, 2 opremljen sa laserski daljinometrom i noćnim vizirom. Nadograđeno je 90 komada 1985.
Holandija
uredi- Centurion Mk 5 NL i Mk 5/2 NL
1965. holandski Mk 5 i Mk 5/2 su bili opremljeni IC reflektorima, optičkim instrumentima porijeklom od Philipsa za razliku od britanskih verzija. Također je u to vrijeme i dodan mitraljez kalibra .50 te nosač rezervnog točka na stražnjem dijelu kupole, od 1969. godine mitraljez M1919 Browning je zamijenjen mitraljezom FN MAG. Od 1973. radio uređaj je zamijenjem Philipsovim uređajem.[32]
- Centurion bruggenlegger
Između 1962. i 1965 . godine, Mk 5 tenkovi su konvertovani u lansirne mostove (holandski: bruggenlegger), koristeći isti mehanizam i most kao i američki M48 Patton i M60 AVLB.
- Centurion dozertank
U periodu 1962-95. Mk 5 verzije sa 20-pdr topo su preuređene u buldožer tenkove sa opremom od starih M4 Sherman tenkova.
Izrael
uredi- Sho't
Izraelska oznaka za Centurion tenkove.
- Sho't Meteor
Verzije tenka sa originalnim Meteor motorom.
- Sho't Kal Alef/Bet/Gimel/Dalet
Modernizovani Centurion tenkovi sa topom 105 mm iz 1963. i novim Continental AV1790 dizelskim motorom i Allison CD850-6 transmisijom. Uvedeni u upotrebu 1970. godine. 1974. godine izraelski Centurioni su modernizovani na Sho't Kal standard sa oklopom Mk 13, novim SUP-om, stabilizatorom topa, moehanizmom rotacije kupole i pripremom za postavljanje eksplozivno-reaktivnog oklopa.
Izraelski teški oklopni transportteri bazirani na Centurion tenku.
Borbeno inžinjersko vozilo.
- MAR-290
Samohodni višecijevni bacač raketa 290 mm postavljen na šasiju Centurion tenka. Također postoji i verzija postavljena na američki M4 Sherman tenk.
JAR
uredi
- Olifant
Ovaj naziv nose verzije Centuriona koje su modernizovane u službi vojske južnoafričke republike uz pomoć Izraela. Riječ "Olifant" potiče iz Afrikaans jezika što u prevodu znači "slon".
- Olifant Mk 1
(1978) dizelski motor od 750 KS, poluatomatski mijenjač.
- Olifant Mk 1A
(1985) zadržan SUP od originalne verzije, ali dodan ručni laserski daljinometar, povećana vidljivost nišandžije.
- Olifant Mk 1B
(1991) torzioni ovjes, produženi trup, pojačanje oklopa, dizelski motor V-12 od 950 KS, kompjuterizovani SUP, laserski daljinometar.
- Olifant Mk 2
Izmjenjena kupola tenka, novi SUP, mogućnost ugradnje LIW 105 mm GT-8 ili 120 mm topa.
Švedska
uredi- Stridsvagn 81
Oznaka švedske vosjke za prvih 80 Centuriona Mk 3 i 160 Centuriona Mk 5 kupljenih 1955. godine.
- Stridsvagn 101
Oznaka za 110 Centuriona MK 10 opremljenih topom 105 mm i radio uređajem švedske proizvodnje.
- Stridsvagn 102
Oznaka za modernizovane Stridsvagn 81 sa topom 105 mm u periodu od 1964. do 1966. godine.
- Stridsvagn 101R
Modernizovani Stridsvagn 101 tokom 1980tih godina.
- Stridsvagn 102R
Modernizovani Stridsvagn 102.
- Stridsvagn 104
Modernizovani Stridsvagn 102 sa novom pogonskom grupom i automatskim mjenjačem.
- Stridsvagn 105
Modernzovani Stridsvagn 102R sa novom suspenzijom i SUP-om. Prototip.
- Stridsvagn 106
Modernizacija Stridsvagn 101R sa novom suspenzijom, nije niakda izgrađen.
- Bärgningsbandvagn 81
Švedska oznaka za inžinjerske verzije Centuriona.
Švicarska
uredi- Panzer 55
100 Centuriona Mk 3 poručenih 1955. i dostavljanih od 1956. do 1957. godine.
- Panzer 57
Švicarska oznaka za Mk 5 i Mk 7 verzije, neki od njih su bili modernizovani sa topom L7 105 mm.
Korisnici
uredi
Trenutni korisnici
uredi
Izrael: koristi ih kao teške oklopne transportere Nagmachon, Nakpadon ili IDF Puma.
JAR: koristi nadograđene verzije tenka Mk1A/B i Mk2 Olifant.
Jordan: modernizovani kao oklopni transporteri.
Bivši korisnici
uredi
Reference
uredi- ^ a b George Forty, "The illustrated guide to tanks of the world" , str. 153-154.; ISBN 1-84477-744-8
- ^ a b Dunstan 2003, str. 16.
- ^ Munro 2005, str. 158–162.
- ^ Varble 2003, str. 70–71.
- ^ Dunstan 1982, str. 176.
- ^ a b Starry 1978.
- ^ McAulay 1988, str. 196.
- ^ McAulay 1988, str. 278.
- ^ The Battle for Ravi-Sutlej Corridor 1965 A Strategic and Operational Analysis Arhivirano 7. 10. 2007. na Wayback Machine
- ^ Jabber, Paul (1981). Not by war alone : security and arms control in the Middle East. Berkeley: University of California Press. str. 99. ISBN 978-0-520-04050-2.
- ^ "The Centurion Sho't of Israel – Centurion (A41) – Main Battle Tank", militaryfactory.com, 16. 2. 2012, arhivirano s originala, 16. 1. 2013, pristupljeno 23. 12. 2012
- ^ Tucker, Spencer C.; Roberts, Priscilla Mary (2008). The Encyclopedia of the Arab-Israeli Conflict: A Political, Social, and Military History: A Political, Social, and Military History. ABC-CLIO. str. 995. ISBN 978-1-85109-842-2.
- ^ Micheal Clodfelter (2017). Warfare and Armed Conflicts: A Statistical Encyclopedia of Casualty and Other Figures, 1492-2015 (4th izd.). McFarland. str. 575. ISBN 978-1-4766-2585-0.
- ^ Dunstan, Simon (2009). Centurion vs T-55 : Yom Kippur War, 1973. Oxford New York: Osprey. str. 41. ISBN 978-1-84603-369-8.
- ^ Chapter 5./Intelligence Success and Failure: The Human Factor. Uri Bar-Joseph, Rose McDermott. Oxford University Press. 2017
- ^ Ware, Pat; Delf, Brian (2013). The Centurion Tank. Casemate Publishers. str. 59. ISBN 978-1-78159-011-9.
- ^ No Victor, No Vanquished: the Yom Kippur War. Edgar O'Ballance. 1991. P.107
- ^ Razoux, Pierre (1999). La Guerre israélo-arabe d'octobre 1973 : une nouvelle donne militaire au Proche-Orient. Pariz: Economica. ISBN 978-2717838138. (fr)
- ^ Anderson Daily Bulletin from Anderson, Indiana, 29. 11. 1973, str. 14.
- ^ Bowman, Martin (2016). Cold War Jet Combat: Air-to-Air Jet Fighter Operations 1950–1972. Pen and Sword. str. 198. ISBN 978-1-4738-7462-6.
- ^ "Britain Mum on Centurions to Israel". Jewish Telegraphic Agency. 16. 9. 1974. Arhivirano s originala, 27. 3. 2019. Pristupljeno 2. 2. 2019.
- ^ a b "Trade Registers". Armstrade.sipri.org. Arhivirano s originala, 14. 4. 2010. Pristupljeno 20. 6. 2013.
- ^ Berridge, G.R. (1992). South Africa, the Colonial Powers and African Defence: The Rise and Fall of the White Entente, 1948–60. Basingstoke: Palgrave Books. str. 1–16, 163–164. ISBN 978-0-333-56351-9.
- ^ Harmse, Kyle; Dunstan, Simon (23. 2. 2017). South African Armour of the Border War 1975–89. Oxford: Osprey Publishing. str. 4, 32–46. ISBN 978-1-4728-1743-3.
- ^ a b "Lesakeng". South African Armour Museum. 6. 12. 2012. Arhivirano s originala, 3. 7. 2013. Pristupljeno 18. 6. 2013.
- ^ a b Ogorkiewicz, Richard (2015). Tanks: 100 Years of Evolution. Oxford, UK: Osprey Publishing. str. 222–223. ISBN 978-1-4728-0670-3.
- ^ "بالصور والفيديو.. ماذا قدم العرب لمصر في حرب أكتوبر | المصري اليوم". Almasryalyoum.com. Arhivirano s originala, 16. 10. 2015. Pristupljeno 2. 9. 2015.
- ^ "FV4004, 120 mm Conway and FV4005, 183 mm gun tank". Arhivirano s originala, 13. 12. 2009. Pristupljeno 15. 11. 2014.
- ^ "Centurion Family – Danish Army Vehicles Homepage". Arhivirano s originala, 28. 11. 2014. Pristupljeno 15. 11. 2014.
- ^ "Centurion Mk V, 2- Danish Army Vehicles Homepage". Arhivirano s originala, 28. 11. 2014. Pristupljeno 15. 11. 2014.
- ^ "Centurion Mk V, 2 DK – Danish Army Vehicles Homepage". Arhivirano s originala, 28. 11. 2014. Pristupljeno 15. 11. 2014.
- ^ Ruys, Sander (2002). "De Centuriontank in Nederlandse Dienst" (PDF). Armamentaria (jezik: nizozemski). 37.
