Bjelaj
Bjelaj je naseljeno mjesto u općini Bosanski Petrovac, Bosna i Hercegovina. Na popisu stanovništva 1991. u njemu je živjelo 187 stanovnika.[2]
Bjelaj | |
|---|---|
(naselje) | |
 Naselje Bjelaj sa tvrđavom iznad | |
  Bjelaj | |
| Koordinate: 44°35′05.7″N 16°11′37.2″E / 44.584917°N 16.193667°E | |
| Država |  Bosna i Hercegovina |
| Entitet | Federacija Bosne i Hercegovine |
| Kanton | Unsko-sanski |
| Općina | Bosanski Petrovac |
| Stanovništvo (2013) | |
| • Naseljeno mjesto | 96 |
| Vremenska zona | CET (UTC+1) |
| • Ljeti (DST) | CEST (UTC+2) |
| Poštanski broj | 77 250 |
| Pozivni broj | (+387) 37 |
| Matični broj | 105538[1] |
| Matični broj općine | 11436 |
Geografija
urediMjesto je smješteno na predjelu gdje se iz Petrovačkog polja, odnosno njegovog dijela Bjelajsko polje, uzdiže planina Čava (dio Osječenice). Udaljeno je 3 km od puta Bosanski Petrovac - Bihać. U Bjelaju su dva vrela, Sinanovac i Madžorac. Sabirna zona ovih vrela je Srt (1042 m.), ogranak Osječenice i zaravan Prhovo, na obodu Bjelajskog polja, ispod Osječenice. Vrela imaju svoje otoke koje se gube u ponorima polja (Keljavac).[3] Iskorišteni su za vodovod kojim se snabdjevaju i okolna sela.
Historija
urediStari grad Bjelaj se prvi put spominje 1495. Te godine je počelo njegovo utvrđivanje zbog očekivanih osmanskih napada.[4]
Osmanlije su došli 1573. u Bjelajsko polje radi daljnih napada na Bihać, pa se pretpostavlja da je Bjelaj tada i pao u osmanlijske ruke. Godine 1677. u njemu je bilo 340 vojnika. Gradom je upravljao dizdar. Spominje se još 1699 i 1834 kada su u njemu bila 4 topa. Napušten je 1838.[5]
Nalazi se na kraju polja i imao je odličnu kontrolu Bjelajskog polja. Utvrđeni grad je izgrađen u dvije faze. Južna strana je iz srednjeg vijeka, a na sjevernoj strani su Turci izgradili prostrani obor sa zgradama od drveta i kamena za ljudstvo i ekonomiju.
U gradu nisu nikad vršena arheološka iskopavanja.[6]
Osim starog grada u Bjelaju se nalaze ostaci iz rimskog perioda Crkvine koja sadrži ostatke bogomolje i groblje. Nađeni su razni predmeti od srebra i bronze
U Bjelaju je 1922 rođen Mahmut Ibrahimpašić Mašo, Narodni heroj Jugoslavije. Bio je politički komesar 5. krajiške (kozarske) brigade i na toj dužnosti je poginuo 19. oktobra 1944 u borbama za oslobođenje Beograda. Već u novembru je proglašen narodnim herojem, među prvim partizanskim borcima i jedini sa šireg područja Bjelaja.
Ovdje je 1923. rođen i poznati dječiji pisac Ahmet Hromadžić čija su djela ušla u školsku lektiru nekih evropskih zemalja. Dobitnik je velikog broja književnih nagrada, a kao urednik u izdavačkom preduzeću "Veselin Masleša" osnivač je dječije biblioteke "Lastavica".
1879. godine iz Gospića se u Bjelaj, u zaseok Cimeše doselila jedna porodica Tesla, srodnici naučnika Nikole Tesle koja se kasnije proširila na tri domaćinstva.
Stanovništvo
uredi| Sastav stanovništva – naselje Bjelaj | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 2013.[7] | 1991. | 1981.[8] | 1971.[9] | ||||
| Osoba | 96 (100,0%) | 187 (100,0%) | 288 (100,0%) | 355 (100,0%) | |||
| Bošnjaci | 94 (97,92%) | 176 (94,12%)1 | 237 (82,29%)1 | 285 (80,28%)1 | |||
| Muslimani | 1 (1,042%) | – | – | – | |||
| Nisu se izjasnili | 1 (1,042%) | – | – | – | |||
| Jugoslaveni | – | 6 (3,209%) | 23 (7,986%) | – | |||
| Srbi | – | 5 (2,674%) | 24 (8,333%) | 65 (18,31%) | |||
| Slovenci | – | – | 3 (1,042%) | – | |||
| Ostali | – | – | 1 (0,347%) | 2 (0,563%) | |||
| Crnogorci | – | – | – | 3 (0,845%) | |||
Bošnjačko stanovništvo se u ovaj kraj u većem broju doselilo nakon uspostavljanja granice na Uni između Austrije i Turske,[10][11] dok se hrišćansko stanovništo (Srbi i Hrvati) znatno doseljavalo nakon 1878. i prelaska Bosne u austrijske ruke.[12]
Privreda
urediZbog kraškog karaktera zemljišta zemljoradnja i stočarstvo su na niskom nivou. Sredinom 20. vijeka bilo je počelo površinsko kopanje boksitne rude, ali je zbog neisplativosti rudnik brzo zatvoren.
Poznate ličnosti
urediReference
uredi- ^ "Sistematski spisak općina i naselja" (PDF). fzs.ba. Arhivirano s originala (PDF), 9. 5. 2016. Pristupljeno 2. 9. 2015.
- ^ Nacionalni sastav stanovništva, Rezultati za Republiku po opštinama i naseljenim mjestima 1991. Sarajevo: Izdanje Državnog zavoda za statistiku Republike Bosne i Hercegovine.
- ^ PETROVAČKO POLJE –Dr. Rade Davidović, Novi Sad, 1981
- ^ "Stari grad Bjelaj (Bilaj) u Bjelaju, općina Bosanski Petrovac". kons.gov.ba. Arhivirano s originala, 18. 10. 2016. Pristupljeno 13. 3. 2016.
- ^ "Hamdija Kreševljaković, STARI BOSANSKI GRADOVI" (PDF). Naše starine I, Sarajevo, 1953, 7-45 –. Pristupljeno 9. 2. 2016.
- ^ "Husref Redžić: Srednjovjekovni gradovi u Bosni i Hercegovini". Sarajevo publishing, Sarajevo 2009. Arhivirano s originala, 23. 4. 2019. Pristupljeno 9. 2. 2017.
- ^ "Popis stanovništva, domaćinstava i stanova u Bosni i Hercegovini 2013 – Etnička/nacionalna pripadnost, vjeroispovijest, maternji jezik". popis.gov.ba. Agencija za statistiku Bosne i Hercegovine. Arhivirano s originala, 7. 4. 2021. Pristupljeno 7. 4. 2021.
- ^ "Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 1981" (PDF). stat.gov.rs. Pristupljeno 2. 9. 2015.
- ^ "Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 1971" (PDF). stat.gov.rs. Pristupljeno 2. 9. 2015.
- ^ "URBANE INTERVENCIJE OSMANSKE VLASTI NA PODRUČJU ZAPADNE BOSNE I PITANJE OSNIVANJA NASELJA BOSANSKI PETROVAC". Mirza Hasan Ćeman, Anali Gazi Husrev-begove biblioteke), 711.2(497.6 Bosanski Petrovac) “14/19“. Pristupljeno 9. 2. 2017.
- ^ Bosanska elita za vrijeme turske vladavine Napisao: Enes Pelidija
- ^ "Petar Rađenović: BJELAJSKO POLJE I BRAVSKO- Antropogeografska ispitivanja". Srpska Kraljevska Akademija u Beogradu 1925. i 1923. Godine. Pristupljeno 9. 2. 2016.
