Vladimir Vauhnik
Vladimir Vauhnik, (1896–1955) rođen u Svetinjama, u općini Ormož,[1] (danas Slovenija), bio je oficir Vojske Kraljevine Jugoslavije, slovenskog porijekla, vojni ataše i obavještajac u jugoslavenskoj ambasadi u Berlinu do 1941. godine. Nakon što je saznao datum napada Trećeg rajha na Kraljevinu Jugoslaviju, obavijestio je 2. aprila 1941. godine vođstvo države, ali se to nije prihvatilo kao tačno.[2] Nakon kapitulacije Jugoslavije 1941. uhapšen je od njemačke tajne policije Gestapo, nekoliko mjeseci bio je zatvoren, te se vratio u Jugoslaviju, gdje je navodno radio kao dvostruki agent - za savezničku, kao i za njemačku obavještajnu službu. Pobjegao je 1944. u Švicarsku, da bi 1948. godine emigrirao u Argentinu,[3][a] gdje je sedam godina kasnije umro. Njegovo djelovanje za vrijeme rata u Jugoslaviji, kao i u emigraciji, nije potkrijepljeno pouzdanim izvorima.
Vladimir Vauhnik | |
|---|---|
 Vladimir Vauhnik u uniformi Vojske Kraljevine Jugoslavije 1920-ih | |
| Rođenje | 24. juni 1896. |
| Smrt | 31. mart 1955 (58 godina)[1] |
| Nacionalnost | Slovenac |
| Druga imena |
|
| Zanimanje | Oficir, obavještajac[1] |
| Poznat(a) po | Vojni ataše Kraljevine Jugoslavije u Berlinu do 1941. |
Biografija
urediObrazovanje
urediVladimir Vauhnik je rođen 1896. godine za vrijeme Austro-Ugarske vladavine u selu Svetinje. Otac mu je bio učitelj. Imao je trojicu braće i jednu sestru. U to vrijeme je Štajerska većinski nastanjena sa stanovništvom njemačkog porijekla, ali su Vladimira roditelji odgajali sa jakim nacionalnim slovenskim osjećajem. Nakon završetka osnovne škole, Vladimir je upisao gimnaziju u Mariboru, gdje je uskoro postao najbolji učenik, posebno u matematici i historiji. U osmom razredu je na fakultativnom ispitu bio najbolji iz štajerske historije, uključivo i grupu starijih učenika, od štajerske Vlade dobio zlatnik za nagradu. Nakon završetka osmog razreda, upisao se u kadetsku školu, koja je bila pripremna škola za daljnju vojnu izobrazbu. Preduslov za prijem u kadetsku školu je bio odličan uspjeh u srednjoj školi, tako da je kao najmlađi u školi ponovo postao najbolji učenik. Nakon tri godine dobio je čin potporučnika (njemački: Leutnant), te mu je omogućen upis i dalje školovanje u Terezijanskoj vojnoj akademiji u Bečkom Novom Mjestu. Početkom Prvog svjetskog rata u augustu 1914. godine je sa napunjenih 18 godina poslan na front u Austro-ugarsku vojsku.[1]
Prvi svjetski rat
urediKao oficir služio je u 17. pješačkom puku (njemački: k.u.k. Infanterieregiment "Ritter von Milde" Nr. 17), sastavljenom uglavnom od Slovenaca. Puk je bio u sastavu 6. divizije, koja se borila u Galiciji kod Przemyśla,[4] gdje je nekoliko puta bio ranjen. Jedno vrijeme 1918. godine bio je komadant puka, a nakon premještaja na front prema Italiji, pada u italijansko zarobljeništvo, ali ubrzo bježi iz zarobljeništva i vraća se u Maribor. Nakon završetka rata status Maribora nije bio riješen, te Vauhnik pristupa novoosnovanoj Vojsci Kraljevine SHS kao kapetan, sudjeluje u borbama u južnoj Koruškoj, pokušaju ujedinjenih vojnih trupa buduće Jugoslavije da zauzmu dijelove Austro-Ugarske naseljene većinskim slovenskim stanovništvom.
Vojno obrazovanje
urediZavršetkom sukoba nastavlja vojno obrazovanje u Vojnoj akademiji (današnja Vojna akademija Univerziteta odbrane u Beogradu) u Beogradu (1921‒23),[1] a 1922. školuje se u francuskoj državnoj akademiji École supérieure de guerre u istoj generaciji kao i francuski general Charles de Gaulle i kasniji general Jugoslavenske vojske u otadžbini general Draža Mihailović, te u Ujedinjenom kraljevstvu u generalštabu britanske vojske.[1] Nakon povratka u Kraljevinu Jugoslaviju, imao je razne službe u Vojsci Jugoslavije, bio je načelnik štaba divizije u Novom Sadu, Skoplju i Sarajevu,[1] da bi od 1930. godine sedam godina držao katedru za strategiju u Vojnoj akademiji u Beogradu.[1] Pored tri jezika uz koje je odrastao (slovenski, njemački i srpskohrvatski), naučio je još italijanski, engleski i francuski jezik. Objavio je nekoliko stručnih vojnih radova, te je 1935. godine postao pukovnik,[1] a u vrijeme unapređenja je bio najmlađi pukovnik Kraljevske vojske.
Berlin
urediKao vojni ataše poslat je u Berlin 1937. godine,[1] gdje je također bio u vrijeme dok je Ivo Andrić (od 1939.) bio ambasador Kraljevine Jugoslavije.[5] U Berlinu se iskazao kao vrlo uspješan obavještajac, te je redovito izvještavao u Jugoslaviju o vojnoj proizvodnji u Trećem rajhu, pokretima vojnih trupa, te o političkom i vojnom stanju. Dokaze o informacijama je njemačka tajna služba dobijala iz Beograda, od jugoslavenskih obavještajaca koji su radili za Nijemce. Tako je u jednom izvještaju Walter Schallenberg, član SS-a i član tajnih službi napisao, da mu nije jasno iz kojih izvora Vauhnik, prikuplja tako precizne i tačne informacije. Radilo se o preciznim podacima o proizvodnji njemačkih bombardera i lovaca, sa mnogobrojnim tehničkim podacima, te je ta analiza završila kod feldmaršala Wilhelma Keitela, koji je problem prenijeo i Hitleru. Po Hitlerovom naređenju Vauhnik je praćen i prisluškivan, te je vođen protokol o njegovom praćenju. Ništa nije otkriveno, jer je Vauhnik svoje informacije dobijao između ostalih i od tri žene: Jutte, kćerke jednog gostioničara, u čijoj su se gostionici sastajali vojnici obližnje kasarne pripadnika SS-a; sestre jednog njemačkog generala, koji se kretao u krugovima njemačke teške industrije; te treće, žene jednog inžinjera namjenske vojne industrije, koja mu je odavala tajne i skupljala podatke. Osim toga, kao nagrade za odavanje podataka, Vauhnik je inicirao dodjeljivanje jugoslavenskih ordena svojim informantima, koje je osobno predavao. Nadalje, sistematskom analizom kuloara, novinskih članaka, statistički je analizirao podatke, te iz njih sklapao sliku o njemačkoj ratnoj industriji.[6] Zajedno sa Andrićem, pregovarao je o uvozu njemačkog oružja i aviona u Jugoslaviju, ali je njemačko vođstvo odugovlačilo sa isporukama, ili bi isporuke bile bez dodatne opreme, nekada bez municije, ili tehničkih uputstava. Iako je Andrić urgirao i kod Hermanna Göringa, isporuke, zbog nepovjerenja Hitlera prema Jugoslaviji, nisu nikada dosegle dogovoreni nivo.[7]
Nakon neuspjeha italijanske vojske 1940. u Grčko-talijanskom ratu, Treći rajh je odlučio svojim trupama zauzeti Grčku, te je od Jugoslavije zatražena mogućnost prolaska transporta njemačke vojske prema Grčkoj. Knez Pavle Karađorđević se, zbog porodične povezanosti protivio pristanku, njegova žena Olga je bila unuka grčkog kralja Đorđa I. ali se ipak dvomio, jer je postojala ideja da bi za uzvrat Jugoslavija mogla dobiti Solun, važnu luku u Egejskom moru. Zamisao je bila da Jugoslavenska vojska, u dogovoru sa njemačkom komandom stigne u Solun, prije bugarskih ili italijanskih trupa, te da Solun preko dijelova današnje Sjeverne Makedonije koridorom spoji Solun. Međutim, pristanak za transport bi trebao biti omogućen ulaskom Jugoslavije u Trojni pakt. Inicijativa za zauzimanje Soluna, nastala je 1940. godine napadom Italije na Grčku 1940, a saopštena je Vauhniku telegramom od strane načelnika Glavnog generalštaba jugoslavenske vojske Milana Nedića. Nakon dogovora sa Andrićem, Vauhnik se sastao sa pukovnikom Horstom von Mellenthinom, te su mu preneseni zahtjevi dobijeni od Nedića. Nakon toga, Hitler je pristao na podjelu Grčke, gdje bi Bugarska dobila pristup Egejskom moru između rijeka Strumice i Marice, a Jugoslavija Solun, te bi bila pošteđena ultimatuma i eventualnog rata.[8][9]
U drugoj polovini marta Vauhnik je saznao iz više izvora o planovima za napad na napad na Sovjetski Savez, te kao i jakosti snaga sa 200 divizija, terminom u drugoj polovini maja. Informaciju je otposlao ađutantu regenta Pavla. Obavijest nije nikada potvrđena, kao ni moguća reakcija Jugoslavije na predstojeći napad. Nakon toga su Andrić i Vauhnik poslali poruku Aleksandru Cincar-Markoviću s kojim je Andrić imao dobre kontakte još od službovanja u konzulatu u Trstu. Preko švedskog vojnog atašea, obavještena je i britanska vojna misija, koja je vijest dalje prenijela Sovjetskom Savezu.[1]
Nakon pristupanja Jugoslavije Trojnom paktu 25. marta u Beču, vojnog udara, demonstracija u Beogradu i većim jugoslavenskim gradovima, donesena je odluka da Treći rajh napadne Grčku u operaciji "Marita", a da se ta operacija poveže sa napadom na Jugoslaviju. Vauhnik je 2. marta 1941. obavijestio nadređene u Beogradu, sa tačnim datumom, kao i da će u napadu učestvovati 32 divizije. Informacije je dobio od pukovnika Hansa Ostera, ali informacija u Beogradu nije prihvaćena kao tačna, te je napad počeo 6. aprila 1941. Nakon napada, Vauhnik je, uprkos zaštiti diplomatskog imuniteta uhapšen od Gestapoa i biva zatvoren četiri mjeseca.[10]
Drugi svjetski rat
urediNakon što je u jesen 1941. pušten iz zatvora, napisao je kasnije u svojim memoarima, da je u zatvoru dobio od Gestapoa, list papira na komu je pisalo "Idi u Slovačku ili Hrvatsku i čekaj na dalja uputstva!" Šef Gestapoa Walter Schellenberg mu je osobno ponudio njemačko državljanstvo i vodeću poziciju u fabrikama Kruppa. Nakon napuštanja Njemačke Vauhnik dolazi u Zagreb, gdje je navodno pristupio ustaškom pokretu. Zbog toga mu je od strane Jugoslavenske vojske oduzet čin. U Zagrebu je osim toga surađivao sa britanskom obavještajnom službom MI6, te počeo organizirati špijunsku mrežu Berliner Börsen-Zeitung (BBZ), koja je sakupljala povjerljive podatke, koje su zanimale tajne službe, te je moguće da je podatke slao zapadnim savezničkim službama. Uskoro je prešao u Ljubljanu, gdje je nastavio sa obavještajnim radom.[1] Osnivanjem konzervativnih slovenskih grupa pod nazivom Slovenska zveza, koja se sastojala od bivših članova Slovenske narodne stranke, Jugoslavenske nacionalne stranke, kao i iz katoličkih krugova pod vođstvom biskupa Gregorija Rožmana, održavana je veze s jugoslavenskom Vladom u izbjeglištvu i četnicima Draže Mihailovića. Slovenska zveza je u pocetku bila poluilegalna, ali je sredinom 1942. godine izašla iz izolacije i otvoreno se zalagala za borbu protiv Oslobodilačkog fronta Slovenije (slovenski: Osvobodilna fronta). Postao je član vojnog savjeta, koji je vodio operacije protiv partizanskih jedinica, organizirajući četničke odrede i seoske straže. Ove jedinice su nazvane Plava garda ili Slovenski četnici i imale su brojnost od 300-600 pripadnika. Druga politička struja za tu svrhu je pod italijanskim patronatom osnovala Bijelu gardu, koja je formalno pripadala pod komandu Mihailovića. Nakon kapitulacije Italije, ove su jedinice uništene od JNA, da bi uz njemačku pomoć bilo osnovano Slovensko domobranstvo, pod komandom Leona Rupnika. Godine 1944. je postao brigadni general Jugoslavenske vojske u otadžbini.[1] U četičkim oderdima imao je konspirativna imena Vlajko, pukovnik Vasić i general Račić. Nakon hapšenja nekoliko članova BBZ, Vauhnik bježi u Milano, a zatim tajnim kanalima u Švicarsku, gdje je ostao do kraja rata. U Švicarskoj je pokušao preko emigriranih političara, dogovoriti savezničko iskrcavanje na Jadranu, te time spriječiti preuzimanje vlasti od strane partizana.[1]
Emigracija
urediNakon emigracije 1948. u Buenos Airesu radio je u fabrici, te je pomagao slovenske izbjeglice. Tu je i napisao svoje knjige. Umro je 1955. godine nakon neuspjele operacije.[1]
Bibliografija
urediSjećanja na obavještajni rad, napisao je u knjigama "Nevidna fronta" koja je objavljena 1965. i "Pod krinko" (2017). "Pod krinko" je objavljena u dva dijela: "Na preži za Hitlerjevimi načrti" (o njegovem djelovanju v Berlinu) i "Med izdajalci, vohuni in junaki" (o djelovanju obavještajne mreže BBZ). Takođe je napisao roman na njemačkom jeziku "Der Partisane Andreas", koji je ostao u rukopisu.[1]
Film
urediU filmu "Proleće na poslednjem jezeru" iz 2020. godine, srpskog režisera Filipa Čolović, pojavljuje se lik Vauhnika, kao i Ive Andrića i Milice Babić.[11]
Vanjski linkovi
uredi
Napomene
uredi- ^ Vauhnik je uspjeo ubjediti njemačku tajnu službu da im je vrijedniji kao obavještajac, nego kako je bilo odlučeno, da bude zatvoren u koncentracionom logoru. Koliki je njegov udjel u obavještajnoj službi za Gestapo, nije potvrđeno dokumentima.
Reference
uredi- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q Obrazi slovenskih pokrajin 2019.
- ^ Martens 2019, str. 257.
- ^ Martens 2019, str. 261.
- ^ Order of Battle - Galicia August, 1914.
- ^ Martens 2019, str. 201.
- ^ Martens 2019, str. 206-210.
- ^ Martens 2019, str. 211-214.
- ^ Martens 2019, str. 237-241.
- ^ Ernst von Weizsäcker 1974, str. 548.
- ^ Martens 2019, str. 256.
- ^ "Proleće na poslednjem jezeru". www.imdb.com (jezik: engleski). Pristupljeno 23. 6. 2020.
Literatura
uredi- Martens, Michael (2019). Im Brand der Welten - Ivo Andrić, ein europäisches Leben (jezik: njemački). Wien: Paul Zsolnay Verlag. ISBN 978-3-552-05960-3. CS1 održavanje: nepreporučeni parametar (link) CS1 održavanje: ref=harv (link)
- Zavec, Tadeja (11. 12. 2020). "Vauhnik, Vladimir". obrazislovenskihpokrajin.si (jezik: slovenski). Mestna knjižnica Kranj. Pristupljeno 22. 6. 2020.
- "Order of Battle - Galicia August, 1914". austro-hungarian-army.co.uk (jezik: engleski). Arhivirano s originala, 9. 12. 2017. Pristupljeno 22. 6. 2020.
- von Weizsäcker, Ernst (1974). Die Weizsäcker-Papiere, 1933-1950 (jezik: njemački). Frankfurt am Main: Leonidas E. Hill. Propyläen. ISBN 3-549-07306-2. CS1 održavanje: nepreporučeni parametar (link) CS1 održavanje: ref=harv (link)