Pruga Sarajevo - Ploče

Pruga Sarajevo - Ploče je pruga u Bosni i Hercegovini i Hrvatskoj. Cijelom dužinom je elektrificirana i dio je evropskog koridora 5c od Ploča preko Sarajeva i Osijeka prema Budimpešti.

Historija

Saobraćajno povezivanje sredozemnog primorja i kontinentalne unutrašnjosti dolinom rijeke Neretve počelo je u prahistodijsko doba. U antičko doba Grci su na ušću Neretve osnovali prvu luku, staru Naronu. Rimljani su je razvili u upravni, prometni, kulturni i trgovački centar. U srednjem vijeku lučku ulogu igrala je Drijeva (današnja Gabela), povezujući Dubrovnik i srednjovjekovnu Bosnu. Kad je Gabela razvaljena u mletačko-osmanskim ratovima, lučke funkcije u XVIII vijeku preuzeo je Metković.

Uskotračna pruga

Gradnja prve pruge dolinom Neretve koja je povezala Jadransko more i Sarajevo realizovana je nakon uspostave austrougarske vlasti u Bosni i Hercegovini. Ukupna dužina pruge od Metkovića do Sarajeva iznosila je 177,64 km, a troškovi gradnje iznosili su 19.900.000 kruna. Mogućnosti prijevoza prugom bile su oko 600.000 tona godišnje. Građena je u četiri etape:^[1]

Metković – Mostar, 43,678 km, puštena u saobraćaj 14. maja 1885.
Mostar – Ostrožac, 65,315 km, puštena u saobraćaj 22. avgusta 1888.
Ostrožac – Konjic, 13,030 km, puštena u saobraćaj 10. novembra 1889.
Konjic – Sarajevo, 55,432 km, puštena u saobraćaj 1. avgusta 1891

Luka Ploče

Dvadesetih godina XX stoljeća riječna luka Metković, udaljena 25 km od ušća rijeke Neretve u Jadransko more, je bila druga po značaju izvozna luka na istočnoj obali Jadrana, ali se uvidjelo da su njeni kapaciteti limitirani. Radovi na izgradnji nove luke u Pločama (tada Aleksandrovo) su počeli 1939. godine. Italijanske okupacione vlasti su do polovine 1943. godine sagradili 410 metara obale te postavili jednu dizalicu.^[2] Željeznička pruga od Metkovića do Ploča je završena 1942. godine.

Pravi početak izgradnje luke Ploče počeo je 1945. god, sanacijom porušene obale, željezničke pruge, izgradnjom novih vezova i podizanjem prvih skladišta. Ukupan promet u luci premašio je 1967. god. milion tona robe.^[3]

Izgradnja normalne pruge

Bilo je neophodno modernizirati i prugu Sarajevo – Ploče, obzirom da je luka u Pločama bila najpovoljniji izlaz industrije Bosne i Hercegovine na Jadransko more. Najveći problem bio je rješavanje najteže dionice pruge preko Ivan planine. Istražni radovi i studije trajale su od 1948. do 1958. u kojem vremenu je analizirano 13 mogućih rješenja. Usvojeno rješenje je predviđalo maksimalno korištenje postojećeg tunela kroz Ivan planinu te naselja i industrije uz postojeću uskotračnu prugu. Petogodišnjim planom je utvrđeno da se pruga izgradi do kraja 1962.

Radovi na pruzi počeli su 1958, ali zbog nedostatka financijskih sredstava izgradnja se produžila. radovi se intenziviraju 1961., a 1964. se radilo na cijeloj dužini pruge. Pruga je završena 1. decembra 1966. Vuču su obavljale dizelske lokomotive. Elektrifikacija pruge završena je u maju 1972., a sistem daljinskog upravljanja saobraćaja i energetskih postrojenja za napajanje kontaktne mreže 1972. god.

Uoči samog rata, 1992. izvršena je modernizacija velikog dijela željezničke infrastrukture u BiH, remont pruga, kao i modernizacija voznih i vučnih vozila. Rat u Bosni i Hercegovini je doveo do prekida saobraćaja na većini željezničkih pruga.

Karakteristike

Duga je 194,6 km. sa 27 stanica (stanje iz 1975.), 71 mostom zbirne dužine 3,7 km i 106 tunela zajedničke dužine oko 36,6 km. Između Bradine i Konjic su 46 tunela i 21 most (ili vijadukt). Najduži je Ivan tunel sa 3,23 km dužine. Najveći nagib iznosi 25 promila na dijelu Bradina–Konjic^[4]

Danas

Iako je remont pruge uglavnom u cijelosti napravljen, danas se cijelom trasom pruge obavlja uglavnom teretni saobraćaj, a putnički se obavlja klimatiziranim vozovima od Sarajeva do Čapljine. Prugom voze tri željeznička operatera: Željeznice Federacije Bosne i Hercegovine (zaključno sa željezničkom stanicom Čapljina), HŽ Cargo i Enna Transport na teritoriji Hrvatske. Od ljetne sezone 2022. Željeznice FBiH na cijeloj dionici Sarajevo – Ploče ponovo su pokrenule sezonski turistički putnički saobraćaj s tri para vozova sedmično (petak, subota, nedjelja) od jula do septembra, ujutro iz Sarajeva i navečer nazad.^[5]

Ugledni britanski list The Guardian uvrstio je Bosnu i Hercegovinu među 18 zemalja u svijetu u kojima se može najbolje doživjeti avantura putovanja vozom.^[6] Pored vožnje živopisnim prugama Sicilije, Korzike, Norveške, Zambije, Meksika, Tibeta ili Perua, među najljepšim dionicama našla se i pruga Sarajevo-Mostar duga 129 kilometara. U tekstu se navodi da je cijena karte 5 funti za dva sata vožnje, a put krasi buran pejzaž, pogotovo dolinom rijeke Neretve. Dok cesta prati kotlinu, voz se vijaduktima penje preko planina, tunelima i prugom koja se penje i spušta.^[7]