Halkogeni elementi

Elementi 16. grupe periodnog sistema elemenata su:

Kisik (O)
Sumpor (S)
Selen (Se)
Telur (Te) i
Polonij (Po)

Prva dva elementa ove grupe su dosta poznata. Kisik sačinjava 21% Zemljine atmosfere, dok je sumpor žuta čvrsta tvar s tipičnim nemetalnim svojstvima. Treći element ove grupe, selen, nije toliko poznat, međutim neophodan je u procesu kserografije. Sjajna crvena boja dobivena iz spojeva selena i sumpora, CdS i CdSe upotrebljava se u bojenju stakla. Iako je elementarni selen veoma otrovan, tragovi selena u mikrokoličinama se nalaze u životnim namirnicama čovjeka, te je stoga kao takav neophodan za život. Telur nema veliki komercijalni značaj, ali se upotrebljava u manjim količinama u raznim legurama, za bojenje stakla i kao katalizator u industriji gume. Svi izotopi metala polonija su radioaktivni. Neki izotopi ovog elementa koji stupaju u egzotermičke reakcije, upotrebljavaju se kao energetski izvor za satelite.^[1]

Elementi uredi

Sumpor uredi

Sumpor, koji se u prirodi javlja u elementarnom stanju u brojnim depozitima, poznat je od prahistorijskih vremena, pomenut je u Bibliji kao brimstone (engl.). Bio je veoma značajan u proučavanjima drevnih alhemista, te je nakon pronalaska baruta u 13. vijeku (koji je smjesa sumpora, KNO₃ i praha uglja) postao meta interesovanja vojnih lidera.

Kisik uredi

Iako je kisik dosta rasprostranjen u atmosferi, te u kombinaciji s drugim elementima čini 46% mase Zemljine kore i značajan procenat vode, elementarni kisik nije bio poznat sve do 1770tih i otkrića C.W. Sheelea i J. Priestleya. Priestleyjeva klasična sinteza kisika putem zagrijavanja živa-oksida (HgO) putem fokusiranja sunčeve svjetlosti pomoću lupe, predstavlja kamen temeljac moderne eksperimentalne hemije. Kisik se najčešće javlja kao diatomska molekula, međutim dosta je značajna njegova triatomska molekula, ozon, koji predstavlja veoma značajan sloj u gornjoj atmosferi, kao štit protiv UV zračenja iz svemira.

Ostali elementi uredi

Selen i telur također postoje u mnogim alotropskim modifikacijama, dok polonij, radioaktivni metal postoji u dva metalna alotropa. Selen je dobar fotokonduktor, dok je kao provodnik dosta loš, osim ako je nije izložen svjetlosti. Obasjan svjetlošću postaje vrlo dobar provodnik, te se upotrebljava u kserografiji, fotoelektričnim ćelijama i u poluprovodničkim uređajima.

Neka svojstva elemenata 16. grupe uredi

Element	Energija ionizacije (kJ/mol)	Afinitet prema elektronu (kJ/mol)	Talište ^oC	Vrelište ^oC	Elektronegativnost
O	1314	141	-218,8	-183,0	3,610
S	1000	200	112,8	444,7	2,589
Se	941	195	217	685	2,424
Te	869	190	452	990	2,158
Po	812	180^a	250^a	962	2,19^a

^a Približne vrijednosti

Također pogledajte uredi

Reference uredi

^ Gary L. Miessler, Donald A. Tarr: Inorganic Chemistry, 3. izdanje, Prentice Hall, Northfield, Minnesota, 1991, str. 279

Vanjski linkovi uredi

Commons ima datoteke na temu: Halkogeni elementi

[1] Gary L. Miessler, Donald A. Tarr: Inorganic Chemistry, 3. izdanje, Prentice Hall, Northfield, Minnesota, 1991, str. 279

[1]