4. vijek

4. vijek je razdoblje koje je trajalo od 301. do 400. godine. U Evropi se tradicionalno smatra dijelom Starog vijeka, odnosno početkom perioda poznatog kao kasna antika.

Istočna hemisfera na početku 4. vijeka.

Istočna hemisfera na kraju 4. vijeka.

Pregled

Za istočnu hemisferu u 4. vijeku je karakteristično da su se dotadašnja svjetska carstva sa različitim rezultatima pokušavala oporaviti od kriza u ranijim periodima, odnosno bila izložena novim iskušenjima, bilo u obliku eksternih demografskih pritisaka, bilo u obliku novih religija i ideologija.

Na zapadu je Rimsko Carstvo nakon određene stabilizacije pod sistemom tetrarhije početkom vijeka ponovno postalo žrtvom građanskih ratova. Oni su međutim potrajali relativno kratko, i to zahvaljujući tome što je njihov pobjednik Konstantin Veliki prihvatio kršćanstvo, ne samo kao vlastitu religiju nego i kao jedno od sredstava kojim će legitimirati svoju i vlast svojih nasljednika. Otada pa nadalje će svi rimski carevi, uz izuzetak Julijana Apostate, biti kršćani, a dotada progonjena kršćanska Crkva postaje ne samo ozakonjena, nego i jedan od temelja društvenog poretka. Pod njenim uticajem će kršćanstvo do kraja vijeka postati državna religija, a sve druge religije postati marginalizirane i na kraju zabranjene, započevši proces koji će dovesti do kraja dotadašnje antičke kulture. Crkva je, međutim, nakon dolaska na vlast bila izložena i unutrašnjim sukobima vezanim uz doktrinarna pitanja; oni, uključujući arijanski spor, dobivaju i političku dimenziju i u drugoj polovici vijeka dovode do novih političkih nestabilnosti. Provala Huna na područje Istočne Evrope dovodi do potiskivanja Gota i drugih germanskih naroda na zapad, što će započeti Veliku seobu naroda i rimske granice ponovno staviti pod snažan pritisak, kome je rimska vojska, a pogotovo nakon katastrofalnog poraza u bitci kod Hadrijanopolja sve teže mogla odolijevati.

Na istoku je političko jedinstvo Kine, ranije ostvareno pod dinastijom Jin kompromitirano kada su se njeni članovi upustili u bratoubilački Rat Osam prinčeva, koji je materijalno i moralno iscrpio zemlju u toj mjeri da su Wu Hu nomadi početkom vijeka započeli veliki ustanak i do 316. uspjeli zauzeti sjevernu Kinu, izazvavši brojna razaranja i egzodus kineskog stanovništva na jug. Dinastija Jin je sigurno utočište pronašla tek u južnoj Kini gdje je sa sjedištem u današnjem Nanjingu stvorila koliko-toliko stabilni režim u kome se nastavila razvijati tradicionalna kineska kultura i civilizacija. Na sjeveru su pobjednički Wu Hui uspostavili niz država kasnije poznatih kao Šesnaest kraljevstava. Od njih je najmoćnija bila Raniji Qin koja je oko 376. uspjela nakratko ujediniti cijelu sjevernu Kinu; njen pokušaj da uništi dinastiju Jin i proširi vlast na jug je, međutim, zaustavljen u na rijeci Fei 383. što je dovelo do njenog kolapsa. Pod vlašću Wu Hua je u sjevernoj Kini dotada dominantni taoizam počeo mijenjati budizam čiji će misionari po prvi put doprijeti i do susjedne Koreje.

Glavni događaji i razvoji

• Noba naseljavaju Afriku.
• Rani 4. vijek - bivša sala za publiku poznata kao Bazilika izgrađena u njemačkom gradu Trieru.
• 301. - Armenija postaje prva zemlja koja kršćanstvo uvodi kao svoju državnu religiju.
• 304. - Liu Yan (Han Zhao), dotada vazalni vladar Xiongnua, diže ustanak protiv kineske vlasti i proglašava državu Han, prvo od Šesnaest kraljevstava.
• 306 - 337: Konstantin Veliki ukida progone hrišćana u Rimskom Carstvu, a Konstantinopolj postaje novo središte carstva.
• 313. - Milanski edikt kojim je u Rimskom Carstvu prvi put ozakonjeno kršćanstvo.
• 316. - Wu Hu nomadi preuzimaju vlast nad sjevernom Kinom, tjerajući careve dinastije Jin na jug.
• 325 - Konstantin Veliki saziva održan prvi ekumenski sabor u Nikeji da smiri neslaganja između kršćana vezano za Arijanski spor.
• 325 - 328: Kraljevstvo Aksum prihvata hrišćanstvo.
• 11. 5. 330. - Bizantijum proglašen novom prijestonicom Rimskog Carstva od strane cara Konstantina; datum kada po tradiciji započinje Bizantsko Carstvo.
• 335 - 380: Samudragupta proširuje Gupta Carstvo.
• 337: Konstantin Veliki pokršten na samrtnoj postelji.
• 350: Kraljevstvo Aksum osvaja Kraljevstvo Kuš.
• 350 - 400: Tokom ovog vremenskog perioda Huni počinju sa napadima na Sasanidsko Carstvo.
• 350 - 400: Kutai Martadipura period, tokom kojeg su nastali najstariji kameni natpisi na području Istočnog Kalimantana u Indoneziji.
• 365. - Zemljotres jačine najmanje 8 stepeni po ljestvici magnitude pogodio je istočno mediteransko područje. Cunami koji je nakon toga uslijedio, uzrokovao je velike štete na ostrvu Krit, Grčkoj, Libiji, Egiptu, Kipru i Siciliji.
• Sredina 4. vijeka: Napravljeno 34 komada rimskih srebrnih ukrasnih tanjira. To su najvrijedniji rimski predmeti napravljeni u Britaniji kako po umjetničkoj vrijednosti tako i po težini. Danas se ovi predmeti čuvaju u Britanskom muzeju.
• Sredina 4. vijeka: Wang Xizhi, najznačajniji kineski kaligraf koji je izradio dio natpisa za Feng Ju album u vrijeme Šest dinastija. Danas se čuva u Nacionalnom Muzeju-Palati u Taipei-u, Tajvan.
• 370. - 375.: Huni provaljuju na područje Istočne Evrope, pokorivši Alane i potisnuvši Ostrogote na zapad, te tako započinju lančanu reakciju, odnosno proces kasnije poznat kao Velika seoba naroda.
• 376. - Vizigoti stigli do Dunava tokom njihovog bjekstva od Huna. Rimsko Carstvo dopušta Vizigotima prelazak na teritoriju njihovog carstva.
• 378. - Bitka kod Hadrijanopolja u kojoj Vizigoti nanose katastrofalan poraz rimskoj vojsci, prisilivši Rimljane, da prvi put u svojoj historiji, pristanu na trajno naseljavanje barbara na svojoj teritoriji.

Tikal je imao blizu 100,000 stanovnika kada je osvojen od strane Teotihuacana, koji je po brojnosti imao tek četvrtinu stanovnika Tikala.

• 378. - Syaj K'ak' osvaja majanski grad El Perú 8. januara.
• 378. - Syaj K'ak' osvaja majanski grad Tikal 16. januara.
• 378. - Syaj K'ak' osvaja majanski grad Uaxactun.
• 381. - Prvi carigradski sabor kojim je arijanski spor u kršćanskoj Crkvi odlučen u korist trinitarijanaca, a arijanstvo proglašeno herezom.
• 383. - Bitka na rijeci Fei u kojoj snage dinastije Jin nanose katastrofalan poraz sjevernoj državi Raniji Qin, izazvavši njen kolaps.
• 390. – 395.: Rimski car Teodozije I donosi niz edikata kojima se u Carstvu nastoji iskorijeniti drevna rimska i sve druge paganske (ne-kršćanske) religije.
• 395. - Rimski car Teodozije I umire, što dovodi do trajne podjele Rimskog Carstva na Zapadno i Istočno.

Važnije osobe

Konstantin Veliki

• Elija Audoksija, rimska carica (385 - 404).
• Alarik I, vladar Vizigota.
• Albia Dominika, rimska carica i regent (337 - 338).
• Flavije Arbogast, rimski general i pounjenik.
• Atlatl Cauac, vladar Teotihuacana.
• Bassianus, rimski kandidat za titulu Cezara.
• Kaloker, rimski uzurpator.
• Chak Tok Ich'aak I, (vladao od 360 - 378) 14. dinastijski vladar Tikala.
• Čandragupta I, (320 - 335) vladar Gupta Carstva.
• Čandragupta II, (380 - 415) vladat Gupta Carstva.
• Klaudije Silvan, rimski general i uzurpator.
• Konstans, rimski car (337 - 350).
• Konstantina, rimska augusta (317 - 354).
• Konstantin Veliki, rimski car (305 - 337).
• Konstantin II, rimski car (337 - 340).
• Konstancije I Hlor, rimski car (293 - 306).
• Konstancije II, rimski car (337 - 361).
• Konstancije Gal, rimski cezar (351 -354).
• Krisp, rimski cezar (317 - 326).
• Dalmacije, rimski cezar (335 - 337).
• Decentije, rimski uzurpator (360 - 353).
• Dioklecijan, rimski car (284 - 305).
• Domicije Aleksandar, rimski uzurpator (308 - 311).
• Eugenije, rimski uzurpator (303 - 304).
• Eugenije, rimski uzurpator (392 - 394).
• Eutropije, rimski političar i glavni savjetnik rimskog cara.
• Ezana od Aksuma, vladar kraljevstva Aksum.
• Faxian, kineski budistički sveštenik.
• Firmus II, rimski uzurpator od 372-375 n.e.
• Fu Jian, osnivački vladar sjeverne kineske države Raniji Qin.
• Gainas, rimski Magister militum (bos. vojskovođa), kratko držao pod kontrolom Konstantinopolj.
• Galerije, rimski car (vladao 293-311).
• Gildo, rimski general i pobunjenik, uzrokovao Gildonski rat.
• Godigisel, vladar Vandala.
• Gracijan, rimski car (vladao 367-383).
• Hanibalijan, rimski političar i kralj kraljeva, kandidat za vladarsko mjesto u obnovljenom Pontskom Kraljevstvu.
• Honorije, rimski car (vladao 384-423).
• Jovan Hrizostom, Patrijarh Konstantinopoljski rodom iz Sirije.
• Jovijan, rimski car (vladao 363-364).
• Julijan Flavije Klaudije, rimski car (vladao 360-363).
• Justina, rimska carica i regent
• K'inich Muwaan Jol I, 13. dinastijski vladar Tikala.
• Licinije, rimski cezar (vladao 317-324).
• Magnencije, rimski uzurpator (vladao 350-353).
• Magnus Maksim, rimski car (vladao 383-388).
• Marcel (uzurpator), rimski uzurpator 366. n.e.
• Martinijan, rimski car.
• Maksencije, rimski car (vladao 306-312).
• Maksimijan, rimski car.
• Maksimin Daja, rimski car.
• Nepotijan, rimski uzurpator.
• Prokopije, rimski uzurpator.
• Valerij Romul, rimski konzul, sin i prijestolonasljednik rimskog cara.
• Rufin, pretorijanski prefekt Istoka.

Izumi i otkrića

• Stremen u Kini, ne kasnije od 322