Živiničke Ose

Živiničke Ose je naziv za jedinicu specijalne namjene koja je tokom rata u Bosni i Hercegovini djelovala u sastavu 2. korpusu Armije BiH.

Živiničke Ose
Država	Republika Bosna i Hercegovina
Grana	Kopnena vojska Armije Republike Bosne i Hercegovine
Vrsta	pješadija
Dio	Drugog korpusa Armije RBiH
Glavno sjedište	Živinice
Komandanti
Mevludin Mahmutbegović
Mensur Kamberović

Glavninu jedinice su činili dobrovoljci iz živiničkog kraja, iako je u redovima Živiničkih Osa bio određen broj vojnika iz drugih područja, najviše iz Srebrenice. Prvi komandant je bio prijeratni mlađi oficir JNA, vodnik I klase, Mevludin Mahmutbegović. Njegovim postavljanjem za komandanta 240. brigade aprila 1995. godine mjesto komadanta ove jedinice će preuzeti Mensur Kamberović.

Tokom 1993. godine jedinicu je posjetila delegacija Vrhovnog štaba Armije R BiH na čelu sa generalom Jovanom Divjakom i odala priznanje za ostvarene rezultate u ratnim dejstvima.

Nastanak jedinice

Živiničke Ose su osnovane 25. februara 1992. godine u mjesnoj zajednici Litve, neposredno uz Živinice, formirala se grupa čiji je cilj bio organiziranje patrola i vršenje kontrola ulazaka i izlazaka iz grada. Ova grupa od osamnaest pripadnika, preteča jedinice "Živiničke Ose", je 15. aprila 1992. godine ušla u sastav novoformirane "Ratne vojne policije". Daljim organizacijskim jačanjem 3. juna iste godine od Ratne vojne policije formira se jedinica vojne policije i protivdiverzantski vod. Za komandanta protivdiverzantskog voda postavljen je Mevludin Mahmutbegović. Sa povećanjem broja pripadnika u julu 1992. godine vod prerasta u četu koja zvanično dobiva naziv "Živiničke Ose". Uz daljne povećanje ljudstva, u septembru 1992. nastaje Izviđačko - diverzantski odred "Živiničke Ose". Odredu se kasnije priključuje i Interventna četa "Sablje" te se naziv jedinice u decembru 1993. godine mijenja u Protivdiverzantski odred Živiničke Ose. Od 12. 1. 1995. godine pa do kraja rata jedinica nosi naziv 24. Protivdiverzantski odred Živiničke Ose.

Ratni put

Sukobi sa srpskim formacijama

Ratna vojna policija je učestovala u borbama za grad Kalesiju u maju 1992. godine, te osiguravala odlazak JNA sa aerodroma u Dubravama. Novoformirani Protivdiverzantski vod, Živiničke Ose, 6. juna je ovladao Tripića visom, objektom odakle su srpske snage zadavale probleme na banovićkom području. Kako je Gradačac bio izložen žestokim napadima, druge jedinice su dolazile u ispomoć braniteljima, pa su tako Ose često boravile na tom ratištu. Prvi put odlaze na to područje u junu 1992. godine. Sredinom septembra će na tom ratištu učestovati u borbama za okupirano selo Liporašće. Borci Osa su probili linije, ali su na kraju ipak bili prisiljeni na povlačenje. I na brčansko ratište dolazile su i Živiničke Ose. Prvi put su upućeni tamo 12. novembra 1992. godine. Živiničke Ose su ovladale selom Drenova. U decembru su se ponovno našle na gradačačkom ratištu. Kraj 1992. i početak 1993. godine obilježen je borbama na brčanskom ratištu. U cilju održanja ili proširenja koridora koji je povezivao Banja Luku sa Srbijom, srpske snage su na tom dijelu ratišta raspolagale sa snažnim oklopno-mehanizovane i svježim pješadijskim jedinicama iz svih krajeva. Dnevno se u žestokim borbama ispaljivalo po nekoliko hiljada artiljerijskih granata. Živiničke Ose zadnje dane 1992. godine provode na tom ratištu. I gradačačko i brčansko ratište karakterisale su ravnice koje su savršeno odgovarale tenkovima, kojih su srpske snage imale u znatno većem broju. Krajem januara 1993. godine Živiničke Ose su ponovno poslate na brčansko ratište i zauzimaju sela Gornji Vukšić i Martinoviće. Kada bi dolazilo do žestokih napada na Teočak, bile bi poslate najbolje jedinice 2. korpusa da pomognu braniteljima. Tako su Ose poslate na teočansko ratište 24. marta 1993. godine i ostale do 6. aprila. Tokom slamanja ofanzive Trokut zauzeti su Bilalići a neprijateljske snage su sabijene u rejonu Musli bunara, gdje su pretrpjele gubitke u ljudstvu i tehnici, a zaplijenjeno je mnoštvo naoružanja i municije. U akciji na Pelemiše, 18. aprila Živiničke Ose su upale u ovo uporište te pritom zaplijenili protuavionski mitraljez i protivavionski top. Jedinica je 7. maja 1993. ponovno otišla na brčansko ratište. Nakon povratka i odmora, Ose su u sadjejstvu sa drugim jedinicama zauzele objekte Bradinj i Krš na banovićkom ratištu.

Učešće u sukobu Armije RBiH i HVO-a

Preko teritorije Vareša je vodio jedini slobodni put putem koga se logistički oskrbljavao tuzlanski kraj i njen 2. korpus. U redovima Armije RBiH se uvuklo nepovjerenje prema HVO-u zbog informacija da pljačkaju robu koja prolazi preko Vareša i sarađuju sa srpskim snagama, a nakon zločina nad Bošnjacima Vareša, jedinice Armije BiH su poslate da preuzmu kontrolu nad gradom. Živiničke Ose su na ovom području izvodile borbena djejstva od 8. do 22. novembra 1993. godine. Na planini Zvijezdi Ose su imale nekoliko okršaja protiv HVO jedinica. Na zeničkom ratištu, Ose su izvodile izviđačko-diverzantske upade u selo Jardol.

Borbe za Olovo

U jednom od pokušaja neprijatelja da ovlada Olovom, u januaru 1994. godine, srpske snage probijaju linije odbrane branioca Olova i ulaze u selo Kruševo. Daljim napredovanjem izašli bi na putnu komunikaciju Olovo - Sarajevo što bi dovelo do fizičkog razdvajanja tuzlanskog kraja od Srednje Bosne i stavljanja ovog dijela slobodne teritorije u totalno okruženje. Da bi se osujetio neprijatelj u svojoj namjeri, na ovo ratište se upućuju dodatne snage Armije RBiH a među njima i Živiničke Ose. U zimskim uslovima, 16. januara 1994. godine nastaje višesatna borba za Kruševo, na kraju su srpske snage potisnute i više nisu ni pokušavale pokrenuti značajnije operacije na Olovo. U slamanju ove neprijateljske Operacije “Drina 93” značajan doprinos su dale i Živiničke Ose. Borci jedinice Živiničke Ose su tu pretrpjeli najveće gubitke ikad, petorica su poginula, jedanaest ih je bilo teško, a osamnaest lakše ranjeno.

Dalja borbena dejstva

Tokom združene akcije jedinica 2. korpusa kada je konačno u maju 1994. godine zauzet lukavački Vijenac na Ozrenu, Ose su zarobile sedamnaest pripadnika Krnjinske brigade VRS. Kraj rata jedinica Živiničke Ose je dočekala u Krajini, djelujući zajedno sa 5. korpusom u borbama oko Sanskog Mosta.

Rasformiranje i vojna odlikovanja

Jedinica Živiničke Ose je raspuštena 1996. godine. Kroz njene je redove prošlo ukupno 775 vojnika. Do rasformiranja, četredeset pripadnika je poginulo u borbenim djejstvima, dok je osmero izgubilo život pod drugim okolnostima ili prirodnom smrću. Pedeset i jedan borac je teže ranjen. Kod četrnaest se morao amputirati dio tijela. Osam pripadnika jedinice su odlikovani zlatnim ljiljanom, a petorica su dobili pištolje sa posvetom. U znak sjećanja na ovu jedinicu, jedna ulica u Živinicama nosi naziv Živiničke Ose.

Literatura

• Mevludin Mahmutbegović, Živiničke Ose, HAMGRAF doo, Živinice, 2002.
• Jusuf Malkić, "Bosnom slava pronijeta-Živinički otpor agresiji", Bosanski kulturni centar u Živinicama, Živinice, 2002.