Šabac
Šabac (ćirilica: Шабац) je grad u zapadnoj Srbiji, uz rijeku Savu, pored planine Cer, u regiji poznatijoj kao Mačva. On je i administrativni centar ove regije. U gradu živi 70.164 stanovnika, dok u administrativnoj oblasti živi oko 115.884. Nakon djelomičnog rekonstruktuiranja lokalne samouprave Srbije, Šabac je 2007. godine stekao status grada u Srbiji.
Šabac | |
|---|---|
Grad | |
| Шабац | |
 Znamenitosti grada | |
.png) Grb | |
  Šabac | |
| Koordinate: 44°45′00″N 19°42′00″E / 44.75000°N 19.70000°E | |
| Država |  Srbija |
| Okrug | Mačvanski okrug |
| Vlada | |
| • Gradonačelnik | Nebojša Zelenović ({{{gradonačelnik_stranka}}}) |
| Površina | |
| • Metro | 795 km2 |
| Nadmorska visina | 65 m |
| Stanovništvo | |
| • Urbano | 70.164 |
| • Metro | 115.347 |
| • Metro (gustoća) | 145,09 /km2 |
| Vremenska zona | CET (UTC+1) |
| • Ljeti (DST) | CEST (UTC+2) |
| Poštanski broj | 15000 |
| Pozivni broj | (+381) 015 |
| Registracija vozila | ŠA |
| Veb-sajt | http://www.sabac.org |
Naziv
urediEtimologija naziva Šabac je neizvjesna, iako je sugestivna njena sličnost sa rijekom Savom. Ovaj naziv se koristi još od kraja 15. vijeka. Na srpskom, grad je poznat kao Шабац, na bosanskom kao Šabac, na turskom kao Böğürdelen, na njemačkom kao Schabatz, i na mađarskom kao Szabács.
Historija
urediOstaci čovjekovog života na ovim prostorima datiraju još iz perioda neolita.[1] U srednjem vijeku, Slaveni su osnovali naselje Zaslon na lokaciji današnjeg Šapca.[1] Prvi put ovo naselje se spominje u dokumentima Dubrovačke republike iz 1454. Bio je dio Srpske despotovine, dok nije osvojen od strane Osmanskog Carstva, 1459. godine.
1470. Osmanlije su sagradile tvrđavu u gradu i nazvali je Bejerdelen (Böğürdelen, što znači "bočni-napadač"). Godine 1476. mađarski kralj Matija Korvin je osvojio tvrđavu i grad je stavio pod upravu Ugarske kraljevine, sve do 1521, kada su ga Osmanlije vratile pod svoju vlast. Tokom ugarske vladavine, grad je bio dio Mačvanske banovine a tokom osmanske uprave je bio dio Zvorničkog sandžaka, koji je bio u okviru Bosanskog ejaleta, a kasnije je pripao Smederevačkom sandžaku. Šabac je bio administrativni centar nahije Šabac. Za vrijeme osmanske vladavine, Šabac je bio tipičan osmanlijski gradić s uskim ulicama, malehnim trgovinama, zanatskim radnjama i s nekoliko džamija. U gradu su živjeli i Bošnjaci i Srbi.
Od 19. vijeka Šabac je većinom bio pod osmanlijskom administracijom, ali je gradom u nekoliko navrata upravljala i Habsburška monarhija. U prvom periodu habsburške vladavine (1718-1739), Šabac je bio dio habsburške kraljevine Srbije. Nakon Dogovora iz Beograda (1739), Šabac je ponovo uključen u Osmanlijsko carstvo, prema novouspostavljenim granicama između dva carstva, čime je Šabac bio na granici, čime je grad postao važan trgovački centar. Drugi period habsburške vladavine (1789-1790), poznati vojskovođa Józef Poniatowski je izvršio juriš na grad, ali su Osmanlije uspjele ponovo uspostaviti upravu nad cijelim gradom.
Šabac je imao važnu ulogu u srpskoj historiji, za vrijeme Prvog srpskog ustanka, kada je 1806. Karađorđe Petrović predvodio srpske ustanike u prvoj pobjedi protiv osmanlijske vojske, pored sela Mišar. Od 1813, grad je bio dio karađorđevičke Srbije. Nakon pada Srbije te iste godine, usljedila je obnova osmanlijske kontrole nad ovim gradom. Nakon Drugog srpskog ustanka iz 1815, Šabac je uključen u autonomnu Kneževinu Srbiju. Ali je osmanlijska vojska i dalje ostala u gradu nekoliko desetina godina. Dinastija Obrenovića je također ostavila traga na grad, kao rezidenciju prosvećenog Jevrema Obrenovića, brata kneza Miloša Obrenovića, koji je grad modernizirao i urbanizirao, nakon Drugog ustanka. Period 1820-1850 je predstavljao podizanje ustanova kao što su: bolnica, apoteka, Srpska gimnazija, pozorište itd.
1867. osmanlijska vojska je evakuirana sa šabačke tvrđave, čime je završila osmanlijska vladavina nad ovim prostorom. Prve novine Kraljevine Srbije su štampane u Šapcu 1883. i grad je također bio prvi u Srbiji u kome su žene počele posjećivati kafane nedjeljom popodne. Grad je napredovao sve do Prvog svjetskog rata, kada je bio okupiran i devastiran od strane austrougarske vojske. Grad je tada prepolovio broj stanovnika (od 14.000 na 7.000). Prvi svjetski rat je na ovim prostorima ostao upamćen po Cerskoj bitci na okolnoj planini u kojoj je srpska vojska pod vodstvom genrala Stepe Stepanovića pobijedila Austro-Ugarsku u augustu 1914. Ovo je bila prva saveznička pobjeda u ratu. Nakon rata, Šabac je dobio odlikovanja, kao što su Francuski ratni krst s palmom (1920.), Čehoslovački ratni krst (1925.) i Karađorđeovom zvijezdom (1934.)
Od 1918. grad je bio dio novoosnovane Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca (kasnije preimenovane u Jugoslavija).Od 1918-1920. administrativno grad je pripadao regiji Podrinje, a od 1922. do 1929. bio je sjedište Podrinja. Od 1929. do 1941. bio je dio Drinske banovine. Jedna od prvih prekretnica u Jugoslaviji, nakon Prvog svjetskog rata, bilo je otvaranje hemijske tvornice Zorka 1938.g. Obnova grada je zaustavljena Drugim svjetskim ratom, te okupacijom od strane njemačkih trupa (1941-1944). Za vrijeme rata i okupacije od strane Trećeg rajha, u Šapcu je 1941.g. osnovan logor, pod nazivom Dulag 183 u kome je bilo zatvoreno oko 25.000 Šapčana, uključujući i 1.200 Jevreja.[2] Otprilike, njih 7.000 je izgubilo svoje živote. Grad je oslobođen 1944. od strane jugoslavenskih partizana. Nakon rata, grad je uključen u sastav SR Srbije, koja je bila jedinica nove Socijalističke Jugoslavije. Od tada, grad je postao moderni industrijski centar sa prepoznatljivom tvornicom Zorka i rastućom populacijom. 1970. je počela izgradnja prve moderne sportske dvorane. Močvara u predgrađu, Benska Bara, je isušena i pretvorena u stambenu četvrt, a novi most je izgrađen preko rijeke Save. Do 2010. godine, broj stanovnika grada i njegovog predgrađa popeo se na 75.000.
Stanovništvo (popis iz 2011.)
uredi| Grupa | Populacija |
|---|---|
| Srbi | 110,642 |
| Romi | 1,902 |
| Muslimani | 393 |
| Jugoslaveni | 123 |
| Hrvati | 165 |
Mjesne zajednice
urediPrigradske mjesne zajednice
uredi
|
|
|
Ruralne mjesne zajednice
uredi
|
|
|
Privreda
urediDo 1990, Šabac je imao jednu od najrazvijenijih privreda Jugoslavije. Međunarodne sankcije protiv tadašnjeg dijela Jugoslavije, koga su činile Srbija i Crna Gora, za vrijeme Rata u Bosni i Hercegovini izazvale su gašenje tvornice Zorka, koja je bila žila kucavica gradske ekonomije. Mnoge druge lokalne firme kao što su "Šapčanka", "Izgradnja" i "Nama" su također ugašene za vrijeme rata u Bosni i Hercegovini. Glavna privredna grana Šapca danas je poljoprivreda, transport i proizvodnja hrane. Od 2000. neke od značajnih kompanija su Mljekara Šabac, Elixir Group, Zorka i postrojenje Smederevačke željezare.
| Djelatnost | Broj |
|---|---|
| Komunalne, javne i privatne usluge | 631 |
| Zdravstvo i socijalni rad | 2548 |
| Obrazovanje | 1628 |
| Uprava i osiguranje | 724 |
| Nekretnine i iznajmljivanje | 419 |
| Finansije | 272 |
| Skladištenje, saobraćaj i komunikacije | 1670 |
| Hoteli i restorani | 394 |
| Trgovina na veliko i malo, popravka | 2515 |
| Arhitektura | 981 |
| Distribucija energije, plina i vode | 655 |
| Željezna industrija | 6880 |
| Rudarstvo | 52 |
| Ribarstvo, poljoprivreda i šumarstvo | 540 |
Sport
urediU Šabcu postoji nekoliko sportskih društava:
- Kajakaški klub "Zorka color" Šabac
- FK "Mačva" Šabac
- RK "Metaloplastika"
- Košarkaški klub "Šabac"
- Vaterpolo klub "Šabac"
- Borilački klub "Šabac"
- Ženski rukometni klub "Medicinar"
Lokalni mediji
uredi
Radio staniceuredi
|
TV staniceuredi
|
Novineuredi
|
Obrazovanje
uredi
Osnovne škole
urediOvo je spisak osnovnih škola u Šapcu:
- OŠ "Sele Jovanović"
- OŠ "Nikolaj Velimirović"
- OŠ "Vuk Karadžić"
- OŠ "Stojan Novaković"
- OŠ "Nata Jeličić"
- OŠ "Janko Veselinović"
- OŠ "Laza Lazarević"
Srednje škole
urediOvo je spisak srednjih škola u Šapcu:
- Šabačka gimnazija
- Srednja poljoprivredna škola
- Srednja medicinska škola "Dr Andra Jovanović"
- Srednja ekonomsko-poslovna škola
- Srednja hemijsko-tehnološka škola
- Srednja tehnička škola
- Srednja muzička škola "Mihailo Vukdragović"
- Srednja umjetnička škola
Privatni obrazovni centri:
urediNastavnička društva:
urediU Šapcu postoji nekoliko nastavničkih udruženja, od kojih je najpoznatije:
- Asocijacija nastavnika engleskog jezika, Mačvanskog okruga
Saobraćaj
urediCeste
urediDužina i vrsta cesta u općini Šabac:
- Glavne ceste 59.9 km (asfaltirano)
- Regionalne ceste 111.4 km (asfaltirano)
- Lokalni putevi 304.2 km (od čega je 187.8 km asfaltirano)
- Nekonvencionalni putevi 2,700 km (od čega je 20 km asfaltirano)
- Gradske ulice 10 km
Željeznice
urediPruga kroz Šabac spaja Rumu (koridor X) s Loznicom i Zvornikom preko Drine i spaja Srbiju s Bosnom i Hercegovinom.Grana ove pruge Petlovača-Bogatić je zatvorena. Željeznica se koristi za transport sirovina i dobara za tvornicu Zorka, kao i za prijevoz putnika do Rume.
Politika
urediU općinskom parlametnu učestvuju poslanici iz više stranaka, među kojima su:[1]
- Demokratska stranka Srbije
- Srpska radikalna stranka
- Demokratska partija Srbije
- Socijalistička partija Srbije
Nevladine organizacije
urediPrema nezvaničnim informacijama, u gradu Šapcu, djeluje 300 registrovanih nevladinih organizacija, sa različitom svrhom i aktivnostima, tj. različitim primarnim ciljevima. Tradicionalno, najviše su aktivne one organizacije čija je primarna humanitarna uloga, zaštita ljudskih prava, prava manjina, zaštita osoba s invaliditetom, ugroženih socijalnih kategorija, kao i zaštita okoline, itd.
Pored tradicionalnih aktivnih organizacija, postoje nevladine organizacije koje objedinjuju mlade ljude s ciljem da zaštite vlastita prava. Pod društvenom kategorijom mladih podrazumijevaju se osobe ne mlađe od 15 i ne starije od 30 godina, prema Ministarstvu za mlade i sport Republike Srbije.
Neke od najaktivnijih organizacija u Šapcu su:Omladinski Kišobran, Caritas - Šabac, Rom za Roma, Humano srce Šapca, NGO Light, NGO Ecos.
Sindikati
urediNa općini djeluje Sindikat OŠ "Sele Jovanović"
Poznate ličnosti
uredi
- Mileva Marić - Einstein
- Nemanja Matić
- Djordje Gajic
- Józef Poniatowski
- Jevrem Obrenović
- Stojan Novaković
- Milić Stanković
- Kosta Abrašević
- Vladislav Lalicki
- Živorad Žika Popović
- Ljubiša Jovanović
- Vladimir Jovanović
- Antun Gustav Matoš
- Dragiša Penjin
- Krstivoje Ilić
- Branimir Ćosić
- Andra Jovanović
- Robert Tolinger
- Avram Josif Vinaver i Stanislav Vinaver
- Janko Veselinović
- Laza Lazarević
- Veselin Vujović
- Mile Isaković
- Miroslav Đukić
- Branislav Lečić
- Milutin Dragićević
- Sasha Knezev
- Branko Vujković
Zbratimljeni gradovi
urediŠabac je zbratimljen sa sljedećim gradovima:
Argostoli
Fujimi[6]
Kiryat Atta
Kralupy nad Vltavou
Reference
uredi- ^ a b "Arhivirana kopija". Arhivirano s originala, 20. 11. 2015. Pristupljeno 8. 10. 2015.CS1 održavanje: arhivirana kopija u naslovu (link)
- ^ Anderl and Manoschek. 2001 Gescheitert Flucht.
- ^ "Arhivirana kopija". Arhivirano s originala, 17. 7. 2009. Pristupljeno 8. 10. 2015.CS1 održavanje: arhivirana kopija u naslovu (link)
- ^ http://www.premiercentar.com/
- ^ http://www.pygmalion.edu.rs/
- ^ "List of Affiliation Partners within Prefectures - Saitama Prefecture". Arhivirano s originala, 4. 1. 2016. Pristupljeno 8. 10. 2015.