Zejdije
Zejdije (na arapskom: الزيدية az-zaydiyya) su sekta koja je u 8. vijeku nastala iz šiitskog islama. Ime su dobili po Zejd ibn Aliju, unuku Husejna ibn Alija. Sljedbenici zejdijskog učenja nazivaju se zejdijskim šiitima i čine 35-40% populacije muslimana u Jemenu.[1]
Postanak zejdija
urediZejdije su nastale u doba Zejdovog neuspjelog ustanka protiv emevijskog halife Hišama ibn Abd el-Malika, koji je vladao od 724. pa do 743. Zejdije se nazivaju tim imenom da bi se razlikovale od ostalih šiita koji su odbili da učestvuju u Zejdovom ustanku.
Zejdije su bili najveći šiitski mezheb sve do 16. vijeka i širenja Safavija koji su doprinijeli širenju džaferijskog mezheba. Za razliku od džaferija, Zejdije ne vjeruju u nepogrešivost imama.[2] Zejdije vjeruju da je narod Kufe izdao Zejda i da je zbog toga Zejd ubijen. Prema procjenama iz 2014. zejdije čine 0,5% svjetske muslimanske populacije.
Fikh
urediZejdije slijede učenja Zejda ibn Alija koja su zapisana u knjizi Majmu’ al-Fiqh (na arapskom: مجموع الفِقه). Zejdijski fikh sličan je fikhu hanefijskog mezheba sunitskog islama. Osnivač hanefijskog mezheba Ebu-Hanifa imao je povoljan pogled prema zejdijama.[3]
Teologija
urediZejdijska teološka literatura podržava stavove mu'tezila u pogledu na pravdu, ljudsku odgovornost i političke implikacije, tako da prema zejdijskom učenju muslimani imaju etičku i pravnu obavezu da ustanu i svrgnu nepravedne vođe, uključujući nepravedne sultane i halife.[4]
Teološki zejdije su najsličinije mu'tezilama, iako se razlikuju u pogledu na zejdijsku doktrinu imama, koju mu'tezile odbacuju. Od svih šiitskih sekti i mezheba, zejdije su najsličnije sunitima,[5] jer zejdije dijele najsličnije doktrine i mišljenja sa sunitskim učenjacima.[6]
Vjerovanja
urediKao i svi muslimani i zejdije potvrđuju šehadet kao osnovni princip islama. Zejdije smatraju da muslimani koji počine velike grijehe, a ne pokaju se, ne treba da se svrstavaju ni u muslimane ni u nevjernike.
U pogledu doktrine imameta zejdije smatraju da lider ummeta mora biti potomak poslanika Muhammeda kroz njegovu kćerku Fatimu, čiji su sinovi bili Husejn i Hasan.
Zejdije vjeruju da je Zejd ibn Ali bio zakoniti nasljednik imameta jer je vodio pobunu protiv Emevija, za koje je on smatrao da su tirani. Muhammed el-Bakir, peti imam isna-ašerija i četvrti imam ismailija, nije učestvovao u politici niti je podizao ustanke, a zejdije smatraju da se pravi imam mora boriti protiv tiranskih lidera.[7] Ebu-Hanifa izdao je fetvu u korist Zejdove pobune protiv Emevija. Čak je finansirao ustanak i pozivao ljude da se pridruže Zejdu.[8]
Zejdije ne vjeruju u nepogrešivost imama, kao ostali šiiti. Zejdije ne vjeruju da se imamet mora prenositi preko oca na sina već vjeruju da bilo koji potomak Husejna ili Hasana može biti imam. Ortodoksni šiiti također ne vjeruju da se imamet mora neophodno prenositi sa oca na sina.
Kako prenosi osmi isna-ašerijski imam Ali el-Reza njegov djed, Džafer es-Sadik, podržavao je Zejdov ustanak.[9] Džaferova ljubav prema Zejdu bila je ogromna. Kada je Džafer pročitao pismo koje ga je obavijestilo o Zejdovoj smrti, pao je i počeo plakati.[9]
Historija
urediMeđu najranijim zejdijama postojala je razlika u pogledu na prve tri halife. Grupa džarudija, koja je ime dobila po Ebu el-Džarudu Zijad ibn Ebi Zijadu, smatrala je da su ashabi trebali priznati Aliju za prvog halifu. Džarudije odbijaju legitimitet Ebu-Bekrove, Omerove i Osmanove vladavine. Džarudije osuđuju Talhu i Zubejra zbog njihovog učešća u ustanku protiv Alije. Džarudije su bile aktivne tokom kasne vladavine Emevija i početka vladavine Abasija. Iako su njihova učenja postala dominantna među kasnijim zejdijama (pogotovo u Jemenu), džarudije su izumrle u Iraku i Persiji zbog nasilnog prevođenja na džaferijska učenja od strane Safavija.
Skupina sulejmanija, koji su ime dobili po Sulejmanu ibn Džariru, smatrali su da bi se pitanje imameta trebalo riješiti konsultacijom. Smatrali su da su Ebu-Bekr i Omer pogriješili što nisu slijedili Aliju, ali da nisu počinili grijeh.
Skupina tabirija, butrija ili salihija ime je dobila po Kasiru en-Neva el-Abtaru i Hasanu ibn Salihu. Njihovi pogledi bili su identični sa pogledima sulejmanija, samo što su svrstavali Osmana u istu grupu sa Ebu-Bekrom i Osmanom.[10]
Zejdije smatraju da je pojam rafidija koristio Zejd ibn Ali za one koji su ga napustili u zadnjim satima njegovog života jer je odbio da osudi Ebu-Bekra i Omera.[11] Zejd je ogorčeno da su oni rafidije, oni koji odbijaju. Ovaj pojam i danas pogrdno koriste zejdije i suniti opisujući šiite isna-ašerije, koji slijede džaferijski mezheb.[12]
Dinastije
urediIdrisije
uredi
Idrisije su bili arapska[13] zejdijska[14][15][16][17][18][19] dinastija koja je vladala na prostoru današnjeg sjevernog Maroka. Ime je dobila po osnivaču Idrisu I.
Alavidi
urediAlavidi su uspostavili zejdijsku državu u sjevernom Iranu 864.[20] Njihovu državu je 928. srušila sunitska dinastija Samanida. Oko četrdeset godina kasnije država je oživljena u sjeverozapadnom Iranu.
Benu Uhajdir
urediBenu Uhajdir bila je dinastija koja je vladala centralnom Arabijom od 867. do barem sredine 11. vijeka.[21]
Bujidi
uredi
Bujidi su bili persijska dinastija. Iako su u početku slijedili zejdijsko učenje,[22] kasnije su prihvatili isna-ašerijska učenja.
Hamudidi
urediHamudidi su bili berberska dinastija koja je vladala južnom Španijom u 11. vijeku.
Rasidi i Mutaveklijsko kraljevstvo Jemen
urediPrva zejdijdska država u Sjevernom Jemenu osnovana je 893. u Sa'di. Rasidski imamet nastavio se kroz dinastiju Kasimija i Mutaveklijsko kraljevstvo Jemen sve do 1962. Nakon pada Mutaveklijskog kraljevstva mnoge zejdije u Sjevernom Jemenu su prešle na sunitski islam.[23] Rasidska država je na početku slijedila džarudije,[24] da bi kasnije uslijed kontakta sa hanefijskim i šafijskim mezhebima sunitskog islama, počela slijediti sulejmanije.
Husi
urediOd 2004. pokret Husi (na arapskom: الحوثيون al-Ḥūthiyyūn) vodi oružanu borbu protiv vlade Jemena. Husi tvrde da se bore protiv diskriminacije koju vlada čini nad njihovim narodom.
U septembru 2014. Husi su preuzeli kontrolu nad glavnim gradom Jemena, San'om.
Reference
uredi- ^ Stephen W. Day (2012). Regionalism and Rebellion in Yemen: A Troubled National Union. Cambridge University Press. str. 31. ISBN 9781107022157.
- ^ Francis Robinson, Atlas of the Islamic World Since 1500, pg. 47. New York City|New York: Facts on File, 1984. ISBN 0871966298
- ^ The Princeton encyclopedia of Islamic political thought - Page 14, Gerhard Böwering, Patricia Crone, Mahan Mirza - 2012
- ^ Abdullah, Lux (Summer 2009). "Yemen's last Zaydi Imam: the shabab al-mu'min, the Malazim, and hizb allah in the thought of Husayn Badr al-Din al-Huthi". Contemporary Arab Affairs. Routledge, Taylor and Francis Group. 2 (3): 369–434. doi:10.1080/17550910903106084. Pristupljeno 30. 4. 2016.
- ^ "Telling the truth for more than 30 years - Sunni-Shi'i Schism: Less There Than Meets the Eye". WRMEA. Pristupljeno 30. 4. 2016.
- ^ Yemen: The Bradt Travel Guide - Daniel McLaughlin - Google Books. Books.google.co.uk. Pristupljeno 30. 4. 2016.
- ^ Islamic dynasties of the Arab East: state and civilization during the later medieval times by Abdul Ali, M.D. Publications Pvt. Ltd., 1996, p97
- ^ Ahkam al-Quran By Abu Bakr al-Jassas al-Razi, volume 1 page 100, published by Dar Al-Fikr Al-Beirutiyya
- ^ a b Ibn Bābawayh al-Qummī, Muḥammad ibn ʻAlī. Uyūn Akhbār al-Riḍā.
- ^ Article by Sayyid 'Ali ibn 'Ali Al-Zaidi, A short History of the Yemenite Shi‘ites (2005) Referencing: Momen, p.50, 51. and S.S. Akhtar Rizvi, "Shi'a Sects"
- ^ The waning of the Umayyad caliphate by Tabarī, Carole Hillenbrand, 1989, p37
- ^ The Encyclopedia of Religion Vol.16, Mircea Eliade, Charles J. Adams, Macmillan, 1987, p243. "They were called "Rafida by the followers of Zayd...the term became a pejorative nickname among Sunni Muslims, who used it, however to refer to the Imamiyah's repudiation of the first three caliphs preceding Ali..."
- ^ Hodgson, Marshall (1961), Venture of Islam, Chicago: University of Chicago Press, str. 262
- ^ Ibn Abī Zarʻ al-Fāsī, ʻAlī ibn ʻAbd Allāh (1340), Rawḍ al-Qirṭās: Anīs al-Muṭrib bi-Rawd al-Qirṭās fī Akhbār Mulūk al-Maghrib wa-Tārīkh Madīnat Fās, ar-Rabāṭ: Dār al-Manṣūr (objavljeno 1972), str. 38
- ^ "حين يكتشف المغاربة أنهم كانوا شيعة وخوارج قبل أن يصبحوا مالكيين !". Hespress.com. Pristupljeno 30. 4. 2016.
- ^ Introduction to Islamic Theology and Law - Ignác Goldziher - Google Books. Books.google.com.au. Pristupljeno 30. 4. 2016.
- ^ Encyclopedia of Religion and Ethics - James Hastings - Google Books. Books.google.com.au. Pristupljeno 30. 4. 2016.[mrtav link]
- ^ "The Institute of Ismaili Studies - The Initial Destination of the Fatimid caliphate: The Yemen or The Maghrib?". Iis.ac.uk. Arhivirano s originala, 6. 7. 2015. Pristupljeno 30. 4. 2016.
- ^ "25. Shi'ah tenets concerning the question of the imamate". Muslimphilosophy.com. Pristupljeno 30. 4. 2016.
- ^ Article by Sayyid 'Ali ibn 'Ali Al-Zaidi, A short History of the Yemenite Shi‘ites (2005) Referencing: Iranian Influence on Moslem Literature
- ^ Madelung, W. "al-Uk̲h̲ayḍir." Encyclopaedia of Islam. Edited by: P. Bearman, Th. Bianquis, C.E. Bosworth, E. van Donzel and W.P. Heinrichs. Brill, 2007. Brill Online. 7 December 2007 [1][mrtav link]
- ^ Walker, Paul Ernest (1999), Hamid Al-Din Al-Kirmani: Ismaili Thought in the Age of Al-Hakim, Ismaili Heritage Series, 3, London; New York: I.B. Tauris in association with the Institute of Ismaili Studies., str. 13, ISBN 1-86064-321-3
- ^ Ardic, Nurullah. Islam and the Politics of Secularism: The Caliphate and Middle Eastern.
- ^ Article by Sayyid 'Ali ibn 'Ali Al-Zaidi, A short History of the Yemenite Shi‘ites (2005)