Zalik (Mostar)
Zalik je gradsko naselje i mjesna zajednica Grada Mostara. Nalazi se u sjevernom dijelu grada.
Zalik | |
|---|---|
Naselje | |
| Država |  Bosna i Hercegovina |
| Entitet | Federacija Bosne i Hercegovine |
| Kanton |  Hercegovačko-neretvanski kanton |
| Općina |  Mostar |
| Vremenska zona | CET (UTC+1) |
| • Ljeti (DST) | CEST (UTC+2) |
| Poštanski broj | 88108 |
| Veb-sajt | Područni uredi i mjesne zajednice Grada Mostara |
Naselje na sjeveru graniči sa Sutinom, na jugu sa kvartom Carina, na istoku sa podveleškim naseljem Gornje Gnojnice, dok se na zapadu nalaze Centar II i Rudnik.[1]
Zalik se sastoji od dijelova Gornji Zalik, Pasjak i Abazovina. Pripada Gradskom području Sjever.
Položaj i geografija
urediZalik je lociran na sjeveru gradskog područja, na istočnoj obali Neretve.
Na jugu se prostire do Trga Ivana Krndelja, gdje graniči sa Carinom, na istoku do lokaliteta "Strelište" između brda Kandiljan i Fortica, na zapadu do obale Neretve, gdje su sa druge strane nalaze naselja Centar II i Rudnik. Sjevernu granicu čini spoj Ulice Maršala Tita sa magistralnom cestom M17, gdje počinje naselje Sutina.
Zapadnim dijelom Zalika, naročito Abazovinom, dominira ravno područje, dok je Gornji Zalik izrazito brdovit.
Kroz naselje prolaze Ulica Maršala Tita (lokalno nazvana i "Glavnom ulicom"), Ulica 29. hercegovačke udarne divizije, odnosno magistralni put M17, te saobraćajnica koja preko Studentskog mosta spaja sjeverna gradska naselja Mostara.
Istorija
urediDo dolaska Austrougarske, veliki dio Zalika, naročito onaj ravni dio do obale Neretve, je bio vlasništvo veleposjedničke porodice Abaza. Po njima je taj dio naselja dobio ime Abazovina.[2]
Austrougarske vlasti su poslije svog dolaska 1878. godine u ovom dijelu mostarskog područja izgradile kasarnu, koju su nazvali Sjevernim logorom (uz Zapadni logor na Bijelom brijegu, Južni logor prema prema Bišće polju i Istočni logor na Konaku). I dan-danas je većini stanovništva ovaj dio Zalika prvenstveno poznat pod tim imenom.[3]
Tokom perioda prve i druge Jugoslavije (1918-1941 i 1945-1992) kasarnu je koristila Krajlevska jugoslovenska vojska, odnosno Jugoslovenska narodna armija (JNA). Tokom perioda socijalističke Jugoslavije je došlo do dotad najvećeg urbanog razvoja ovog dijela grada, izgradnjom stambenog naselja između Ulice M. Tita i magistralne ceste. I u Gornjem Zaliku je došlo do izgradnje stambenih objekata.
Tokom rata u Bosni i Hercegovini je ovaj dio Mostara zbog vojne kasarne bio od iznimne važnosti. 3. aprila 1992. je došlo do eksplozije u Sjevernom logoru, uzrokovanom eksplozivnom napravom koja je instalirana na jednoj obližnoj cisterni. Eksplozija je uzrokovala tri smrti. Događaj se smatra okidačem otvorenih ratnih dejstava na području Mostara.[4]
Kasnije je ovo područje bilo pod kontrolom JNA, odnosno kasnije Vojskom RS-a (VRS), da bi u junu 1992. tokom operacije "Lipanjske zore" bilo oslobođeno kao dio šire operacije deblokade Mostara od srpskih pobunjeničkih snaga. Iduću važnu ulogu je Sjeverni logor igrao u maju 1993, kada je kasarna - sada nazvana po vojniku HVO-a Tihomiru Mišiću - od strane Hrvatskog vijeća odbrane (HVO) korištena kao čep za blokadu istočnih naselja pod kontrolom Armije Republike Bosne i Hercegovine (ARBiH). 30. juna 1993, je, međutim, 4. korpus Armije RBiH uspio tokom uspješne akcije deblokade Mostara osvojiti kasarnu i ovaj dio mostarskog područja.[5][6]
Poslije rata, lokalitet Sjevernog logora je prenamjenjen i danas predstavlja okosnicu urbanog razvoja Zalika. Nakon protjerivanja sa zapadne strane grada od strane snaga HVO-a, Univerzitet Džemal Bijedić je svoje sjedište premjestio ovdje.[7] Od tada je u toku dalja urbanizacija ovog dijela naselja, uz izgradnju škola, gradskog parka i drugih sadržaja, a infrastrukturno je došlo do izgranje nove saobraćajnice koja spaja dvije obale Neretve u sjevernom dijelu grada. Dugoročno je na sjeveru lokaliteta Sjevernog logora, odnosno Abazovine, planirana izgradnja novog stambenog naselja - dosad taj dio još uvijek oblikuje neiskorišteno zemljište.[8][9][10]
I u Gornjem Zaliku je došlo do velikog broja novoizgrađenih stambenih objekata.
Važni objekti
urediNajvažnija institucija u Zaliku je Univerzitet "Džemal Bijedić" Mostar. U Sjevernom logoru se također nalaze glavna podružnica BH Pošte u Mostaru, te Medicinska škola i Druga gimnazija Mostar.
Još jedan važan objekat predstavlja džamija u Gornjem Zaliku, otvorena 2022. godine.[11]
Saobraćaj
urediGlavne saobraćajnice Zalika čine Ulica Maršala Tita i Ulica 29. hercegovačke udarne divizije, odnosno magistralni put M17. Spomenute ceste spajaju sjever i jug naselja. Na orijentaciji istok-zapad je najvažnije spomenuti Ulicu X Hercegovačke brigade na granici između Carine i Zalika i put koji povezuje Zalik i Rudnik. Prva preko Carinskog mosta povezuje istočnu stranu grada sa naseljem Centar II na zapadnoj strani, dok Studentski most na sjeveru iz Zalika vodi ka Aveniji i Rudniku.
Kroz naselje prolazi pruga Sarajevo-Ploče, a u neposrednoj blizini se nalaze glavna mostarska željeznička i autobuska stanica.
Stanica "Sjeverni logor" predstavlja terminus većine linija javnog gradskog prevoza, pa je tako moguće iz Zalika doći do gotovo svih drugih gradskih naselja. Pored toga, postoji i direktnim veza sa svim prigradskim naseljima na istočnoj strani grada, te Raštanima i Vojnu na zapadu.[12]
Reference
uredi- ^ "Geoportal Zavoda za prostorno uređenje Grada Mostar". mostargis.ba. Zavod za prostorno uređenje Grada Mostara. Pristupljeno 1. 4. 2024.
- ^ "Slučaj završio na sudu: Vlada FBiH Univerzitetu Džemal Bijedić dala privatnu imovinu Abaza". 21. 4. 2016. Pristupljeno 1. 4. 2024.
- ^ "Iz stare štampe: Mostar, Sjeverni logor, 1882. godine". novasloboda.ba. Nova Sloboda. 24. 3. 2021. Pristupljeno 1. 4. 2024.
- ^ "Kako je počeo rat u mom gradu: Na današnji dan je pukla cisterna u Mostaru". fokus.ba. 2018.
- ^ Krajčar, Dražen. "Operacija Lipanjske zore – prvi poraz srpskih snaga u BiH – 1992". povijest.hr. povijest.hr. Pristupljeno 1. 4. 2024.
- ^ "Deblokada Mostara 1993. - Crtice iz historije". historija.info. historija.info. 30. 6. 2021. Pristupljeno 1. 4. 2024.
- ^ "O Univerzitetu". unmo.ba. Unvierzitet Džemal Bijedić Mostar. Pristupljeno 1. 4. 2024.
- ^ "Otvorena Osnovna škola "Zalik" u Mostaru - U izgradnju uloženo 4,15 mil KM". eKapija. 12. 9. 2014. Pristupljeno 1. 4. 2024.
- ^ Durkić, Rijad (2. 10. 2018). "U Mostaru otvoren novi park i pasarela koja podsjeća na Stari most". Pristupljeno 1. 4. 2024.
- ^ "Mostar: Sjeverni logor postaje "grad u gradu", projekat vrijedan više od milijardu KM". 4. 1. 2017. Pristupljeno 2. 4. 2024.
- ^ Šimović, Gordana (4. 6. 2022). "U Mostaru svečano otvorena novoizgrađena džamija vrijedna 1,3 miliona KM". Pristupljeno 2. 4. 2022.
- ^ "Red Vožnje". msotarbus.ba. Mostarbus. Arhivirano s originala, 31. 3. 2024. Pristupljeno 2. 4. 2024.