Slovensko narodnooslobodilačko vijeće
Slovensko narodnooslobodilačko vijeće (slovenski: Slovenski narodnoosvobodilni svet, SNOS) bilo je najviše predstavničko i zakonodavno tijelo na teritoriji Slovenije za vrijeme okupacije Kraljevine Jugoslavije od strane Sila Osovine u Drugom svjetskom ratu i poslije Federalne Slovenije, od 19. februara 1944. do 27. oktobra 1946. Njegov prethodnik bio je Slovenski narodnooslobodilački odbor (SNOO).
Slovenski narodnooslobodilački odbor (SNOO) Slovensko narodnooslobodilačko vijeće (SNOS) | |
|---|---|
 Zastava slovenskih partizana | |
| Vrsta | |
| Vrsta | Jednodomni sistem |
| Historija | |
| Osnovano | 19. februar 1944. |
| Raspušteno | 27. oktobar 1946. |
| Sljedbenik | Narodna skupština Slovenije |
| Početak saziva | 19. februar 1944. |
| Vodstvo | |
| Predsjednik Prezidijuma | Josip Vidmar, KPJ |
| Broj zastupnika | 120 |
| Mjesto zasjedanja | |
 | |
| Mjesto prvog zasjedanja Črnomelj, Slovenija | |
Predsjednik Prezidijuma bio je Josip Vidmar.[1]
Historija
urediPozadina
urediU aprilu 1941. Sile Osovine su izvršile invaziju i ubrzo okupirale Kraljevinu Jugoslaviju. Pošto je jugoslavenski poraz bio neminovan, Komunistička partija Jugoslavije (KPJ) naložila je svojih 8.000 članova da skladište oružje u iščekivanju oružanog otpora,[2] koji će se do kraja 1941. proširiti na sva područja zemlje osim Makedonije.[3] Nadovezujući se na svoje iskustvo u tajnim operacijama širom zemlje, KPJ je nastavila sa organizovanjem jugoslavenskih partizana,[2] kao boraca otpora predvođenih Josipom Brozom Titom.[4] KPJ je ocijenila da je njemačka invazija (Operacija "Barbarossa") na Sovjetski Savez stvorila povoljne uslove za ustanak i njen politbiro je 27. juna 1941. osnovao Vrhovni štab Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije sa Titom kao vrhovnim komandantom.[2]
Slovenske zemlje bile su u jedinstvenoj situaciji tokom Drugog svjetskog rata u Evropi. Osim što je bila podijeljena, sudbina koja je zadesila i Grčku, Dravska banovina (otprilike današnja Slovenija) bila je jedina regija koja je doživjela daljnji korak - apsorpciju i aneksiju susjednoj Nacističkoj Njemačkoj, Fašističkoj Italiji i Mađarskoj.[5] Naseljeni dijelovi teritorije bili su uglavnom podijeljeni između Njemačke i Italije, s manjim teritorijama koje su okupirale i pripojile Mađarska i Nezavisna Država Hrvatska.
Na dan početka invazije na Jugoslaviju, teritoriju koju su naseljavali Slovenci okupirala je Nacistička Njemačka. Dana 11. aprila 1941. Italija i Mađarska su okupirale daljnje dijelove teritorije. Nijemci su zauzeli Gorenjsku, Donju Štajersku, sjeverozapadni dio Prekmurja i sjeverni dio Dolenjske. Italijani su zauzeli Notranjsku, većinu Dolenjske i Ljubljanu, dok su Mađari zauzeli veći dio Prekmurja, koji je prije Prvog svjetskog rata pripadao Kraljevini Ugarskoj.[6]
Osnivanje i zasjedanja
uredi
Slovenski narodnooslobodilački odbor (SNOO) je bio osnovan kao političko-predstavnički organ Oslobodilačke fronte Slovenije u septembru 1941, a od 1. do 3. oktobra 1943. izabran je u novom, proširenom sastavu na Zboru delegata slovenskog naroda u Kočevju. SNOO je na svom Prvom zasjedanju, 19. februara 1944, u Črnomelju preimenovan u SNOS, te je osnovan zakonodavni odbor SNOS-a, raspisani su izbori za Narodnooslobodilačke odbore i donesena je odluka o vraćanju Slovenskog primorja Sloveniji. SNOS je tada imao 120 članova.
Većina članova prvog zasjedanja SNOS-a bila je iz Ljubljane, Notranjske i Dolenjske regije, pa je izabrano 20 predstavnika iz Primorske, 21 iz Štajerske i Koruške, a 19 iz Gorenjske regije. Tokom rata, priključenje novih članova nije bilo sprovedeno. Zasjedanje SNOS-a u Črnomelju bilo je održano u zgradi Sokolskog doma, danas Kulturni dom.
Njegovi sastavni dijelovi bili su zakonodavni odbor, komisija za utvrđivanje zločina okupatora i njegovih saradnika za Sloveniju i vjerska komisija, dok su ostale komisije bile pod predsjedništvom, koji je bio i izvršni organ NOP-a do proglašenja Narodne vlade Federalne Slovenije u Ajdovščini 5. maja 1945.
Drugo zasjedanje SNOS-a održano je u Ljubljani 9. i 10. oktobra 1946. Izborom Ustavotvorne skupštine Narodne Republike Slovenije, 27. oktobra 1946, SNOS je prestao postojati.
Također pogledajte
uredi- Antifašističko vijeće narodnog oslobođenja Jugoslavije (AVNOJ)
- Zemaljsko antifašističko vijeće narodnog oslobođenja Bosne i Hercegovine (ZAVNOBiH)
- Crnogorska antifašistička skupština narodnog oslobođenja (CASNO)
- Zemaljsko antifašističko vijeće narodnog oslobođenja Hrvatske (ZAVNOH)
- Antifašističko sobranje narodnog oslobođenja Makedonije (ASNOM)
- Antifašistička skupština narodnog oslobođenja Srbije (ASNOS)
- Narodna skupština Slovenije
Literatura
uredi- Rodoljub Čolaković - Zapisi iz oslobodilačkog rata, knjiga V. Sarajevo, 1966.
- Enciklopedija Jugoslavije (knjiga VII). „Jugoslavenski leksikografski zavod“, Zagreb 1968.
- Ilustrirana povijest Narodnooslobodilačke borbe u Jugoslaviji 1941-1945. „Stvarnost“, Zagreb 1973.
Reference
uredi
- ^ "Slovenia". www.worldstatesmen.org. Pristupljeno 15. 5. 2024.
- ^ a b c Vukši, Velimir (2003). Tito's Partisans 1941–45. Oxford, UK: Osprey Publishing. str. 10–11, 13–15. ISBN 1-84176-675-5.
- ^ Tomasevich, Jozo (2001). War and Revolution in Yugoslavia, 1941–1945: Occupation and Collaboration. Stanford, California: Stanford University Press. str. 88, 114. ISBN 978-0-8047-0857-9.
- ^ Ramet, Sabrina P. (2006). The Three Yugoslavias: State-building and Legitimation, 1918–2005. Bloomington, Indiana: Indiana University Press. str. 113. ISBN 9780253346568.
- ^ Gregor Joseph Kranjc (2013).To Walk with the Devil, University of Toronto Press, Scholarly Publishing Division, p. introduction 5
- ^ "Bo Slovenija od Hrvaške zahtevala poplačilo vojne škode?". Delo (jezik: slovenski). 12. 4. 2011. Pristupljeno 14. 2. 2013.