Ljubljana

Ljubljana
Ljubljana
Grad
	Mestna občina Ljubljana
	U smjeru kazaljke na satu sa vrha: Stari grad u pozadini i Franjevačka crkva u prvom planu; crkva Marijinog pohođenja na brdu Rožnik; Kazina palata na Kongresnom trgu; pogled sa starog grada ka sjeveru; Magistrat; rijeka Ljubljanica sa Tromostovjem u daljini.
	Zastava Grb
	LjubljanaLokacija u Sloveniji
	Koordinate: 46°03′25″N 14°30′21″E / 46.05694°N 14.50583°E
Država	Slovenija
Statistička regija	Srednja Slovenija
Vlada
• Gradonačelnik	Zoran Janković (LZJ-PS)
Površina
• Općina	274,99 km2
• Naselje	163,816 km2
Najveća nadmorska visina	297 m
Stanovništvo (2021.)
• Općina	294.464
• Općina (gustoća)	1.070,82 /km2
• Naselje	285.604
• Naselje (gustoća)	1.743,44 /km2
Vremenska zona	CET (UTC+01:00)
• Ljeti (DST)	CEST (UTC+02:00)
Poštanski broj	1000 Ljubljana
Pozivni broj	(+386) 1
Veb-sajt	Gradska općina Ljubljana

Ljubljana (njemački: Laibach) je glavni i najveći grad republike Slovenije, naseljeno mjesto, službeni grad i sjedište gradske općine, te sjedište regije Srednje Slovenije.

Ime

Kako je grad dobio svoje ime, još uvijek nije sasvim razjašnjeno. Smatra se da je riječ "ljubljana" nastala od slavenske riječi ljubljena ili latinskog aluviana (nabujala rijeka). Neki također povezuju lik iz staroslavenske mitologije, Laburus, sa imenom grada. Ono što jeste poznato, to je da grad leži na mjestu starog rimskog naselja Emona, osnovanog 15. godine. Ime Ljubljana se prvi put pominje 1144. (kao Laibach) i 1146. (kao Luwigana).

Geografski položaj

Grad Ljubljana se nalazi u centralnoj Sloveniji, na rijeci Ljubljanici, malo prije njenog ušća u Savu.

Historija

Ljubljansko polje i Barje vječita su raskrsnica puteva između Alpa, Krasa i Panonije ka Jadranu i dolinom Save u unutrašnjost Balkana, a zapadno prema Italiji. Zato tragovi čovjeka sežu unazad oko 5.000 godina, smjenjuju po epohama do rimske vojničke i trgovačke Emone (1-6. vijek naše ere), pa dalje do doseljavanja Slavena .

Njemačko ime Laibach navodi se 1144. godine, dvije godine kasnije Luvigana, a ubrzo ovo sadašnje. Grad-tvrđava na brdu spominje se 1220. godine; uništen 1511. godine u zemljotresu, pa obnovljen i 1848. godine dograđena kula sa vidikovcem. U posjedu goričkih grofova 13/14. vijek, a od 1335. godine Habsburga. Osmanlije ga prvi put napadaju 1415. godine.

Od polovine 16. vijeka Ljubljana je jak centar reformacije, čija je centralna ličnost Primož Trubar (1508-1586). Prve dvije knjige na slovenskom jeziku objavljene su 1550, godine; 1563. godine otvorena latinska škola; od 1575. godine radi štamparija.

Francuzi je prvi put osvajaju 1797. godine (ostaju do 1813. g.). Tada je središte lirskih pokrajina, a slovenski jezik ozakonjen u školama i administraciji.

Ljubljana u sebi nosi sklad cjeline – smjenjuju se staro i novo poštujući uzajamne vrijednosti, pa je lišena haotičnosti. Teško nastradala u zemljotresu 1895. godine. Poslije podizana po urbanističkom planu, a gradsko jezgro stalno obogaćivano, ali ne i sužavano, iako je po broju stanovnika nekoliko puta veće.

Arhitektura

U mnoštvu starih građevina su Biskupska palata (iz 1512. g.), Stiški dvorac (1629), Katedrala Sv. Nikolaja (1708), župna crkva Sv. Jakoba (1615), Franjevačka crkva (1748), Rotovž-većnica (1484), Semenište (1785), Auerspregova palata (polovina 17. vijeka), Lontvož (1786), Ljubljanska opera (1892). Naročito su lijepe barokne zgrade.

Ljubljanu odlikuje mnoštvo zgrada arhitekte Jože Plečnika.

Gradska posebnost je Tromostovje na rijeci Ljubljanici (strogi centar). Tu je spomenik najvećem slovenskom pjesniku Francu Prešerenu (1800-1849). S druge strane rijeke je tržnica, a duž obala niz prijatnih malih kafana i restorana, uređenih u starim kućama.

Stanovništvo

Na popisu stanovništva 2021. godine, gradska općina Ljubljana je imala 294.464 stanovnika, od čega u samoj Ljubljani 285.604.

Gradska općina Ljubljana

Broj stanovnika po popisima^[1]
1991.	2002.	2011.	2021.
272.650	265.881	280.140	294.464

Napomena: Nastala iz grada Ljubljane, odn. starih općina Bežigrad, Center, Moste–Polje, Šiška i Vič–Rudnik.

Ljubljana (naseljeno mjesto)

Broj stanovnika po popisima^[1]
1991.	2002.	2011.	2021.
267.008	258.873	272.220	285.604

Napomena: U 1974. povećano za naselja Dolnice–del, Glinica, Jarše–del, Ježica, Kamna Gorica, Kleče, Podutik–del (stara općina Šiška), Savlje, Stožice, Šentvid i Tomačevo koja su ukinuta. Iste godine naselje Jarše (stara općina Moste–Polje) gubi imenski nastavak –del, jer se naselje Jarše–del (stara općina Bežigrad) priključuje naselju Ljubljana. U 1979. povećano za naselja Črnuče, Dobrava pri Črnučah, Ježa i Nadgorica koja su ukinuta. Iste godine naselje Sveti Jakob ob Savi preimenuje se u Šentjakob ob Savi. U 1982. povećano za naselja Bizovik, Dobrunje, Fužine, Hrastje, Jarše, Kozarje, Obrije, Podutik–del (stara općina Vič–Rudnik), Polje, Slape, Sneberje, Sostro, Spodnja Hrušica, Spodnja Zadobrova, Spodnji Kašelj, Studenec, Šmartno ob Savi, Vevče, Zadvor, Zalog, Zavoglje, Zgornja Hrušica, Zgornja Zadobrova i Zgornji Kašelj koja su ukinuta. U 1983. povećano za naselja Babna Gorica, Sela pri Rudniku, Srednja vas, Šmartno pod Šmarno goro i Tacen koja su ukinuta. U 1984. povećano za naselja Podgorica pri Črnučah i Šentjakob ob Savi koja su ukinuta, te za dio naselja Podsmreka–K.o. Podsmreka (općina Dobrova–Polhov Gradec). U 1987. povećano za dijelove naselja Brest (općina Ig), Iška Loka (općina Ig) i Matena (općina Ig). U 1994. pet naselja pod imenom Ljubljana–del udružuju se u jedinstveno naseljeno mjesto Ljubljana. U 2004. smanjeno za dio naselja koji je priključen naselju Besnica.