Mokraćni sistem
Mokraćni, urinarni ili eksrecijski sistem (lat. systema urinarium) čine: bubrezi, mokraćovodi, mokraćna bešika i mokraćna cijev.
| Mokraćni sistem | |
|---|---|
| |
.png) Mokraćni sistem muškarca. Mokraće teče iz bubrega, preko mokraćovoda u mokraćni mjehur gdje se čuva. Prilikom mokrenja, teče kroz mokraćovod (duže kod muškaraca, kraće kod žena) da bi izašla u vanjsku sredinu [1] | |
| Detalji | |
| Identifikatori | |
| Latinski | 'Systema urinarium' |
| MeSH | D014551 |
| TA98 | A08.0.00.000 |
| TA2 | 3357 |
| FMA | 7159 |
| Anatomska terminologija | |
U tijelo svih živih bića, uključujući i čovjeka, stalno se unose razne tvari koje su potrebne za njegovu izgradnju ili služe kao izvor energije.Prilikom promjene tih tvari, tj. u procesima metabolizma, u tijelu nastaju i štetni proizvodi, koji se moraju što prije izdvojiti i izbaciti iz organizma. Postoji više puteva za izdvajanje štetnih tvari, a glavni su:
Najveća količina štetnih tvari izdvaja se preko bubrega. Prestanak rada bubrega doveo bi do smrtonosnog trovanja krvi.
Ovi organi učestvuju u regulaciji zapremine i sastava tjelesnih tečnosti. Podsredstvom mokraćnog sistema iz krvne plazme se eliminišu sve štetne materije (krajnji produkti metabolizma, toksini i sl.) kao i višak vode i elektrolita, i pri tome nastaje mokraća.
Razvoj ovih organa je u tijesnoj vezi sa razvojem polnih organa. Kod osoba muškog pola oni ostaju sjedinjeni na nivou mokraćne cijevi (tokom ejakulacije kroz nju prolazi sperma), a kod žena dolazi do potpunog odvajanja mokraćnih i polnih puteva.
Centralni organ mokraćnog sistema je bubreg, u kojem se i dešava stvaranje mokraće kroz procese glomerulske filtracije i tubulske sekrecije i reapsorpcije. Obavljajući ovu primarnu ulogu, bubrezi vrše i druge funkcije bitne za funkcionisanje organizma. Ovako stvorena mokraća se kroz desni i lijevi mokraćovod transportuje do mokraćne bešike. To je neparni organ koji služi kao privremeni rezervoar urina i iz nje se mokraća odvodi u vanjsku sredinu putem mokraćne cijevi.
Mokraćni organi
urediBubrezi
urediBubrezi su unutrašnji organi, dužine oko 10 cm a široki su oko 5 cm. Na poprečnom presjeku bubrega uočavaju se dva sloja: spoljašnji – tamniji i tanji, zrnastog izgleda – bubrežna kora, i unutrašnji – svjetliji i deblji – bubrežna srž.
Bubrežna srž se prema unutrašnjosti bubrega izbočuje u 10 do 12 bubrežnih piramida koje ulaze u središnju šupljinu bubrega, u bubrežnu zdjelicu (karlicu). U bubrežnoj kori se nalazi veliki broj kuglastih bubrežnih tjelašaca (glomerula). Svako tjelašce sastoji se od čahurice u koju ulazi tanka arterija koja se u njoj grana u splet paralelnih kapilara. Kroz tanke zidove kapilara prelazi iz krvi u tjelašce dio vode sa rastvorenim tvarima, među kojima se nalaze štetni sastojci koje treba iz tijela odstraniti, ali tu su također i neke korisne supstance. Ta tečnost nazlva se primarna mokraća. Iz svakog tjelašca izlazi bubrežni kanalić kojim se odvodi primarna mokraća. Bubrežni kanalić ne ide pravo prema sredini bubrega, nego pravi više zavoja, obavijen je spletom kaplara koji imaju značajnu ulogu u nastajanju mokraće. Prilikom prolaska primarne mokraće kroz kanalić, dio vode i sav šećer ponovo se vraćaju u krv.
Preostala tekućina sa štetnim tvarima je mokraća ili urin. Mnogo ovakvih kanalića spaja se u veće, koji se izlivaju u bubrežnu zdjelicu. Iz zdjelice se mokraća preko mokraćovoda stalno odvodi u mokraćnu bešiku ili mjehur. Mokraćni mjehur je građen od glatkih mišića, pa je elastičan, tj. može da se steže i rasteže. Od mjehura polazi izvodna cijev kojom se mokraća izbacuje napolje. Pražnjenje se odvija pod kontrolom naše volje. U toku jednog dana izluči se 1-1,5 L mokraće.
Sastav mokraće
urediMokraća zdravog čovjeka, osim vode, sadrži mokraćnu kiselinu, mokraćevinu (karbamid), mirisne i bojene tvari, mineralne soli. Ako urin sadrži eritrocite, glukozu, leukocite, bjelančevine ili veći broj bakterija, to ukazuje da se u organizmu dešavaju neki procesi koji nisu normalni. Zbog toga se danas često obavlja pregled mokraće. Već po izgledu mokraće može se prosuditi o zdravstvenom stanju. Mokraća zdravog čovjeka je svijetla i bistra, a ako je zamućena, treba se obratiti ljekaru, da bi se utvrdilo zdravstveno stanje bubrega.
Njega i bolesti mokraćnih organa
urediSvako opterećenje bubrega suvišnlm količinama tečnosti je štetno. Na bubrege naročito štetno djeluju alkohol, nikotin i razne droge. Pretjerano uzimanje alkohola dovodi do promjena u bubrežnom tkivu, a oštećeni bubrezi nisu u stanju za normalno obavljanje svojih funkcija. Prestankom rada bubrega u fkrvi se nakupljaju štetne tvari, što uzrokuje smrt organizma. Štetna su i pretjerano začinjena jela.
Oštećenje bubrega često nastaje kao posljedica taloženja bubrežnog kamena koji može biti različitog sastava (soli). Sitniji kamenčići mogu da začepe mokraćovod, što dovodi do poremećaja rada bubrega i do njihovog oštećenja. Bubrežni kamen koji se zadrži u bubregu "raste", vrši pritisak na bubrežno tkivo i oštećuje ga. Prilikom pojave bubrežnog kamena česti su napadi sa jakim bolovima.
Nefritis je zapaljenje bubrega. Može nastati kao posljedica infekcijskih bolesti ili usljed trovanja mnogim tvarima. Bolesnik osjeća bolove u predjelu bubrega, ima povišen krvni pritisak, mokraća mu je zamućena. Razvoj oboljenja može oštetiti bubreg u tolikoj mjeri da prestane vršiti svoju funkciju. Danas se krv takvih bolesnika prečišćava pomoću vještačkog bubrega (hemodijaliza). Bolesni bubrezi se presađivanjem mogu zamijeniti zdravim, putem transplantacije bubrega odgovarajućeg davaoca.
Reference
uredi- ^ "HowStuffWorks How Your Kidney Works". 2001-01-10.
- ^ Mader S. S. (2000): Human biology. McGraw-Hill, New York, ISBN 0-07-290584-0; ISBN 0-07-117940-2.
Vanjski linkovi
uredi