Hemodijaliza

Hemodijaliza (u govoru samo dijaliza) je metoda odstranjivanja otpadih produkata kao što su kalijum i urea, kao i obične vode iz krvi u slučaju zatajenja bubrega. Hemodijaliza je jedna od tri terapije za zamjenu funkcije bubrega. Druge dvije su transplantacija bubrega i peritonealna dijaliza. Od svih terapija hemodijaliza je najčešći oblik liječenja bolesnika s terminalnim zatajenjem bubrega.

Pacijent na hemodijalizi

Rutinska hemodijaliza se obavlja kod najčešće kod neležećih pacijenata koji dolaze u bolnice ili druge ustanove opremljene za hemodijalizu. Hemodijalizu na klinikama obavljaju specijalizirane medicinske sestre i tehničari. Veoma rijetko hemodijaliza se obavlja i u kući.

Većina bolesnika dijalizira se 3 puta sedmično, a postupak prosječno traje 4 sata.

Historija

Kolffov rotirajući bubanj za hemodijalizu

Prvi historijski opis hemodijalize kao medicinske tehnike objavljen je 1913. godine. Abel, Rowntree i Turner sa univerziteta u Baltimoreu "dijalizirali" su anestezirane životinje usmjerujući njihovu krv izvan tijela kroz cjevčice sa polupropusnim membranama.

Prvu uspješnu hemodijalizu na čovjeku proveo je 1924. godine njemački doktor Georg Haas. Dijaliza je trajala 15 minuta i protekla je bez komplikacija. Nakon toga je 1928. godine uveo heparin u proces dijalize, ali zbog nedostatka podrške u radu prestao je sa daljnjim radom.

Nakon njega, holanđanin Willem Kolff je konstruisao prvi aparat za hemodijalizu, a kao dijaliznu membranu je upotrebljavao celofan.

Godine 1960. američki naučnik Belding Scribner učinio je prvi trajni krvožilni pristup, stvorivši time temelj za razvoj hronične hemodijalize, a prvi centar za hemodijalizu je otvoren u Seattleu dvije godine kasnije.

Princip

Šematski prikaz hemodijalize

Princip hemodijalize je isti kao i kod drugih metoda sa dijalizom, a to uključuje difuziju rastvorene tvari kroz polupropusnu membranu. Hemodijaliza koristi suprotno strujanje tečnosti gdje dijalizat teče u suprotnom smjeru od kretanja krvi u dijalizatoru. Ovaj protuprotok održava koncentraciju rastvorene tvari s obje strane membrane na maksimumu i tako povećava efikasnost dijalize.

Odstranjivanje tečnosti se postiže korištenjem hidrostatskog pritiska u djelu sa dijalizatom, čineći da slobodna voda i neke rastvorene tvari prolaze kroz membranu pomoću razlike u pritisku.

Dijalizat koji se koristi predstavlja sterilni rastvor iona minerala. Dijalizat obično sadrži natrijum, kalijum, kalcijum, magnezijum, hloride, acetate, bikarbonate, dekstrozu i PCO2 u pročišćenoj vodi. Često se dodaje i heparin kako bi se izbjeglo grušanje krvi na mjestu krvožilnog pristupa. Urea i drugi otpadni produkti, kao i kalijum i fosfati, difuzijom prelaze u dijalizat. Koncentracije natrijuma i hlorida su slične kao i u normalnoj krvnoj plazmi radi sprečavanja njihovog gubitka. Bikarbonati su nalaze u većoj koncentraciji nego u plazmi radi popravljanja kiselosti krvi.

Pristup krvi

Arteriovenska fistula

U hemodijalizi postoje tri metode koje se koriste za pristup krvi:

• Intravenozni kateter
• Arteriovenska (AV) fistula
• Arteriovenska sintetska premosnica

Vrsta metode koja se koristi zavisi od više faktora kao što su vrijeme otkazivanja bubrega i stanje vaskularnog sistema pacijenta.

Intravenozni kateter

Intravenozni kateter je najčešće privremen, a rjeđe i trajan kateter(s potkožnim ugrađenim jastučićem). Privremeni kateter se postavlja u slučaju nedostatka AV-fistule ili AV-premosnice ili u slučaju nemogućnosti njihove punkcije. Postavlja se u veliku šuplju venu kroz venu jugularis ili u venu femoralis.

Arteriovenska fistula

Arteriovenska fistula predstavlja najpoželjniji način pristupa krvotoku za bolesnike koji su na redovnoj hemodijalizi, a ostvaruje se hirurškim spajanjem arterije i vene na podlaktici bolesnika. Nakon 4 do 6 sedmica stvorena fistula može se koristiti za hemodijalizu. Takva vrsta pristupa uz odgovarajuću njegu može potrajati godinama.

Arteriovenska sintetska premosnica

Arteriovenska premosnica ili graft je umjetni umetak koji se hirurški stavlja između arterije i vene. Koristi se u slučaju kada su vene premale da tvore fistulu. Arteriovenskoj premosnici je potrebno oko 4 sedmice da zacijeli. Kod arteriovenskih premosnica češće dolazi do nastajanja ugrušaka i infekcija nego kod fistula.

Oprema

Aparat za hemodijalizu

Dijalizator je funkcionalna jedinica aparata za hemodijalizu. Premda je aparat za dijalizu prilično velika sprava, sam dijalizator je velik svega jednu stopu. Dijalizator ima dva odjeljka odvojena jednom membranom. Jedan odjeljak sadrži dijalizat dok se u drugom odjeljku nalazi bolesnikova krv.

Aparat za dijalizu obavlja tri osnovne radnje:

• pumpa krv kroz dijalizator i regulira protok zbog sigurnosti;
• odstranjuje otpadne tvari iz krvi;
• prati krvni pritisak i količinu tekućine odstranjene iz tijela.

U slučaju bilo kakve promjene aparat zvučnim signalom upozorava medicinske tehničare koji brinu o pacijentu.

Također pogledajte

• Dijaliza
• Peritonealna dijaliza